Chociaż pieniędzy z funduszy unijnych dla przedsiębiorców jest sporo, to ich zdobycie bywa niezmiernie trudne. Konkurencja jest bowiem niezwykle duża i o każde euro walczy kilkanaście firm. Dlatego budżety przeznaczane na poszczególne konkursy są bardzo szybko wyczerpywane.

Przykładowo w sztandarowym w okresie 2007 – 2013 działaniu 4.4 programu „Innowacyjna gospodarka” („Nowe inwestycje o wysokim potencjale innowacyjnym”) w pierwszym konkursie, który odbył się w ubiegłym roku, firmy złożyły 493 wnioski. Natomiast na dofinansowanie po przejściu etapu oceny formalnej i merytorycznej może liczyć 37 proc. z nich, czyli 182 przedsiębiorstwa.

W regionach, gdzie kryteria merytoryczne nie są tak wyśrubowane, konkurencja jest jeszcze większa. W zeszłym roku zdarzyło się nawet tak, że konkurs zakończono po kilku godzinach, ponieważ wartość złożonych wniosków przekroczyła przeznaczony na niego budżet.

Okazuje się jednak, że w niektórych konkursach brakuje chętnych na pieniądze. Chodzi o działania, w których wymagana jest współpraca między firmami w ramach klastrów. Przykładowo nabór wniosków do działania 5.1 PO IG „Wspieranie powiązań kooperacyjnych o znaczeniu ponadregionalnym” rozpoczął się 16 czerwca 2008 r. Był to konkurs otwarty, czyli taki, w którym nabór wniosków trwał do wyczerpania alokacji (tak długo, aż wartość złożonych wniosków przekroczyła pułap określony przez instytucję organizującą konkurs). Nastąpiło to dopiero 13 października 2008 r. Nabór trwał więc prawie cztery miesiące. Jeszcze innym przykładem może być województwo świętokrzyskie, gdzie konkurs do działania 1.2. „Tworzenie i rozwój powiązań kooperacyjnych przedsiębiorstw”, ogłoszony 1 maja zeszłego roku, trwa do tej pory, ponieważ brakuje chętnych do składania wniosków.

[srodtytul]Na czym można skorzystać[/srodtytul]

Współpraca przedsiębiorstw w budowaniu produktów regionalnych, lokalnych lub tradycyjnych z pewnością wzmocni ich pozycję na rynku krajowym i zagranicznym. Większa możliwość wypromowania takiego towaru sprawi, że będzie on lepiej rozpoznawany w całym kraju. Ogólne zwiększenie jego sprzedaży przyniesie korzyści klastrowi jako takiemu, chociaż oczywiście trzeba jasno powiedzieć, że korzyści poszczególnych firm mogą się różnie kształtować. Ponadto taka współpraca wpłynie także na postrzeganie regionu jako terenu, na którym działają silne grupy producenckie identyfikujące się z nim oraz promujące go. Działając w ramach sieci współpracy, można zatem skorzystać m.in. na:

- przepływie wiedzy, absorpcji i tworzeniu innowacji,

- obniżeniu kosztów i ryzyka większych przedsięwzięć,

- lepszym dostępie do lokalnych zasobów i usług.

[srodtytul]Co robić wspólnie[/srodtytul]

To oczywiście zależy od rzeczywistych potrzeb firm uczestniczących w powiązaniach. Innymi słowy, od tego, do czego jest im to potrzebne i czego oczekują od klastra. Przykładowo firmy w ramach klastra mogą:

- pomagać sobie w zakupie sprzętu i materiałów oraz doborze kadr,

- organizować doradztwo w zakresie prowadzenia działalności gospodarczej,

- prowadzić działania promocyjne (strony WWW, broszury informacyjne i reklamowe),

- zarządzać i obracać nieruchomościami,

- współpracować z innymi klastrami (w tym zagranicznymi),

- organizować giełdy produktów,

- współpracować z zapleczem naukowo-badawczym (zlecając np. przeprowadzenie badań),

- harmonizować systemy zarządzania jakością,

- budować markę towaru jako produktu regionalnego (lokalnego),

- organizować szkolenia.

-odbywać formalne i nieformalne spotkania, wymieniając się wiedzą i doświadczeniami.

[ramka][b]Przykład[/b]

Małej firmy nie stać na budowę i wyposażenie własnego laboratorium i zatrudnienie w nim specjalistów. Jeżeli jednak połączy swoje siły z kilkoma innymi mikro- i małymi przedsiębiorcami, stanie się to realne. W ramach konkurencji firmy te będą miały możliwość wykorzystywania wyników badań na różnych etapach i rozwijać je w dowolny sposób, który zostanie przez nie wybrany za najkorzystniejszy. W przypadku fiaska jakichś badań ich koszt również zostanie solidarnie podzielony. Nie zagrozi to zatem upadkiem żadnego podmiotu.[/ramka]

[srodtytul]Gdzie szukać definicji[/srodtytul]

Brakuje jednej definicji tego, czym jest klaster. Funkcjonuje również wiele zbliżonych do tego pojęcia terminów, takich jak grona, wiązki przemysłowe, lokalne systemy produkcyjne lub sieci.

Można jednak stwierdzić, że klaster to przestrzenna koncentracja przedsiębiorstw, instytucji i organizacji wzajemnie powiązanych rozbudowaną siecią relacji o formalnym i nieformalnym charakterze, opartych na wspólnej historii i perspektywie rozwoju (np. technologiczną, wspólnych rynków docelowych, podobnych poddostawców, podobnych narzędzi marketingu oraz reklamy), jednocześnie konkurujących i współpracujących ze sobą w pewnych aspektach działań (np. wspólnie zlecając badania naukowe czy zamawiając usługi doradcze).

Definicję legalną, czyli zapisaną w akcie prawnym, możemy znaleźć w § 13 ust. 2 [link=http://aktyprawne.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=184220]rozporządzenia ministra gospodarki w sprawie udzielania przez Polską Agencję Rozwoju Przedsiębiorczości pomocy finansowej niezwiązanej z programami operacyjnymi (DzU z 2006 nr 226, poz. 1651 z późn. zm.)[/link]. Zgodnie z nią przez klaster należy rozumieć przestrzenną i sektorową koncentrację co najmniej dziesięciu podmiotów działających na rzecz rozwoju gospodarczego lub innowacyjności. Wykonując działalność gospodarczą na terenie jednego lub kilku sąsiednich województw, konkurują i współpracują ze sobą w tych samych lub pokrewnych branżach oraz są powiązane rozbudowaną siecią relacji o formalnym i nieformalnym charakterze, przy czym co najmniej połowę podmiotów funkcjonujących w klastrze stanowią przedsiębiorcy.

Jeszcze inną definicję powiązań kooperacyjnych wyznacza § 27 [link=http://aktyprawne.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=269025]rozporządzenia ministra rozwoju regionalnego w sprawie udzielania przez Polską Agencję Rozwoju Przedsiębiorczości pomocy finansowej w ramach programu operacyjnego „Innowacyjna gospodarka” (DzU z 2008 r. nr 68, poz. 414)[/link].

Zgodnie z nią przez powiązanie kooperacyjne rozumie się zgrupowanie działających w określonym sektorze niezależnych przedsiębiorców, w tym nowo powstałych firm prowadzących działalność innowacyjną oraz organizacji badawczych i instytucji otoczenia biznesu, które ma na celu stymulowanie działalności innowacyjnej oraz promowanie intensywnych kontaktów, korzystanie ze wspólnego zaplecza technologicznego, wymianę wiedzy i doświadczeń, przyczynianie się do transferu technologii, tworzenie sieci powiązań oraz rozpowszechnianie informacji wśród przedsiębiorców wchodzących w skład tego zgrupowania.

[ramka][b]Gdzie szukać dobrych praktyk

Wybrane klastry działające w Polsce:[/b]

- AVIA SPLOT

- Bałtycki Klaster Ekoenergetyczny

- Bydgoski Klaster Przemysłowy

- Dolina Lotnicza

- Dolnośląski Klaster Surowcowy

- EKLASTER – Małopolski Klaster Informatyczny

- Gdańska Delta Bursztynu

- Informatyka Podkarpacka – Podkarpacki Klaster

- Inicjatywy klastrowe: jachty, okna i drzwi, meble w woj. warmińsko-mazurskim

- Innowacyjny Kocioł Pleszewski

- Innowacyjny Śląski Klaster Czystych Technologii Węglowych

- Klaster Dolina Ekologicznej Żywności

- Klaster BioProdukt

- Klaster E-zdrowie

- Klaster EuroFarmacja

- Klaster ICT Pomerania

- Klaster Kultury Lubelszczyzny

- Klaster Multimediów i Systemów Informacyjnych

- Klaster Poligraficzno-Reklamowy w Lesznie

- Klaster Transportu Szynowego

- Lifescience Cluster Krakow

- Mazurskie Okna

- Małopolsko-Podkarpacki Klaster Czystych Technologii

- Media Klaster w Łodzi

- Międzyregionalny Klaster Morski

- Plastikowa Dolina

- Stowarzyszenie Mazowiecki Klaster Druku i Reklamy – Kolorowa Kotlina

- Wielkopolski Klaster Chemiczny

- Wielkopolski Klaster Meblarski

- Wielkopolski Klaster Motoryzacyjny

- Zielona Chemia. [/ramka]

[ramka][b]Komentuje Grzegorz Tchorek, adiunkt na Wydziale Zarządzania UW[/b]

Klastry skupiające przedsiębiorców w grupie dają korzyści wynikające z większej bliskości i zaufania podmiotów działających w bezpośrednim sąsiedztwie. Kooperacja i jednoczesna konkurencja pomiędzy przedsiębiorstwami w ramach klastra może przyciągać kolejne podmioty z tej samej lub pokrewnych branż, ich dostawców czy rynków. Dla małych i średnich przedsiębiorców klastry to szansa na wykreowanie większego rynku lokalnego, ale i wspólnej, skoordynowanej ekspansji na rynki zagraniczne. Dla aktywnych samorządów lokalnych możliwość tworzenia klastrów pozwala na zagospodarowanie lokalnego rynku pracy. Stworzenie produktu sieciowego, np. w usługach turystycznych, wymaga współpracy wielu podmiotów zgodnych co do wspólnego celu. Tak naprawdę to każda z osób zaangażowanych w obsługę turystów (hotele, restauracje, przewóz osób, infrastruktura etc.) wpływa na wizerunek i ostateczną ocenę konsumenta. Rolę autorów budowania wizji, strategii i marki regionu powinny przejmować na siebie samorządy lokalne i gospodarcze.[/ramka]

[ramka][b]Co to są klastry[/b]

Jedną z najczęściej cytowanych definicji klastra jest definicja amerykańskiego ekonomisty Michaela E. Portera, zgodnie z którą jest to znajdująca się w geograficznym sąsiedztwie grupa przedsiębiorstw i powiązanych z nimi instytucji zajmujących się określoną dziedziną, połączoną podobieństwami i wzajemnie się uzupełniającą.

Klastry charakteryzują:

- koncentracja przestrzenna,

- formalne i nieformalne powiązania,

- wspólna trajektoria rozwoju,

- konkurencja i kooperacja. [/ramka]

[srodtytul]ŚRODKI REGIONALNE POMOGĄ W TWORZENIU NOWYCH STRUKTUR[/srodtytul]

[b]Wsparcie innowacyjności oraz powiązań przedsiębiorstw z instytucjami otoczenia biznesu i jednostkami badawczo-rozwojowymi to obecnie priorytet polityki rozwojowej[/b]

Widoczne jest to zarówno na poziomie programów krajowych, jak i regionalnych. Praktyka rozwiniętych krajów i regionów wskazuje na przewagę tych grup producentów, którzy, konkurując ze sobą, potrafią jednocześnie współpracować w wybranych dziedzinach. Dlatego, zakładając klaster, firmy mogą liczyć na wsparcie finansowe z funduszy strukturalnych. Zostało ono przewidziane zarówno na poziomie programów regionalnych, jak i krajowych.

[srodtytul]Dotacje na start[/srodtytul]

Pierwszy etap związany z tworzeniem powiązań pomiędzy firmami, instytucjami otoczenia biznesu i jednostkami naukowo-badawczymi może zostać sfinansowany ze środków regionalnych programów operacyjnych.

Ponieważ każde województwo samodzielnie projektowało swoje programy, zachodzą między nimi różnice. W niektórych są działania, których sama nazwa wskazuje, iż możliwe jest uzyskanie wsparcia na tworzenie klastrów (np. w woj. wielkopolskim działanie 1.7 „Rozwój sieci i kooperacji”). W innych takiego wsparcia trzeba szukać przez działania odwołujące się do inwestycji w małych i średnich przedsiębiorstwach lub przewidujących wsparcie szkoleń i doradztwa. Poszukując odpowiedniego działania, należy dokładnie przestudiować program operacyjny i jego uszczegółowienie. Zaprezentowane są w nim przykładowe projekty i krąg beneficjentów, czyli podmiotów, które mogą się ubiegać o wsparcie.

Niezależnie jednak od różnic w każdym programie można znaleźć wsparcie na rozwój lokalnych i regionalnych powiązań. Również transfer technologii i innowacyjności, wzmocnienie potencjału parków technologicznych, jednostek naukowych, stymulowanie i rozwój powiązań sieciowych i kooperacyjnych między instytucjami badawczo-rozwojowymi i przedsiębiorcami będzie przedmiotem wsparcia.

[srodtytul]Na co pieniądze[/srodtytul]

Aby uzyskać wsparcie dla projektu z funduszy strukturalnych i z budżetu państwa, współpraca firm powinna się przyczyniać do transferu wiedzy i technologii między członkami klastra oraz do wzmocnienia konkurencyjności i innowacyjności działających w ramach porozumienia przedsiębiorców.

Analizując treść programów regionalnych, można znaleźć projekty związane z inicjowaniem powiązań kooperacyjnych (wyznaczanie klastrów, tworzenie struktury organizacyjnej oraz zarządzanie nią, działania marketingowe mające na celu pozyskanie nowych uczestników, wspieranie najlepszych praktyk, tworzenie kooperacji pomiędzy członkami w celu transferu technologii). Wsparcie mogą uzyskać ponadto projekty inwestycyjne służące zapewnieniu niezbędnego zaplecza technicznego dla powiązania kooperacyjnego, w tym adaptacje pomieszczeń, zakup wyposażenia, zakup sprzętu dla działalności badawczo-rozwojowej, wspieranie działalności promotorów kooperacji, doradztwo z zakresu opracowywania planów rozwoju. W zależności od regionu w wypadku działań inwestycyjnych małych i średnich przedsiębiorstw można liczyć na zwrot nawet 50 – 70 proc. poniesionych wydatków.

[srodtytul]Specjalnie dla Polski wschodniej[/srodtytul]

Firmy, które działają na terenie Polski wschodniej, mogą liczyć na dodatkowe wsparcie. Oprócz możliwości, jakie dają im programy regionalne przyjęte w każdym województwie, mogą również korzystać z programu „Rozwój Polski wschodniej”. Objętych jest nim pięć województw: warmińsko-mazurskie, podlaskie, lubelskie, świętokrzyskie i podkarpackie. W tym programie na rozwój nowoczesnej gospodarki zapisano 930 mln euro. Część tych środków przeznaczono na tworzenie i rozwój przedsięwzięć kooperacyjnych pomiędzy przedsiębiorcami, instytucjami otoczenia biznesu i jednostkami naukowo-badawczymi. Poszukując środków na rozwój klastrów, należy sięgnąć do działania 1.4 „Promocja i współpraca”. Zgodnie z jego założeniami ze środków unijnych mogą być współfinansowane projekty dotyczące budowania sieci współpracy, w tym identyfikacja i rozwój klastrów. Projekty powinny przy tym dotyczyć innowacyjnej działalności gospodarczej. Za wdrażanie i realizację działania będzie odpowiedzialna Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości ([link=http://www.parp.gov.pl]www.parp.gov.pl[/link]).

[ramka][b]Wybrane działania[/b]

Przykładowe działania regionalnych programów operacyjnych przewidujące wsparcie klastrów.

- [b]Mazowieckie[/b] – 1.6. „Wspieranie powiązań kooperacyjnych o znaczeniu regionalnym”,

- [b]Podlaskie[/b] – 1.3.2. „Wsparcie powiązań kooperacyjnych”,

- [b]Świętokrzyskie[/b] – 1.2. „Tworzenie i rozwój powiązań kooperacyjnych przedsiębiorstw”,

- [b]Warmińsko-mazurskie[/b] – 1.1.4. „Budowa i rozbudowa klastrów o znaczeniu lokalnym i regionalnym”,

- [b]Wielkopolskie[/b] – 1.7. „Rozwój sieci i kooperacji”,

- [b]Zachodniopomorskie[/b] – 1.3.1. „Wsparcie na rzecz transferu technologii oraz sieci współpracy”. [/ramka]

[srodtytul]W „INNOWACYJNEJ GOSPODARCE" TYLKO PONADREGIONALNE SIECI[/srodtytul]

[b]Wsparcia na rozwój istniejących już powiązań między firmami najlepiej szukać w Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości[/b]

Istniejące klastry i sieci współpracy, które chcą się rozwijać, obejmując swoim zasięgiem i działaniem kolejne firmy czy instytucje, mogą szukać wsparcia w programie operacyjnym „Innowacyjna gospodarka”. W jego priorytecie 5. zaplanowano do realizacji działanie 5.1 „Wspieranie rozwoju klastrów o znaczeniu ponadregionalnym”. Wsparcie to zostanie przeznaczone na rozwój powiązań kooperacyjnych o znaczeniu ponadregionalnym. Finansować z niego będzie można wspólne przedsięwzięcia o charakterze inwestycyjnym i doradczym przyczyniające się do łatwiejszego transferu wiedzy oraz innowacji pomiędzy kooperującymi podmiotami. Podobnie jak w programach regionalnych podstawowym celem działania jest wzmocnienie pozycji konkurencyjnej przedsiębiorstw. Następuje to przez wsparcie rozwoju powiązań pomiędzy przedsiębiorstwami oraz pomiędzy firmami a instytucjami otoczenia biznesu i jednostkami naukowo-badawczymi. Na realizację działania w latach 2007 – 2013 przewidziano 104 mln euro. Natomiast zakres dopuszczalnych wydatków w ramach projektów definiują wytyczne ministra rozwoju regionalnego w zakresie ich kwalifikowania w ramach PO IG. Wśród wydatków, które przyczynią się do rozwoju klastra i mogą zostać zrefundowane, znajdują się m.in. koszty:

- przeniesienia własności nieruchomości (do 10 proc. wydatków kwalifikowanych),

- nowych środków trwałych związanych z realizacją projektu,

- robót i materiałów budowlanych,

- zakupu wartości niematerialnych lub prawnych,

- wynagrodzenia osób zatrudnionych bezpośrednio przy realizacji projektu,

- podróży służbowych osób uczestniczących w realizacji projektu,

- usług transportowych, telekomunikacyjnych, pocztowych i komunalnych,

- materiałów biurowych i eksploatacyjnych,

- napraw, remontów lub adaptacji pomieszczeń w zakresie niezbędnym do realizacji projektu,

- tłumaczenia oraz druku materiałów i publikacji,

- zakupu lub budowy obiektów ogólnodostępnej infrastruktury badawczej, laboratorium lub miejsca do przeprowadzania testów,

- infrastruktury sieci szerokopasmowych,

- obsługi księgowej i usług prawniczych bezpośrednio związanych z realizacją przedsięwzięcia,

- wynajmu i eksploatacji pomieszczeń w celach związanych z projektem.

Za nabór i ocenę wniosków odpowiada PARP. Zgodnie z harmonogramem uruchamiania konkursów najbliższego można się spodziewać już w najbliższych tygodniach.

Szczegółowych informacji w tym zakresie należy szukać na stronie [link=http://www.parp.gov.pl]www.parp.gov.pl[/link]. Jednocześnie wszystkim koordynatorom klastrów, którzy startowali bez powodzenia w ubiegłorocznym konkursie i chcieliby jeszcze raz spróbować swoich szans, przypominamy, że w tym roku zmieniły się nieco kryteria oceny wniosków. Należy zatem dokładnie je przestudiować.

Nowy dokument można znaleźć na stronie [link=http://www.funduszeeuropejskiej.gov.pl]www.funduszeeuropejskiej.gov.pl[/link].

[ramka][b]Komentuje Piotr Kryjom, starszy specjalista, Zespół Wdrażania Instrumentów Finansowych Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości[/b]

Można by wyliczać wiele możliwości, jakie daje przedsiębiorcom udział w klastrach. Od zwiększenia dostępu do nowych technologii, tworzenia wspólnych innowacyjnych produktów i promocji marki po ograniczenie kosztów i ryzyka dzięki wspólnej realizacji pewnych projektów, co szczególnie w dobie spowolnienia gospodarczego może mieć ogromne znaczenie. Warto również przypomnieć firmom, które chciałyby aplikować o środki z działania 5.1, o konieczności dokładnego przestrzegania zasad konkursów. W złożonych już wnioskach (w zeszłorocznym konkursie) zdarzały się błędy, których z łatwością można by uniknąć. Można wymienić m.in.: wypełnienie wniosku niezgodnie z instrukcją, pozostawienie pustych pól, błędy rachunkowe, brak danych dotyczących podmiotów wchodzących w skład powiązania. Zdarzało się też, że wnioskodawcy w rzeczywistości nie współpracowali z organizacjami badawczymi lub instytucjami otoczenia biznesu albo też podmioty tworzące powiązania nie były niezależne.[/ramka]

[srodtytul]W ŚWIĘTOKRZYSKIEM CZEKAJĄ NA CHĘTNYCH[/srodtytul]

[b]W tym regionie od dziesięciu miesięcy wciąż trwa jeden z konkursów. I ciągle nie ma chętnych do wzięcia unijnych pieniędzy[/b]

Właśnie tworzenie klastrów może zostać dofinansowane z regionalnego programu operacyjnego. Konkurs dotyczy działania 1.2 „Tworzenie i rozwój powiązań kooperacyjnych przedsiębiorstw”.

[srodtytul]Decyduje czas[/srodtytul]

Został ogłoszony już 5 maja zeszłego roku, ale nabór wniosków wciąż trwa. Zarząd województwa pełniący rolę instytucji zarządzającej programem postanowił przeznaczyć na tego rodzaju projekty niemal 7,5 mln zł. A co mogą zrealizować przedsiębiorcy, składając wniosek? Przykładowo dofinansowanie może dotyczyć:

- wspólnych przedsięwzięć inwestycyjnych podejmowanych przez grupę przedsiębiorstw,

- dofinansowania kosztów zastosowania i wykorzystywania technologii informatycznych i komunikacyjnych (ICT) w procesach zarządzania klastrem przemysłowym,

- dofinansowania kosztów zakupu wyników prac badawczo-rozwojowych oraz praw własności przemysłowej przez klaster przedsiębiorstw,

- budowy i rozbudowy powiązań o znaczeniu regionalnym.

O wsparcie mogą się ubiegać zarówno mikro-, jak i małe oraz średnie przedsiębiorstwa. Jednak muszą one być zarejestrowane na terenie województwa świętokrzyskiego, prowadzić działalność gospodarczą w ramach formalnej sieci powiązań kooperacyjnych oraz działać od co najmniej sześciu miesięcy. Jeżeli firmy spełniają te kryteria, mogą złożyć wniosek.

Należy go dostarczyć osobiście lub przez posłańca (dostarczyciel otrzyma dowód wpłynięcia przesyłki opatrzony podpisem i datą) albo przesyłką kurierską do sekretariatu naboru projektów gospodarczych, Departament Funduszy Strukturalnych, Urząd Marszałkowski Województwa Świętokrzyskiego (al. IX Wieków Kielc 3, 25-516 Kielce, bud. C2, III piętro, pok. 348).

[srodtytul]Jaki budżet projektu[/srodtytul]

Przygotowując budżet projektu, można liczyć na dotację stanowiącą do 50 proc. tzw. wydatków kwalifikowanych.

W wypadku mikroprzedsiębiorstw pułap ten może zostać podniesiony do 60 proc. Jednocześnie minimalną wartość wsparcia określono na poziomie 10 tys. zł, maksymalna pomoc nie może zaś przekroczyć 3,999 mln zł.

Szczegółowe informacje dla zainteresowanych, w tym wzory dokumentów niezbędnych w procesie aplikowania o środki unijne oraz regulamin konkursu, kryteria wyboru projektów, umowy o dofinansowanie oraz podręczniki i inne przydatne wytyczne, dostępne są na stronie internetowej [link=http://www.rpo-swietokrzyskie.pl]www.rpo-swietokrzyskie.pl[/link].