Po podpisaniu przez małżonków intercyzy dostępny dla fiskusa jest tylko udział prezesa w majątku, a po podziale – przedmioty, które przeszły na jego wyłączną własność.
[b]– Jestem prezesem niewielkiej spółki z o.o. Czy w razie niewypłacalności takiej spółki moja żona, z którą mam wspólność majątkową małżeńską, będzie razem ze mną odpowiadać za zaległe podatki spółki?
Czy w razie podpisania intercyzy wprowadzającej rozdzielność majątkową między nami fiskus nie będzie mógł ściągnąć tych podatków z jej wynagrodzenia za pracę?[/b] – pyta czytelnik.
Od razu można odpowiedzieć, że bez względu na to, czy między małżonkami istnieje wspólność majątkowa małżeńska, czy nie, fiskus nie może swych należności ciążących na jednym z nich egzekwować z wynagrodzenia za pracę drugiego małżonka.
Poza tym odpowiedź na tak sformułowane pytania wymaga obszerniejszych wyjaśnień.
[srodtytul]Odpowiedzialność[/srodtytul]
Podstawą prawną do ściągnięcia długu spółki z majątku prezesa jest art. 116 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=582ECDA0581859658EA2BD1E83B507D8?id=176376]ordynacji podatkowej [/link](op). W myśl tego przepisu członek zarządu odpowiada solidarnie ze spółką całym swym majątkiem, jeśli egzekucja z majątku spółki okazała się bezskuteczna w całości lub w części, z tym że w sytuacjach wskazanych w tym przepisie może on uwolnić się od tej odpowiedzialności.
Członek zarządu spółki z o.o. odpowiada za jej zaległe podatki nie jako podatnik, ale jako osoba trzecia. Jest to odpowiedzialność za cudzy dług. Podatnikiem pozostaje nadal ta spółka. Dla obarczenia go odpowiedzialnością za długi spółki, „przeniesienia” na niego obowiązków wobec fiskusa ciążących na tej spółce, musi być wydana – po przeprowadzeniu odrębnego postępowania – odrębna decyzja podatkowa.
Gdy prezes i jego żona pozostają we wspólności majątkowej małżeńskiej (tzw. ustawowej), fiskus może na podstawie tej decyzji ściągnąć zaległe podatki spółki z o.o. także z ich majątku dorobkowego. Z mocy bowiem art. 109 op obowiązuje w tym zakresie zasada przewidziana w art. 29 tej ustawy.
W myśl tego przepisu w przypadku osób pozostających w związku małżeńskim odpowiedzialność z całego majątku obejmuje majątek odrębny (zwany teraz osobistym) podatnika i jego małżonka. Sięgnięcie do majątku prezesa – zarówno osobistego, jak i objętego wspólnością majątkową małżeńską – wchodzi w rachubę tylko wówczas, gdy egzekucja z majątku spółki okazała się w całości lub w części bezskuteczna.
Tytuł wykonawczy, czyli dokument urzędowy będący bezpośrednią prawną podstawą do wszczęcia postępowania egzekucyjnego, jeśli egzekucja ma być prowadzona także z majątku wspólnego, wystawia się na oboje małżonków (tak art. 27c [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=BD5D0DF99CECA43246DB670D5B90BC5E?id=179915]ustawy z 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, tekst jednolity DzU z 2005 r. nr 229, poz. 1954 ze zm.[/link]).
Nie jest dopuszczalne ściągnięcie takiego długu prezesa z majątku osobistego jego żony. Komornik skarbowy nie może zająć jej wynagrodzenia za pracę, bo choć pobrane już wynagrodzenie za pracę każdego z małżonków pozostających we wspólności ustawowej wchodzi do majątku wspólnego, to wierzytelność z tego tytułu należy do majątku odrębnego (art. 31 § 2 pkt 1 i art. 33 pkt 7 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=FBE82B956EED69E70E19E6108799A9B6?n=1&id=71706&wid=361335]kodeksu rodzinnego i opiekuńczego[/link]).
[srodtytul]Ze skutkami na przyszłość[/srodtytul]
Sytuacja jest inna, gdy między dłużnikiem fiskusa a jego małżonkiem panuje ustrój rozdzielności majątkowej. Rozdzielność może być wynikiem:
- podpisania intercyzy, czyli umowy majątkowej małżeńskiej, wyłączającej wspólność,
- zniesienia wspólności majątkowej prawomocnym wyrokiem sądu,
- ustania wspólności majątkowej wskutek ubezwłasnowolnienia małżonka,
- uprawomocnienia się wyroku sądu orzekającego separację.
Wtedy „do dyspozycji” poborcy skarbowego stoi tylko majątek osobisty podatnika. Co ważne, zniesienie wspólności jest dla fiskusa wiążące, bez względu na to, czy wiedział o intercyzie, czy nie.
Jednakże art. 29 § 2 op zastrzega, że podpisanie intercyzy o wyłączeniu lub ograniczeniu wspólności a także skutki sądowego zniesienia wspólności majątkowej małżeńskiej i jej ustanie wskutek rozwodu, ubezwłasnowolnienia małżonka i separacji nie odnoszą się do podatków powstałych przed tymi zdarzeniami.
Małżonkowie nie mogą więc uniknąć wstecz ściągnięcia z ich majątku dorobkowego podatków obciążających jednego z nich, także gdy odpowiada on za cudze podatki jako osoba trzecia. Dotyczy to również członka zarządu spółki z o.o., na którego na mocy decyzji podatkowej „przeniesione” zostały zaległości tej spółki wobec fiskusa.
Zniesienie wspólności działa tylko na przyszłość, w praktyce niejednokrotnie w ograniczonym zakresie.
[srodtytul]Na niekorzyść wierzyciela [/srodtytul]
Po zniesieniu wspólności majątek dorobkowy przestanie istnieć. Staje się współwłasnością w częściach ułamkowych (przedtem był współwłasnością łączną, niepodzielną), a udziały małżonków w tym majątku i we wszystkich przedmiotach, dobrach składających się na ten majątek wchodzą do ich majątków osobistych.
Co do zasady udziały małżonków w takim majątku są równe, chyba że sąd z ważnych powodów na żądanie jednego z nich ustali udziały nierówne.
Fiskus może więc zająć na poczet spłaty podatku spółki z o. o., która to spłata obciąża jej byłego prezesa, i sprzedać na licytacji np. udział w domu, w działce budowlanej itp.
Jeśli małżonkowie podzielą majątek dorobkowy (w sądzie albo w drodze umowy), tak by poszczególne dobra składające się na wspólny dorobek przypadły im na wyłączną własność, fiskus może, oczywiście, sięgnąć tylko do tych, które przypadły jego dłużnikowi.
Komornikowi skarbowemu nie wolno sprzedać nieruchomości należącej do majątku dorobkowego, jeśli po jej zajęciu w wyniku sądowego podziału tego majątku nieruchomość przypadła małżonkowi niebędącemu dłużnikiem.
Trzeba jednak zaznaczyć, że wierzyciel może zakwestionować podział przeprowadzony przez małżonków na mocy umowy jako dokonany w celu jego pokrzywdzenia. Potwierdził to[b] Sąd Najwyższy w wyroku z 16 marca 2006 r. (IIICSK 8/06)[/b]. W tym celu wierzyciel może wystąpić o uznanie danej czynności, danej umowy za bezskuteczną wobec niego.
Z takiego uprawnienia wolno skorzystać także fiskusowi, jeśli np., by uciec przez zajęciem na poczet długów jednego małżonka wobec fiskusa – dom, działka itp. z mocy umowy o podziale majątku dorobkowego przechodzi na wyłączną własność drugiego małżonka.
Przypadki korzystania przez fiskusa z drogi sądowej dla uznania czynności za bezskuteczną, np. umowy sprzedaży nieruchomości będącej własnością podatnika zalegającego z podatkami, nie należą do odosobnionych [b](zob. np. wyroki SN z 27 sierpnia 2008 r., II CSK 130/08, i z 13 maja 2005 r., I CK? 677/04, oraz uchwała SN z 11 kwietnia2003 r., III CZP 15/03).[/b]
[ramka][b]Co się składa na majątek wspólny...[/b]
Majątek wspólny tworzą wszystkie dobra nabyte w trakcie wspólności majątkowej małżeńskiej przez oboje małżonków, a także przez każdego z nich z osobna, jeśli nie należą do majątków osobistych. Na majątek wspólny składają się w szczególności (wyliczenie przykładowe):
- pobrane wynagrodzenie za pracę każdego z małżonków oraz dochody z innej działalności zarobkowej (z prowadzenia firmy, z umów-zleceń honorariów autorskich),
- dochody zarówno z majątku dorobkowego, jak i z majątków odrębnych każdego z małżonków (np. z wynajmu panieńskiego mieszkania żony),
- środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków,
- przedmioty zwykłego urządzenia domowego służące obojgu małżonkom, także nabyte w drodze dziedziczenia i darowizny, chyba że spadkodawca albo darczyńca postanowił inaczej.[/ramka]
[ramka][b]...a co na osobisty[/b]
Na majątek osobisty każdego z małżonków składają się przede wszystkim dobra:
- uzyskane przed ślubem,
- odziedziczone i darowane już w trakcie małżeństwa, chyba że spadkodawca lub darczyńca zastrzegł wyraźnie, że jego wola jest inna,
- majątek – nieruchomości, maszyny itp., do których małżonek ma prawo jako wspólnik spółki cywilnej,
- przedmioty majątkowe służące zaspokajaniu wyłącznie osobistych potrzeb jednego z małżonków (np. ubranie),
- prawa niezbywalne przysługujące tylko jednemu z małżonków, np. dożywocie, prawo do alimentów,
- przedmioty uzyskane tytułem odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia albo zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, jednakże renta należna z powodu utraty zdolności do pracy zarobkowej lub zwiększenia potrzeb albo zmniejszenia widoków na przyszłość objęta jest wspólnością,
- nagrody za osobiste osiągnięcia otrzymane przez żonę lub męża, jednak premia czy nagroda związana z pracą traktowana jest jako wynagrodzenie i należy do majątku wspólnego,
- prawa autorskie i prawa pokrewne (artystów wykonawców), prawa własności przemysłowej (twórcy wynalazku, wzoru użytkowego); samo honorarium czy tantiemy wchodzą w skład majątku dorobkowego.[/ramka]
