Pracodawcy, w szczególności ci zatrudniający co najmniej 250 osób (pełnoletnich pracowników i zleceniobiorców), mogą niedługo stanąć przed wyzwaniem, które wynika z jednej strony ze zmian ustawy o związkach zawodowych, a z drugiej – z wejścia w życie ustawy o Pracowniczych Planach Kapitałowych (PPK).
Czytaj też:
Pracodawca musi mieć kompleksowy plan
PPK - oszczędności na przyszłość dla milionów Polaków
Składki na Pracownicze Plany Kapitałowe PPK już od lipca 2019 r.
Szerokie prawo koalicji
Z początkiem 2019 r., obok członków załogi zatrudnionych na umowach o pracę, prawo tworzenia nowych i wstępowania do już istniejących organizacji związkowych zyskały osoby pracujące na podstawie umów cywilnych – odpłatnych umów zlecenia, o dzieło i B2B (tzw. samozatrudnienie), o ile sami nie są pracodawcami. Nowe przepisy, oprócz prawa koalicji, rozciągają podstawowe prawa, w tym ochronę związkową, na zleceniobiorców i samozatrudnionych. Stanowi to dodatkową zachętę dla tych osób, by skorzystały z nowo przyznanego prawa zrzeszania się.
To, na ile zleceniobiorcy i samozatrudnieni będą zainteresowani skorzystaniem z prawa koalicji, może zostać zweryfikowane również przy okazji wprowadzenia PPK, które będzie ich obejmować. Sprawdzianem dla relacji pracodawcy ze wzmocnionymi związkami mogą być uzgodnienia dotyczące wyboru instytucji finansowej, której zostaną powierzone środki pracowników do zarządzania i inwestowania na przyszłość.
Niewiele czasu na porozumienie
Brzmienie przepisów ustawy o PPK – w tym co do terminów na zawarcie umowy o zarządzanie – może rodzić problemy interpretacyjne. Przyjmując interpretację Polskiego Funduszu Rozwoju (PFR), ustawa nakazuje przyjąć, że najwięksi pracodawcy objęci ustawą o PPK w pierwszej kolejności (tj. od 1 lipca 2019 r.) są zobligowani do porozumienia się z organizacjami związkowymi najpóźniej do 25 września 2019 r. Jeżeli więc partnerzy społeczni nie siądą do stołu negocjacyjnego odpowiednio wcześniej (nawet teraz), lecz odłożą to na drugą połowę roku, realnie pozostaną im niecałe trzy miesiące okresu wakacyjnego na osiągnięcie porozumienia w ustawowym terminie. W przypadku braku konsensusu do tej daty, pracodawca będzie mógł samodzielnie podjąć decyzję, komu powierzy zarządzanie środkami odprowadzanymi na przyszłe emerytury swojej załogi. Jednak pojawiają się również głosy przeciwne, że zgoda związkowa jest niezbędna. Pomimo jasności zapisów ustawy o PPK, zalecane jest dalsze monitorowanie rekomendacji / wytycznych PFR w tym względzie.
Trzy wakacyjne miesiące mogą się okazać niewystarczające na zgodny wybór instytucji finansowej nie tylko ze względu na nieobecności partnerów społecznych związane z letnim wypoczynkiem – szczególnie, jeżeli w przedsiębiorstwie działa więcej niż jedna organizacja związkowa.
Uwaga – sprawdzam!
Otóż, zgodnie ze znowelizowaną ustawą związkową, pracodawca powinien przede wszystkim upewnić się, ile związków działa w jego zakładzie. Dokona tego na podstawie sprawozdania o liczbie członków złożonego przez związki. Pierwsze powinien otrzymać już 10 stycznia 2019 r., a kolejne – 10 lipca 2019 r. Sprawozdanie powinno objąć również zleceniobiorców i samozatrudnionych zrzeszonych w danym związku i zatrudnionych u pracodawcy przez co najmniej 6 miesięcy.
Problem powstanie, gdy pracodawca lub inny związek zawodowy będą chcieli zweryfikować, czy dana organizacja nie zawyżyła liczby członków i tym samym, czy w ogóle ma prawo uczestniczyć w konsultacjach nad wyborem instytucji zarządzającej PPK (weryfikacja ta może trwać nawet 3-4 miesiące).
Brak terminu na rozmowy
Inną kwestią, która może uniemożliwić dotrzymanie terminu na wspólne wyłonienie zarządzającego PPK, może być fakt, iż w ustawie o PPK ustawodawca nie przewidział procedury przedstawienia przez wszystkie związki wspólnego stanowiska w tym zakresie, a w szczególności terminu na dopełnienie tej czynności. Co więcej, zgodnie z ustawą o PPK, udział w zawarciu porozumienia nie został zarezerwowany wyłącznie dla reprezentatywnych organizacji związkowych. Oznacza to, że pracodawca powinien uzyskać zgodę na wybór danej instytucji finansowej każdej z zakładowych organizacji związkowych, także tej najmniejszej.
Katarzyna Magnuska, Associate w zespole prawa pracy w polskim biurze kancelarii Bird & Bird
Biorąc po uwagę krótki termin na porozumienie pracodawcy ze związkami i liczne kwestie formalne, które mogą opóźnić ten proces, może się okazać, że rola związków w dokonaniu wyboru instytucji finansowej będzie iluzoryczna. Z uwagi na kary za uchybienie ustawowym terminom PPK, w tym terminowi na zawarcie umowy o zarządzanie, pracodawcy nie zdecydują się bowiem na wydłużenie okresu uzgodnień. Mogą natomiast rozważyć, czy nie rozpocząć wstępnych negocjacji ze związkami jeszcze przed 1 lipca 2019 r., żeby dać szansę na rzeczowy dialog.
