NSA w wyroku stwierdził, że zakaz sprzedaży napojów alkoholowych w Internecie nie stanowi naruszenia przepisu art. 6 ust. 1 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej. Jest to stanowisko trudne do zaakceptowania. Zgodnie z prawem zasada swobody działalności gospodarczej wyrażona w art. 22 Konstytucji RP, jak i w art. 6 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej może doznać ograniczeń. Muszą one jednak wynikać z przepisów szczególnych.
Art. 6 ust. 1 tej ustawy stanowi, że podejmowanie, wykonywanie i zakończenie działalności gospodarczej jest wolne dla każdego na równych prawach, z zachowaniem warunków określonych przepisami prawa. Zgodnie z art. 22 Konstytucji RP ograniczenie wolności działalności gospodarczej jest dopuszczalne tylko w drodze ustawy i tylko ze względu na ważny interes publiczny. W przypadku napojów alkoholowych za „warunki określone przepisami prawa” należy uznać ograniczenia wynikające bezpośrednio z przepisów ustawy.
W szczególności takim warunkiem jest konieczność uzyskania zezwolenia. Domniemany, niewyrażony expressis verbis, brak dozwolenia ustawodawcy na sprzedaż alkoholu przez Internet w naszej ocenie nie może być uznany za ograniczenie działalności gospodarczej mieszczące się w normie tak art. 22 Konstytucji RP, jak i art. 6 ust. 1 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej. Należałoby więc uznać go za naruszający zasadę swobody działalności gospodarczej.
Ponadto, jeżeli przyjąć by, że ustawa wprowadza brak dozwolenia na sprzedaż alkoholu w Internecie, to ustawę należałoby uznać za wprowadzającą regulacje mające charakter dyskryminacyjny w stosunku do części przedsiębiorców oraz, jak już wspomniano obok, wykraczające poza to, co niezbędne w celu osiągnięcia zamierzonego skutku. W świetle okoliczności przytoczonych także obok ciężko bowiem zakwalifikować zakaz sprzedaży alkoholu w Internecie jako środek niezbędny do skutecznego przeciwdziałania alkoholizmowi.
Spełnienie obowiązków
Zwolennicy zakazu sprzedaży napojów alkoholowych w Internecie wielokrotnie podnosili, iż sprzedaż internetowa napojów alkoholowych stanowi naruszenie przepisów ustawy z uwagi na brak spełnienia wymogów określonych w art. 15 oraz 18 ustawy.
Należy podzielić stanowisko NSA, iż potencjalne zaistnienie sytuacji, w której alkohol zostanie sprzedany osobom nieletnim lub nietrzeźwym z uwagi na brak możliwości sprawdzenia wieku i stanu trzeźwości nabywców tych napojów, nie może stanowić podstawy do odmowy wydania zezwolenia. Te ostatnie stanowią – zgodnie z art. 18 ust. 10 pkt 1 ustawy – jedynie podstawę do cofnięcia zezwolenia.
Okoliczności te nie mogą mieć wpływu na wydanie zezwolenia na sprzedaż napojów alkoholowych. Ponadto należy podkreślić, iż obowiązki sprzedawcy równie dobrze może wypełniać np. kurier dostarczający zamówiony towar, w szczególności może on zweryfikować, czy nabywca jest pełnoletni i trzeźwy. Jeżeli dostawca stwierdzi, że ma do czynienia z osobą niepełnoletnią, bądź nietrzeźwą, zamówiony towar nie zostanie wydany.
Co więcej, sprzedaż napojów alkoholowych przez Internet wymaga od nabywcy zapoznania się i wyraźnej akceptacji regulaminu, co nie ma miejsca przy sprzedaży stacjonarnej. Naruszenie jego postanowień, w tym w zakresie wymogów określonych w art. 15 oraz 18 Ustawy, może narazić nabywcę na odpowiedzialność kontraktową. Sprzedaż internetowa napojów alkoholowych nie wiążę się więc z większym ryzykiem naruszenia przepisów ustawy w tym zakresie niż sprzedaż stacjonarna, a wręcz w wielu sytuacjach może to ryzyko ograniczyć.
Oferta to nie jest reklama
Analiza argumentów przeciwników dopuszczalności sprzedaży napojów alkoholowych w Internecie byłaby niepełna bez omówienia, powoływanego często twierdzenia, zgodnie z którym prowadzenie takiej działalności jest w praktyce niemożliwe z uwagi na postanowienie zawarte w art. 131 ustawy. Zgodnie z nim zabroniona jest bowiem publiczna reklama oraz promocja napojów alkoholowych. Zakaz ten odnosi się oczywiście również do reklamy napojów alkoholowych prowadzonej na publicznie dostępnej stronie internetowej.
Należy jednak wskazać, że zgodnie z ogólnie utrwalonym stanowiskiem doktryny za reklamę (również w odniesieniu do napojów alkoholowych) uważa się wyłącznie komunikaty o charakterze perswazyjnym, zachęcające do nabycia danego towaru lub prezentujące dany towar w atrakcyjny sposób. W przypadku zaś prowadzenia przez przedsiębiorcę sprzedaży napojów alkoholowych przez Internet, umieszczona na stronie internetowej oferta dotycząca napojów alkoholowych, zawierająca wyłącznie informacje dotyczące rodzaju, ceny i dostępności określonych produktów, z całą pewnością nie stanowi reklamy w rozumieniu powołanej regulacji ustawy.
Stanowisko to słusznie podzielił NSA, wyjaśniając, iż nie należy zrównywać reklamy alkoholu z ofertą sprzedaży alkoholu, jako iż reklamy nie można utożsamiać z ofertą w rozumieniu art. 66 ust. 1 kc. Ofertą jest oświadczeniem woli zawarcia umowy, jeżeli określa istotne postanowienia tej umowy. Reklama napojów alkoholowych nie określa istotnych postanowień umowy, jak również nie jest oświadczeniem woli do jej zawarcia. Reklama napojów alkoholowych ma na celu jedynie publicznie popularyzować dany znak towarowy lub symbol graficzny określonego napoju alkoholowego.
Agnieszka Wiercińska- -Krużewska adwokat, partner WKB Wierciński, Kwieciński, Baehr
Komentuje Agnieszka Wiercińska-Krużewska, adwokat, partner WKB Wierciński Kwieciński Baehr
W świetle rozważań obok należy stwierdzić, iż z przepisów ustawy nie wynika generalny zakaz sprzedaży napojów alkoholowych w Internecie. Nie ma także dostatecznych podstaw, aby zakaz ten domniemywać.
Co więcej, wprowadzenie wspomnianego zakazu stałoby w sprzeczności z zasadami swobody przedsiębiorczości. Należy jedynie przyjąć, że w związku z zamkniętym katalogiem zezwoleń na sprzedaż alkoholu organ nie ma możliwości wydania zezwolenia na sprzedaż napojów alkoholowych w sklepie internetowym (Internecie). Dlatego też należy uznać za słuszny pogląd, iż zgodnie z postanowieniami ustawy nie ma możliwości sprzedaży napojów alkoholowych tylko i wyłącznie przez Internet, bez posiadania stacjonarnego punktu sprzedaży.
Należy jednocześnie podkreślić, że przepisy ustawy nie ograniczają zakresu sposobów, w jakich można dokonywać sprzedaży napojów alkoholowych w stacjonarnym punkcie sprzedaży. W związku z tym za nietrafiony należy uznać argument, iż w celu sprzedaży napojów alkoholowych przez Internet konieczne jest uzyskanie zezwolenia wskazującego wprost możliwość takiej sprzedaży (co, jak już wspomniano, nie jest w praktyce możliwe).
W naszej ocenie przepisy ustawy nie zabraniają przedsiębiorcy, który posiada zezwolenie na sprzedaż detaliczną napojów alkoholowych w punkcie sprzedaży, dokonywania również sprzedaży innymi niż tradycyjne sposobami, w tym drogą elektroniczną. Zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego miejscem dokonania sprzedaży (zawarcia umowy) jest w takiej sytuacji nadal siedziba sprzedającego, która powinna być prawidłowo wskazana we wniosku o wydanie zezwolenia.
Michał Czerniawski prawnik, Wierciński, Kwieciński, Baehr
Komentuje Michał Czerniawski, prawnik WKB Wierciński Kwieciński Baehr
Nie sposób zgodzić się także z argumentem, że sprzedaż napojów alkoholowych przez Internet jest zakazana, gdyż stoi w sprzeczności z celem ustawy. Należy podkreślić, iż sprzedaż napojów alkoholowych przez Internet nie tylko w niczym nie uchybia celom ustawy, ale wręcz może je realizować lepiej niż sprzedaż stacjonarna.
Mając to na względzie, wydaje się, iż zgodnie z polskim prawem sprzedaż napojów alkoholowych przez Internet, jako jeden ze sposobów sprzedaży dokonywanej w punkcie sprzedaży, jest dozwolona. Warunkiem koniecznym do legalizacji takiej sprzedaży jest uzyskanie zezwolenia na sprzedaż napojów alkoholowych dla konkretnego, stacjonarnego, punktu sprzedaży będącego siedzibą sprzedawcy.
W sytuacji gdy oferta sprzedaży napojów alkoholowych składana jest w postaci elektronicznej, taki punkt jest miejscem zawarcia umowy. Dzięki temu sprzedaż odbywa się zgodnie z prawem, w miejscu wymienionym w zezwoleniu.
