Inspektorzy budowlani sprawdzają też, czy w budynkach są przeprowadzane kontrole okresowe oraz czy materiały budowlane zostały zastosowane zgodnie z przepisami.

Nowelizacja przepisów o swobodzie działalności gospodarczej z ubiegłego roku nie wprowadziła większych zmian, jeśli chodzi o zasady kontroli prowadzonych przez nadzór budowlany. Inspektorzy sprawdzają bowiem z reguły nie firmy, ale obiekty czy wyroby. Są natomiast zmiany w przepisach dotyczących kontroli wyrobów budowlanych (piszemy o tym dalej).

Jeśli chodzi o kontrole budowlane, pierwszeństwo mają przepisy branżowe, a nie [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=C85086C179AB7D978B97748BBB0C31FB?id=236773]ustawa o swobodzie działalności gospodarczej (DzU z 2007 r. nr 155, poz. 1095 ze zm.)[/link]. Są to bowiem weryfikacje przedmiotowe, a nie podmiotowe. Nie obowiązują więc na ogół nawet ograniczenia czasowe wprowadzone ustawą o swobodzie działalności gospodarczej (piszemy o nich w [link=http://www.rp.pl/artykul/399346.html]"Możesz się bronić przed niechcianą wizytą"[/link]).

[srodtytul]Obiekty budowlane tak jak dawniej[/srodtytul]

Czynności kontrolne w użytkowanych obiektach przeprowadza się w obecności określonych osób. Ale z nowelizacji wprowadzonej ustawą o swobodzie działalności gospodarczej wynika, że nie zawsze brak zarządcy czy np. właściciela budynku jest przeszkodą w kontroli. Przy sprawdzaniu podmiotu niebędącego przedsiębiorcą inspektor może bez problemu prowadzić czynności w obecności pełnoletniego świadka.

W pozostałych sytuacjach ma być obecny inwestor, kierownik budowy lub robót, kierownik zakładu pracy lub wyznaczony pracownik. Może to też być osoba przez nich upoważniona albo właściciel lub zarządca obiektu, a w lokalu mieszkalnym – pełnoletni domownik i przedstawiciel administracji lub zarządcy budynku.

Inspektorów zainteresuje przede wszystkim przestrzeganie przepisów prawa budowlanego (np. czy nowa hala produkcyjna ma pozwolenie na użytkowanie). Mogą też sprawdzić, czy obiekty na danym

terenie są zgodne z miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego (np. nie można prowadzić typowej działalności produkcyjnej na terenie przeznaczonym wyłącznie pod zabudowę mieszkaniową). Skontrolują też zgodność rozwiązań architektoniczno-budowlanych z przepisami techniczno-budowlanymi oraz zasadami wiedzy technicznej. Czyli generalnie zgodność z prawem budowlanym, a także przepisami o planowaniu przestrzennym.

Kontrolerzy przede wszystkim sprawdzają książkę obiektu budowlanego, m.in. interesuje ich, czy zarządca lub właściciel dokonywał okresowych kontroli stanu technicznego obiektu (robi się to raz w roku, a w szerszym zakresie co pięć lat) oraz czy stosował się do zaleceń pokontrolnych. Mogą też sprawdzić, czy osoby pełniące samodzielne funkcje techniczne w budownictwie (kierownik budowy, nadzoru budowlanego, architekt) mają właściwe uprawnienia do pełnienia tych zadań.

W czasie kontroli inspektorzy mają prawo żądać informacji, udostępnienia dokumentów, mają prawo nakazać (w formie postanowienia) dostarczenie w określonym terminie ocen technicznych lub ekspertyz. Zrobią to wtedy, gdy mają wątpliwości np. co do jakości wyrobów budowlanych lub stanu technicznego budynku.

[srodtytul]Jak się odwołać[/srodtytul]

Jeżeli przedsiębiorca nie dostarczy żądanej ekspertyzy lub oceny, to inspektorzy mogą sami zlecić jej przeprowadzenie, a kosztami wykonania obciążyć kontrolowanego. Na postanowienie zlecające wykonanie ekspertyzy lub oceny przedsiębiorcy przysługuje zażalenie. Wnosi się je do wojewódzkiego inspektoratu nadzoru budowlanego (gdy postanowienie wydał PINB) lub Generalnego Inspektoratu Nadzoru Budowlanego (jeśli wydał je WINB). Dalsza droga to sąd administracyjny.

[srodtytul]Kiedy musisz zaprosić inspektora[/srodtytul]

Są sytuacje, w których to inwestor jest zainteresowany wizytą inspektora w obiekcie. Duża grupa inwestycji wymaga bowiem pozwolenia na użytkowanie. Musi o nie wystąpić inwestor.

Trzeba je uzyskać w wypadkach wymienionych w art. 55 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=183262]prawa budowlanego (tekst jedn. DzU z 2006 r. nr 156, poz. 1118 ze zm.)[/link], czyli wtedy, gdy obiekt wymaga pozwolenia na budowę i należy do jednej z następujących kategorii: V, IX – XVIII, XX, XXII, XXIV, XXVII – XXX (wymienia je załącznik do prawa budowlanego).Wśród nich są m.in. budynki szkolne, przedszkolne, żłobki, szpitale, przychodnie, lecznice weterynaryjne, hotele, motele, pensjonaty, domy wypoczynkowe, budynki biurowe i konferencyjne, obiekty handlowe, gastronomiczne i usługowe, budynki przemysłowe i magazynowe, stacje paliw, place składowe, postojowe, składowiska odpadów, parkingi.

O takie pozwolenie trzeba się również starać wtedy, gdy w trakcie budowy zostały dokonane istotne odstępstwa od projektu budowlanego. Czasem pozwolenie na użytkowanie potrzebne jest też w innych obiektach, np. wtedy, gdy przystąpienie do użytkowania obiektu budowlanego ma nastąpić przed wykonaniem wszystkich robót budowlanych.

Taką kontrolę wykona powiatowy inspektor nadzoru budowlanego. Zanim wyda pozwolenie na użytkowanie, przeprowadzi obowiązkową kontrolę. Ma ona na celu stwierdzenie, czy budowa była prowadzona zgodnie z ustaleniami i warunkami określonymi w pozwoleniu na budowę. Jej zakres zawiera art. 59a prawa budowlanego. Taka kontrola jest bezpłatna.

[ramka][b]Co zainteresuje inspektora [/b]

W trakcie kontroli inspektor sprawdzi:

- zgodność obiektu budowlanego z projektem zagospodarowania działki lub terenu,

- zgodność obiektu budowlanego z projektem architektoniczno-budowlanym, czyli charakterystyczne parametry techniczne: kubatura, powierzchnia zabudowy, wysokość, długość, szerokość i liczba kondygnacji, wykonanie widocznych elementów nośnych, geometria dachu, wykonanie urządzeń budowlanych, zasadnicze elementy wyposażenia budowlano-instalacyjnego, przystosowanie obiektu dla osób niepełnosprawnych,

- wyroby budowlane szczególnie istotne dla bezpieczeństwa konstrukcji i pożarowego,

- porządek na terenie budowy.

Taką kontrolę inspektor powinien przeprowadzić w ciągu 21 dni od wystosowania wezwania-wniosku o pozwolenie na użytkowanie (w praktyce trwa to niekiedy znacznie dłużej).

W trakcie kontroli obecność inwestora jest obowiązkowa. Nieodłączną jej częścią jest protokół.

[b]Uwaga![/b] Czasem sama wizyta inspektora nadzoru budowlanego to za mało. Przed wystąpieniem o pozwolenie na użytkowanie do nadzoru budowlanego trzeba wystąpić o zajęcie stanowiska do Państwowej Inspekcji Sanitarnej, Państwowej Inspekcji Pracy i Państwowej Straży Pożarnej.

Jeżeli nie wypowiedzą się one w ciągu 14 dni od otrzymania zawiadomienia, to uważa się, że nie zgłosiły sprzeciwu ani uwag, czyli udzieliły milczącej zgody.[/ramka]

[b]Właściwy organ może w pozwoleniu na użytkowanie określić warunki użytkowania albo uzależnić jego użytkowanie od wykonania w oznaczonym czasie określonych robót. [/b]Może też wyznaczyć termin wykonania tych robót. Natomiast inwestor musi zawiadomić inspektora o zakończeniu robót budowlanych prowadzonych po przystąpieniu do użytkowania obiektu na podstawie pozwolenia na użytkowanie.

[srodtytul]Wyroby budowlane na nowych zasadach[/srodtytul]

Wojewódzcy inspektorzy nadzoru budowlanego oraz GINB mogą kontrolować także wyroby budowlane. Mają prawo sprawdzać ich legalność u każdego producenta, importera oraz sprzedawcy. Interesuje ich, czy dany wyrób ma znak CE lub B oraz wymagane przez przepisy dokumenty świadczące o legalności wprowadzenia go na rynek.

Przepisy w tym zakresie zmieniły się znacząco po ubiegłorocznej nowelizacji [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=173276]ustawy o wyrobach budowlanych (DzU z 2004 r. nr 92, poz. 881 ze zm.)[/link]. Sprecyzowano m.in. definicję kontrolowanego – jest nim ten przedsiębiorca, u którego prowadzi się sprawdzanie wyrobów budowlanych wprowadzonych do obrotu.

Z nowych regulacji wynika też, że kontroler musi się wylegitymować, a przedsiębiorca otrzymać upoważnienie do kontroli. Prowadzić ją mają przynajmniej dwie osoby. Sprawdzanie nie musi się odbywać w firmie, może też za zgodą kontrolowanego mieć miejsce w inspektoracie. Powinno być jak najmniej dla niego uciążliwe.

Ponadto inspektor ma obowiązek zapoznać przedsiębiorcę z treścią protokołu, a także przekazać mu jeden egzemplarz. Przedsiębiorca może zgłosić do niego uwagi. Jeśli ich nie ma, kontroler wpisuje taką adnotację. Organ kontrolny ustosunkowuje się do uwag niezwłocznie, nie później niż w ciągu 14 dni. Szczegółowo określone zostały też przepisy dotyczące zabezpieczania dowodów.

Od 8 września obowiązuje nowe [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=323346]rozporządzenie ministra infrastruktury z 2 września 2009 r. w sprawie kontroli wyrobów budowlanych wprowadzonych do obrotu (DzU z 2009 r. nr 144, poz. 1182)[/link]. Ustala ono m.in., w jaki sposób ma być przeprowadzona kontrola wyrobów. Wynika z niego, że kontrolujący ustala:

- wyrób budowlany lub grupę wyrobów, która ma być objęta kontrolą,

- przedsiębiorcę, u którego będą one kontrolowane,

- miejsce i planowany czas trwania kontroli,

- osoby, które kontrolę przeprowadzą.

W tym samym rozporządzeniu są wzory upoważnienia do przeprowadzenia kontroli oraz protokołów kontroli i oględzin wyrobu budowlanego.

W trakcie kontroli inspektor może żądać od sprawdzanego producenta przedstawienia w wyznaczonym terminie m.in.: deklaracji zgodności wyrobu budowlanego, nazwy i adresu producenta (jeżeli kontrolowanym jest jego upoważniony przedstawiciel), wykazu specyfikacji albo aprobat technicznych, ogólnego opisu wyrobu, jego schematów oraz instrukcji obsługi.

[b]Jeżeli zachodzą wątpliwości co do zgodności wyrobu z ustawowymi wymaganiami, inspektorowi wolno dodatkowo zażądać dokumentów związanych z oceną zgodności (np. sprawozdania z przeprowadzonych badań czy informacji o zakładowej kontroli produkcji).[/b] A gdy wyrób stwarza zagrożenie dla życia, zdrowia, mienia lub środowiska, także pełnej dokumentacji technicznej od producenta. Kontrolowany musi się liczyć też z tym, że sprawdzający nie tylko zbada dokumenty, lecz także zażąda od producenta przetłumaczenia ich na polski. Inspektor może też przesłuchiwać osoby w charakterze świadków, zasięgać opinii biegłych czy zabezpieczać dowody i wyroby budowlane oraz nieodpłatnie pobierać próbki.

Z kontroli sporządza się protokół. Kontrolowany ma prawo zapoznać się z jego treścią. Otrzyma też jeden jego egzemplarz.

[b]Uwaga![/b] Wszystkie kontrole nadzoru budowlanego są bezpłatne, czasem trzeba jednak płacić za ekspertyzy.

[srodtytul]Czarna lista w GUNB[/srodtytul]

Główny inspektor nadzoru budowlanego prowadzi krajowy wykaz zakwestionowanych wyrobów budowlanych ([link=http://www.gunb.gov.pl]www.gunb.gov.pl[/link]). Obejmuje on wyroby oznaczone znakiem budowlanym B.

W wykazie umieszczone są m.in. informacje o: nazwie wyrobu, producencie, partii wyrobu, która została zakwestionowana w sposób pozwalający na jej identyfikację, numerze i dacie wydania decyzji, kraju wytworzenia wyrobu, jego sprzedawcy, a także rodzaju decyzji, na podstawie której dany produkt znalazł się w wykazie. Jest też odrębna informacja o umorzeniu postępowania lub terminie usunięcia wpisu.

Podane są też zagrożenia, jakie może spowodować ten wyrób budowlany. Jeżeli towar był na tyle niezdatny do użytku, że producent dostał nakaz odkupienia go, to w wykazie znajduje się informacja o tym. Można się też dowiedzieć, u których sprzedawców znalazła się niebezpieczna partia.

[ramka][b]Komentuje Anna Macińska, dyrektor Departamentu Prawno - Organizacyjnego w Głównym Urzędzie Nadzoru Budowlanego [/b]

7 marca 2009 r. weszła w życie [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=299551]ustawa o zmianie ustawy o swobodzie działalności gospodarczej i niektórych innych ustaw (DzU z 2009 r. nr 18, poz. 97)[/link], która znowelizowała m.in. [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=173276]ustawę o wyrobach budowlanych (DzU z 2004 r. nr 92, poz. 881 ze zm.)[/link]. W rezultacie do ustawy o wyrobach budowlanych został dodany art. 23a.

Zgodnie z jego treścią do kontroli działalności gospodarczej przedsiębiorcy stosuje się przepisy rozdziału 5 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej. Jeżeli kontrola z zakresu wyrobów budowlanych dotyczy działalności przedsiębiorcy, to mają do niej zastosowanie przepisy ustawy o swobodzie działalności gospodarczej dotyczące kontroli.[/ramka]