Świadczenie usług płatniczych bez spełnienia wymagań prawnych

Do prowadzenia działalności gospodarczej polegającej na pośredniczeniu w przekazywaniu wpłacanych przez różne osoby pieniędzy, nie wystarczy samo zarejestrowanie działalności.

Konieczne jest uzyskanie zezwolenia Komisji Nadzoru Finansowego. Wszystko po to, żeby tego rodzaju przedsiębiorcy podlegali ścisłej kontroli, która zwiększy bezpieczeństwo wpłacanych pieniędzy i bezpieczeństwo finansowe klientów.

O tym, jak niebezpieczne jest prowadzenie działalności parabankowej bez specjalnego zezwolenia, przekonali się m.in. klienci Amber Gold. Po ujawnieniu tej sprawy eksperci zgodnie twierdzą, że konieczne jest zwiększenie nadzoru nad tego typu działalnością. W mediach głośne były również sprawy tzw. okienek płatniczych, w których ludzie opłacali rachunki za prąd, gaz czy mieszkanie, a pieniądze nigdy nie docierały do adresatów.

Klienci nie tylko ponownie musieli dokonywać zapłaty, ale także wpłacali odsetki. Właśnie po to, żeby uniknąć takich niekorzystnych dla obywateli sytuacji i zwiększyć zaufanie do instytucji finansowych i podmiotów zajmujących się przekazywaniem pieniędzy, ustawodawca zdecydował, że podmioty zajmujące się pośredniczeniem w przekazywaniu wpłat gotówkowych podlegają kontroli KNF.

Jawny rejestr do wglądu

Zgodnie z art. 4 ustawy o usługach płatniczych działalność w zakresie świadczenia usług płatniczych może być wykonywana wyłącznie przez dostawców usług płatniczych, którymi są m.in. banki krajowe, instytucje kredytowe, spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe i organy administracji publicznej. Świadczenie usług płatniczych w charakterze krajowej instytucji płatniczej wymaga uzyskania zezwolenia KNF.

Zezwolenie takie wydawane jest wyłącznie na wniosek zainteresowanego podmiotu. Ponadto może być ono wydane wyłącznie osobie prawnej z siedzibą w Polsce. Co ważne, krajowe instytucje płatnicze, biura usług płatniczych, agenci oraz oddziały tych podmiotów podlegają wpisowi do rejestru krajowych instytucji płatniczych i innych dostawców. Prowadzi go KNF w systemie informatycznym. Rejestr ten jest jawny. Każdy może bez formalności i opłat sprawdzić na stronie KNF, czy konkretny podmiot jest wpisany do rejestru, a więc czy współpraca z nim jest bezpieczna.

Sprawdzenie firmy w rejestrze nie powinno stanowić problemu, nawet dla osób, które nie mają wiedzy np. prawnej, gospodarczej czy z zakresu informatyki. W przypadku krajowych instytucji płatniczych rejestr zawiera bowiem takie informacje jak: dane instytucji – nazwa lub firma, numer w rejestrze przedsiębiorców, siedziba i adres oraz dane dotyczące usług płatniczych, do świadczenia których krajowa instytucja płatnicza jest uprawniona.

Trzeba wystąpić do KNF

Podmioty, które chcą świadczyć usługi w zakresie usług płatniczych, muszą przed rozpoczęciem swojej działalności wystąpić do KNF z wnioskiem o wydanie im zezwolenia. Do wniosku powinny dołączyć:

- aktualną informację o numerze wpisu do KRS,

- statut, akt założycielski albo umowę spółki,

- wykaz usług płatniczych, które zamierzają świadczyć,

- program działalności i plan finansowy na okres co najmniej trzech lat,

- dokumenty potwierdzające posiadanie środków przeznaczonych na fundusze własne,

- opis rozwiązań w zakresie zarządzania i mechanizmów kontroli wewnętrznej dotyczących obowiązków związanych z przeciwdziałaniem praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu,

- opis rozwiązań organizacyjnych,

- dane pozwalające na ustalenie tożsamości osób, które bezpośrednio lub pośrednio posiadają znaczny pakiet akcji lub udziałów w spółce lub spółdzielni zamierzającej wykonywać usługi płatnicze, ze wskazaniem wielkości należącego do nich pakietu akcji lub udziałów, oraz dokumenty potwierdzające, że osoby te dają rękojmię ostrożnego i stabilnego zarządzania instytucją płatniczą,

- dane pozwalające na ustalenie tożsamości osób zarządzających oraz dokumenty pozwalające na ocenę, czy osoby te dają rękojmię ostrożnego i stabilnego zarządzania instytucją płatniczą, w tym posiadają wykształcenie i doświadczenie zawodowe niezbędne do zarządzania działalnością w zakresie świadczenia usług płatniczych,

- dane pozwalające na ustalenie tożsamości biegłych rewidentów i innych podmiotów uprawnionych do badania sprawozdań finansowych.

Jeżeli wniosek nie będzie kompletny lub KNF będzie miał jakieś wątpliwości, to wezwie wnioskodawcę do uzupełnienia wniosku, informacji lub dokumentów niezbędnych do rozstrzygnięcia sprawy.

Zezwolenie może być wydane wyłącznie podmiotowi posiadającemu wysoki kapitał założycielski, który musi wynosić:

- 125 tys. euro – w przypadku świadczenia wszystkich lub wybranych przez siebie wybiórczo usług płatniczych,

- 50 tys. euro – w przypadku wykonywania transakcji płatniczych, w których zgoda płatnika na wykonanie transakcji udzielana jest przy użyciu urządzenia telekomunikacyjnego, cyfrowego lub in- formatycznego, a płatność przekazywana jest jedynie pośrednikowi pomiędzy użytkownikiem zlecającym transakcję płatniczą a odbiorcą,

- 20 tys. euro – przy świadczeniu jedynie usługi płatniczej przekazu pieniężnego.

Jeżeli podmiot gospodarczy spełni powyższe wymagania, to KNF w drodze decyzji wyda mu zezwolenie na świadczenie usług płatniczych. Ważne jest ono rok. Jeżeli w tym czasie podmiot nie rozpocznie działalności, to KNF wyda decyzję o wygaśnięciu zezwolenia. Taka sama sytuacja wystąpi, gdy podmiot nie będzie prowadził działalności w okresie dłuższym niż sześć kolejnych miesięcy.

Kiedy będzie odmowa

KNF odmawia wydania zezwolenia na wykonywanie usług płatniczych w charakterze krajowej instytucji płatniczej, jeżeli:

- osoby posiadające znaczny pakiet akcji lub udziałów w spółce, albo osoby zarządzające spółką nie dają rękojmi ostrożnego i stabilnego zarządzania instytucją płatniczą,

- wnioskodawca nie posiada kapitału założycielskiego w wysokości od 20 tys. euro do 125 tys. euro w zależności od rodzaju świadczonej usługi lub nie posiada w wymaganej wysokości środków finansowych przeznaczonych na fundusze własne,

- rozwiązania organizacyjne w spółce nie zapewniają ostrożnego i stabilnego zarządzania działalnością w zakresie świadczenia usług płatniczych,

- środki finansowe na pokrycie kapitału założycielskiego pochodzą z kredytu, pożyczki albo w inny sposób są obciążone lub pochodzą z nielegalnych lub nieujawnionych źródeł,

- plan finansowy lub program działalności nie zapewniają zdolności krajowej instytucji płatniczej do wykonywania zobowiązań wynikających ze świadczenia usług płatniczych,

- bliskie powiązania między wnioskodawcą a innym podmiotem stanowią przeszkodę w skutecznym wykonywaniu nadzoru nad krajową instytucją płatniczą,

- przepisy prawa państwa innego niż państwo członkowskie mające zastosowanie do co najmniej jednej osoby fizycznej lub prawnej, z którą wnioskodawca ma bliskie powiązania, lub trudności związane z egzekwowaniem tych przepisów uniemożliwiałyby skuteczne wykonywanie nadzoru nad krajową instytucją płatniczą.

Biura usług płatniczych

Zdecydowanie mniejsze wymagania muszą spełnić przedsiębiorcy decydujący się na prowadzenie działalności w ramach biura usług płatniczych. Podmioty te są uprawnione jedynie do świadczenia usługi przekazu pieniężnego. Działalność ta jest regulowana w rozumieniu przepisów ustawy o swobodzie działalności gospodarczej. Może być wykonywana po uzyskaniu wpisu do rejestru.

W przypadku biur usług płatniczych średnia całkowitej kwoty transakcji płatniczych z poprzednich 12 miesięcy wykonanych przez biuro, w tym przez agentów, nie może przekraczać kwoty 500 tys. euro miesięcznie. Pod groźbą kary finansowej właściciel biura musi zgłaszać przypadki każdego przekroczenia tego poziomu. Kara ta nie może przekroczyć 500 zł za każdy dzień opóźnienia i nie może być większa niż 100 tys. zł.

Osoba zarządzająca biurem nie może być prawomocnie skazana za przestępstwo: przeciwko obrotowi gospodarczemu, przeciwko obrotowi pieniędzmi i papierami wartościowymi, o którym mowa w art. 165a kodeksu karnego (finansowanie terroryzmu) lub skarbowe.

Biuro usług płatniczych ma obowiązek ochrony środków otrzymanych od użytkowników w celu wykonania transakcji. Może zrobić to według swojego uznania przez zawarcie umowy gwarancji: bankowej albo ubezpieczeniowej. Zamiast tego może zawrzeć umowę ubezpieczenia. Taka umowa powinna przewidywać wypłatę przez gwaranta (bank) lub zakład ubezpieczeń pieniędzy w przypadku, gdy nie będzie w stanie zrobić tego biuro usług płatniczych.

Biuro musi złożyć oryginał dokumentu potwierdzającego zawarcie pierwszej umowy gwarancji bankowej lub ubezpieczeniowej albo pierwszej umowy ubezpieczenia w KNF w terminie siedmiu dni od dnia zawarcia takiej umowy. Obowiązek zawarcia umowy powstaje nie później niż w dniu poprzedzającym rozpoczęcie wykonywania transakcji. W razie zwłoki KNF może nałożyć na biuro karę pieniężną sięgającą do 500 zł za każdy dzień opóźnienia. Nie może ona być większa niż 100 tys. zł.

Dolna granica gwarancji lub ubezpieczenia w okresie nie dłuższym niż 12 miesięcy wynosi 0,6 proc. całkowitej rocznej kwoty transakcji płatniczych wykonanych przez biuro usług płatniczych. W każdym przypadku nie może ona być mniejsza niż równowartość 1200 euro.

Odpowiedzialność karna

Dopełnienie formalności jest ważne także dlatego, że właścicielom instytucji płatniczych za niewykonanie lub nienależyte wykonanie transakcji grozi nie tylko odpowiedzialność cywilna, ale także karna.

Osoba, która prowadzi działalność w zakresie świadczenia usług płatniczych bez spełnienia prawnych wymagań, które pozwalają jej na uzyskanie statusu dostawcy, podlega grzywnie do 5 mln zł, karze pozbawienia wolności do lat dwóch albo obu karom łącznie. Tej samej karze podlega ten, kto nie będąc uprawniony, używa w nazwie lub do określenia wykonywanej działalności gospodarczej albo w reklamie określeń: usługi płatnicze, biuro usług płatniczych albo instytucja płatnicza. Są to zatem podobne sankcje prawne, jakie występują przy prowadzeniu nielegalnej działalności bankowej.

Przestępstwem jest również zawieranie umów o usługę płatniczą w imieniu dostawcy lub na jego rzecz, gdy osoba działa bez upoważnienia otrzymanego od dostawcy. Za taki czyn grozi kara grzywny do 3 mln zł, kara pozbawienia wolności do lat dwóch albo obie kary łącznie. Natomiast jeżeli ktoś przekazuje sfałszowane informacje do KNF, to może zostać ukarany grzywną do 1 mln zł albo karą pozbawienia wolności do lat dwoch albo tymi karami łącznie.

W celu ochrony interesów podmiotów korzystających z usług płatniczych ustawodawca zdecydował również, że przestępstwem jest ujawnianie informacji dotyczących takich podmiotów. Za taki czyn grozi kara grzywny do 500 tys. zł albo kara pozbawienia wolności do lat dwóch albo obie te kary łącznie.

Rodzaje działalności

Usługi płatnicze to działalność polegająca m.in. na:

- przyjmowaniu wpłat gotówki i dokonywaniu wypłat gotówki z rachunku płatniczego oraz wszelkie działania niezbędne do prowadzenia rachunku,

- wykonywaniu transakcji płatniczych, w tym transferu środków pieniężnych na rachunek płatniczy u dostawcy użytkownika lub u innego dostawcy:

– przez wykonywanie usług polecenia zapłaty, w tym jednorazowych poleceń zapłaty, – przy użyciu karty płatniczej lub podobnego instrumentu płatniczego, – przez wykonywanie usług polecenia przelewu, w tym stałych zleceń;

- wydawaniu instrumentów płatniczych;

- zawieraniu umów z przedsiębiorcami o przyjmowanie zapłaty przy użyciu instrumentów płatniczych;

- świadczeniu usługi przekazu pieniężnego;

- wykonywaniu transakcji płatniczych, w przypadku których zgoda płatnika na wykonanie transakcji udzielana jest przy użyciu urządzenia telekomunikacyjnego, cyfrowego lub informatycznego, a płatność przekazywana jest jedynie pośrednikowi pomiędzy użytkownikiem zlecającym transakcję płatniczą a odbiorcą. -

podstawa prawna:

Ustawa

z 19 sierpnia 2011 r. o usługach płatniczych (DzU z 2011 r. nr 199, poz. 1175 ze zm.)

Rozporządzenie ministra finansów

z 18 kwietnia 2012 r. w sprawie minimalnej sumy gwarancji bankowej i ubezpieczeniowej wymaganej w związku z wykonywaniem przez biuro usług płatniczych transakcji płatniczych wynikających z umowy o świadczenie usług płatniczych oraz terminu powstania obowiązku zawarcia umowy gwarancji (DzU z 2012 r., poz. 437)

Autor jest asesorem Prokuratury Rejonowej Warszawa-Ochota