[i]Odpowiada Andrzej Maj - radca prawny w KPMG D. Dobkowski[/i]
[b]Rz: Przepisy prawa pracy wskazują, że za wadliwe wykonanie produktów lub usług pracownikowi nie przysługuje wynagrodzenie albo ulega ono odpowiedniemu zmniejszeniu. Tak będzie jednak wtedy, gdy do zdarzenia dojdzie z winy podwładnego. Czy chodzi tu o winę umyślną?[/b]
Pracodawca może nie wypłacić albo zmniejszyć wynagrodzenie pracownika, jeśli wadliwie wykona on produkt. Nie ma znaczenia, czy nastąpiło to z winy umyślnej, czy nieumyślnej, np. z powodu niedbalstwa. Trzeba przy tym pamiętać, że pomiędzy wadliwym wykonaniem produktu a winą pracownika musi istnieć związek przyczynowy. Będzie tak zatem wtedy, gdy wady wykonanego produktu lub usługi przez zatrudnionego powstaną z powodu zachowania pracownika.
[b]Na kim spoczywa ciężar dowodu?[/b]
To pracodawca musi wykazać, że usługa lub produkt są wykonane wadliwie i że winę za to ponosi pracownik. Wskazuje na to art. 6 k.c. w zw. z art. 300 k.p. Jeśli stwierdzi takie wadliwe wykonanie produktu, powinien pisemnie powiadomić pracownika o tym, że z tego powodu jego wynagrodzenie zostaje zmniejszone. Musi też wskazać przyczynę takiej decyzji. Jeżeli podwładny nie zgadza się z nią, może wystąpić przeciwko pracodawcy z pozwem o zapłatę brakującej części wynagrodzenia. Warto pamiętać, że dopiero sąd pracy może ustalić, czy działania pracodawcy były zasadne. On też wykaże, czy rzeczywiście wada produktu wynikła z winy pracownika.
[b]A czy jeśli daną pracę wykonywało kilka osób i trudno ustalić, kto ponosi winę za wadliwie wykonany produkt, czy można wówczas zastosować tzw. winę anonimową?[/b]
Nie. Trzeba wykazać winę konkretnego pracownika. Należy przy tym wskazać związek przyczynowy między konkretnym, zawinionym zachowaniem a obniżeniem przez to jakości wykonanej pracy. Jeżeli daną pracę wykonywało kilka osób, ale nie można ustalić winy którejkolwiek z nich, wówczas nie można obniżyć im wynagrodzenia na podstawie art. 82 § 1 k.p. Jeśli jednak pracodawca (kierownik) może wykazać, że pracownicy z własnej winy wykonali określony produkt wadliwie, wtedy może zmniejszyć wynagrodzenie każdego z nich. Odpowiednio jednak do stopnia ich zawinienia. Natomiast w sytuacji, gdy kilku zatrudnionych wykonuje poszczególne części produktu finalnego i wadliwie wykonana zostanie tylko jedna z takich części, ale wskutek tego spadnie wartość całego produktu, wtedy odpowiada za to tylko ta osoba, która popełniła błąd.
Nie ma podstaw do stosowania solidarnej odpowiedzialności pracowników za wady produktu. Ewentualne wprowadzenie np. do umowy o pracę zapisu w tej sprawie byłoby bezskuteczne. Szczególnie, kiedy nie byłoby możliwe przypisanie winy określonej osobie.
[b]Kiedy w takim razie pracownik traci prawo do wynagrodzenia, a kiedy może ono zostać obniżone?[/b]
Podwładny nie otrzyma wynagrodzenia, jeśli w następstwie jego zawinionej, nieodpowiedniej pracy nie można wykorzystać zgodnie z przeznaczeniem wytworzonego produktu lub usługi. Dotyczy to tego rodzaju wad, które całkowicie dyskwalifikują produkt z punktu widzenia potrzeb pracodawcy lub innego odbiorcy, na rzecz którego miały być wykonywane. Natomiast można będzie obniżyć wynagrodzenie pracownika wtedy, gdy wytworzony przez niego produkt lub usługa, mimo wad, będzie nadawać się do wykorzystania. To pracodawca decyduje o tym, o ile zmniejszyć wynagrodzenie zatrudnionego. Jeśli pracownik ma co do tego zastrzeżenia, może wystąpić z pozwem o zapłatę brakującej części wynagrodzenia. Gdyby pracodawca nie chciał mu jej wypłacić, powołując się na wadliwe wykonanie produktu lub usługi, a w rzeczywistości sprzeda je choćby po obniżonej cenie, to nie będzie mógł pozbawić pracownika wynagrodzenia w całości. Pracownik jednak nie może domagać się od pracodawcy, aby przekazał mu zysk osiągnięty ze sprzedaży wadliwego produktu.
[b]W jaki sposób należy obliczyć szkodę, którą poniósł pracodawca?[/b]
Obniżenie wartości produktu lub usługi oblicza się przez porównanie wartości, jaką miałyby w razie prawidłowego ich wykonania, z wartością, jaką przedstawiają po wadliwym wykonaniu. Wydaje się uzasadniony pogląd, że pracodawca mógłby zmniejszyć wynagrodzenie pracownika, który przyczynił się do powstania szkody na skutek wadliwego wykonywania pracy, proporcjonalnie do stopnia obniżenia wartości produktu. A zatem, jeśli produkt stracił na wartości 10 proc., to o tyle można by obniżyć wynagrodzenie zatrudnionej osoby.
