Przedsiębiorcy, wprowadzając ISO w swoich firmach, mają szanse poprawiać jakość w wielu dziedzinach. Bardziej szczegółowo potraktowane zostały kwestie związane z ochroną środowiska, bezpieczeństwem i higieną pracy oraz ochroną informacji.

Coraz więcej przedsiębiorstw decyduje się na certyfikat nie tylko jakości ISO 9001:2000, lecz także zarządzania środowiskiem. Wdrożenie norm z serii ISO 14000 oznacza, że firma racjonalnie korzysta z zasobów naturalnych i redukuje niekorzystne oddziaływanie na środowisko zarówno samego zakładu, jak i wytwarzanych produktów. Niektórzy przedsiębiorcy chcą w ten sposób poprawić swój wizerunek, inni są obligowani do wprowadzenia ekologicznego ISO przez swoich kontrahentów.

Wdrożenie ISO z serii 14000 przez firmę sygnalizuje, że zależy jej, żeby środowisko jak najmniej odczuło produkcję, używanie i utylizowanie wprowadzanych na rynek wyrobów.

Stosowanie systemów zarządzania zgodnych z normami środowiskowymi, podobnie jak ISO z serii 9000, musi być potwierdzone przez jednostkę certyfikującą.

W tym wypadku szczególnie należy się zastanowić, kiedy rozpocząć działania w firmie. Może się to bowiem wiązać z wysokimi kosztami, niekoniecznie wynikającymi wyłącznie ze zmiany technologii. Duże wydatki firmy mogą wynikać choćby z wypełnianiem ustawowych obowiązków z zakresu ochrony środowiska i uiszczaniem odpowiednich opłat (zazwyczaj też za kilka lat wstecz). Czasem również z zatrudnieniem dodatkowych pracowników nadzorujących działania wynikające z ekologicznych wymagań.

Chociaż system zarządzania jakością (seria ISO 9000) powinien się łączyć z systemem zarządzania środowiskowego, opracowanie tego drugiego nawet przy braku systemu jakości jest możliwe. Wymagania dla audytu środowiskowego zawiera norma ISO 14001. Opisuje je w sposób uniwersalny, dostępny dla firm niezależnie od warunków geograficznych, kulturowych i społecznych. System zarządzania środowiskowego składa się z następujących elementów: polityki środowiskowej, identyfikacji aspektów środowiskowych i wymagań prawnych, planowania, wdrażania i funkcjonowania, sprawdzania i działań korygujących oraz przeglądu kierownictwa danej firmy.

Jest też norma ISO 14004 zawierająca ogólne wytyczne dotyczące zasad, systemów i technik wspomagających.

ISO z serii 14000 nie jest znakiem wyrobów przyjaznych dla środowiska. Oznacza jedynie, że proces mający wpływ na środowisko jest zorganizowany zgodnie z wymaganiami normy.

Systemy zarządzania środowiskowego nie są kierowane szczególnie na jakość produkcji, lecz na sposób odbioru samego zakładu przez osoby z zewnątrz – mieszkańców, lokalne władze, także klientów, którym łatwiej jest sprzedać towary firmy spełniającej ekologiczne standardy.

Przedsiębiorcy niezbyt często decydują się na certyfikację swoich firm w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy. Tymczasem wielu pracodawcom posiadanie takiego certyfikatu z serii PN-N 18000 może przysporzyć konkretnych korzyści.

System zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy umożliwia firmom opracowanie i realizację prawidłowych działań dotyczących BHP. Podobnie jak w normie ISO 14001 dotyczącej wdrażania systemu zarządzania środowiskowego normy zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy wymagają dążenia do ciągłej poprawy BHP w zakładzie (>patrz ramka).

Zarządzanie bezpieczeństwem nie ma dużego wpływu na marketingowy wizerunek firmy na rynku, dlatego stosunkowo niewiele przedsiębiorstw występuje o tego rodzaju certyfikaty. Norma jest też zbyt słabo znana pracownikom, by zachęcić ich do pracy w firmie, która wdrożyła system.

Jednak są też pozytywne skutki wprowadzenia normy – mniej problemów w razie kontroli z inspekcji pracy, a niekiedy też oszczędności finansowe. Odpowiednie zarządzanie bezpieczeństwem i higieną pracy nie oznacza tylko zapobiegania urazom pracowników i chorobom zawodowym, dotyczy również innych sytuacji powodujących straty w przedsiębiorstwie, np. ograniczania awarii czy konieczności wypłacania odszkodowań (>patrz ramka).

Zanim firma osiągnie efekty, musi jednak sporo zainwestować. Chodzi przede wszystkim o czas pracowników oraz kierownictwa firmy.

Najpierw trzeba określić aktualny stan bezpieczeństwa pracy w przedsiębiorstwie oraz warunki pracy w poszczególnych miejscach i porównać z wymaganiami określonymi w obowiązujących przepisach dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy, a także z już istniejącymi wewnętrznymi instrukcjami BHP. Trzeba też porównać zakład z najlepszymi w danej branży w kraju i za granicą. Przegląd wstępny pozwala określić, z jakiego pułapu firma startuje do wprowadzenia normy. Z przeglądu sporządza się m.in. raport, na podstawie którego można określić mocne i słabe strony w zakresie BHP.

Następnie na podstawie przepisów, stosowanych technologii i utartych praktyk czy zwyczajów trzeba sformułować politykę firmy w zakresie BHP.

Ten etap nie ogranicza się wyłącznie do przygotowania planu wprowadzenia norm z serii 18000 w zakładzie.

Najpierw trzeba dokładnie ocenić ryzyko i zidentyfikować (bardziej szczegółowo niż we wstępnym przeglądzie) wymagania dotyczące BHP zarówno określone w powszechnie obowiązujących przepisach, jak i w wewnętrznych dokumentach, np. zbiorowym układzie pracy. Na tym etapie należy też m.in. przejrzyście ustalić kryteria funkcjonowania systemu. Trzeba konkretnym osobom przypisać odpowiedzialność za konkretne sprawy, określić zakres obowiązków oraz terminy wykonania zadań.

Przy planowaniu powinny być wykorzystane wyniki przeglądu wstępnego. Ważne jest również odpowiednie udokumentowane wszystkich działań. Ma to pomóc w sformułowaniu ogólnych i szczegółowych celów i zadań, które doprowadzą do wprowadzenia nieistniejących elementów systemu zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy. Dopiero potem można przystąpić do sporządzenia programu zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy oraz do jego wdrażania.

Jest też grupa norm ISO przydatnych przy prowadzeniu konkretnej działalności. Dla wielu firm zajmujących się produkcją lub dystrybucją żywności korzystne może się okazać wprowadzenie systemu ISO 22000:2005 „System zarządzania bezpieczeństwem żywności. Wymagania dla organizacji w całym łańcuchu żywnościowym”. Zwłaszcza że łączy wymagania obowiązkowego dla producentów i dystrybutorów żywności systemu HACCP oraz dobrych praktyk (produkcyjnych, higienicznych, dystrybucyjnych itp.)Norma ta zawiera wymagania dotyczące wdrażania, funkcjonowania i doskonalenia systemu zarządzania pozwalającego na dostarczanie do klienta bezpiecznej żywności. Pomaga też ocenić wymagania konsumentów czy usprawnić kontakty ze wszystkimi uczestnikami łańcucha żywnościowego. Norma ISO 22000:2005 jest standardem międzynarodowym. Wiele jednostek certyfikujących wydaje potwierdzenia, że firma działa zgodnie z tą normą. Jest to obecnie istotny wyróżnik, ponieważ system HACCP, który muszą wdrożyć wszyscy, można też wprowadzać bez udziału certyfikatora, co czyni go nie dla wszystkich wiarygodnym. Norma ta przydać się też może firmom związanym pośrednio z produkcją żywności, takim jak producenci wyposażenia, opakowań czy środków czyszczących.

Dzięki podobieństwu tej normy do norm ISO 9001:2000 i ISO 14001:2004 możliwe jest połączenie systemu zarządzania bezpieczeństwem żywności w firmie z systemami zarządzania jakością oraz środowiskiem.

Przedsiębiorcy z branży motoryzacyjnej stają często przed koniecznością wdrożenia normy ISO/TS 16949:2002. Ujednolica ona systemy jakości amerykańskie, niemieckie, francuskie i włoskie. Dzięki temu możliwe jest wyeliminowanie konieczności wielokrotnych certyfikacji, żeby spełnić wymagania klienta. Norma ułatwia też współpracę między producentami a dostawcami oraz firmami mającymi tylko pośredni związek z przemysłem motoryzacyjnym. Jest niejako rozwinięciem systemu ISO 9001:2000, przy czym jej wymagania nie są nastawione tylko na motoryzację oraz bardziej rygorystyczne.

ISO 27001 jest systemem zarządzania bezpieczeństwem informacji.

Może on zostać wdrożony w każdej firmie, niezależnie od branży. Jest jednak szczególnie przydatny tam, gdzie ochrona informacji ma podstawowe znaczenie, np. w działalności finansowej czy opiece medycznej. Warto, by normę wdrożyły także firmy, które zarządzają informacjami w czyimś imieniu, np. podwykonawcy usług informatycznych, aby zapewnić klientów, że informacje o nich są odpowiednio chronione. Nie ogranicza się jedynie do informacji przetwarzanych w systemach komputerowych, ale także dotyczy bezpieczeństwa wszystkich informacji, niezależnie od formy ich przechowywania. Informacje te mogą być drukowane, spisane na papierze, przechowywane w formie elektronicznej, przekazywane pocztą bądź e-mailem, zapisane jako film albo omawiane podczas prowadzonych rozmów. Polski Komitet Normalizacyjny opracował polskie tłumaczenie tej normy – PN-ISO/IEC 27001:2007.

Żeby dostosować się do normy, firma musi przeprowadzić analizę ryzyka, następnie przygotować sposób postępowania i wdrożyć go, przystosowując do własnych wymagań.

Wiele firm decyduje się na prowadzenie własnych laboratoriów. W takiej sytuacji szczególnie przydatne okazuje się wdrożenie ISO 17025:2005, która ustala system zarządzania laboratorium. Ponadto określa wymagania techniczne dla laboratoriów dotyczące m.in. kompetencji personelu wykonującego badania, warunków lokalowych i środowiskowych, metod badań, wyposażenia laboratorium, nadzoru nad sprzętem pomiarowym i pomocniczym, pobierania próbek czy postępowania z obiektami badań.

Wymagania zawarte w normie ISO/IEC 17025 są uniwersalne, co znaczy, że mogą być wdrażane w każdym laboratorium niezależnie od rodzaju badań, wielkości czy stosowanych metod. Dzięki wprowadzeniu tego ISO laboratoria uznaje się za kompetentne technicznie do wykonywania określonych zadań i zdolne do uzyskania wiarygodnych wyników. Na tej podstawie zostaje im przyznany certyfikat akredytacyjny wydawany przez jednostkę akredytacyjną. W Polsce jednostką upoważnioną do uznania kompetencji laboratoriów badawczych i wzorcujących jest Polskie Centrum Akredytacji.

Zgodnie z definicją polskiej normy PN-N 18001 system zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy to część ogólnego systemu zarządzania, która obejmuje strukturę organizacyjną, planowanie, odpowiedzialność, zasady postępowania, procedury, procesy i zasoby potrzebne do opracowania, wdrażania, realizowania, przeglądu i utrzymywania polityki bezpieczeństwa i higieny pracy. Nie ma tu jednak, tak jak w wypadku zarządzania środowiskowego, takich samych norm dla wszystkich krajów. Przepisy dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy w poszczególnych państwach są bowiem tak zróżnicowane, że nie dało się ustalić jednej międzynarodowej normy w zakresie BHP. Dlatego normy z serii 18000 nie są poprzedzone literami ISO, lecz funkcjonują jako polskie normy.W innych krajach działają podobne regulacje krajowe. Wzorowane są zazwyczaj na normie BS 8800, którą opracował w 1996 roku Brytyjski Instytut Normalizacyjny.

Dzięki wdrożeniu norm z serii 18000:

- jest mniej kłopotów z prowadzeniem działań dotyczących BHP,

- łatwiej zidentyfikować i ocenić zagrożenia,

- łatwiej podejmować działania profilaktyczne po rozpoznaniu zagrożeń występujących w danym zakładzie,

- można ubiegać się o niższe składki ubezpieczeniowe,

- poszukiwani pracownicy chętniej zatrudniają się w takiej firmie.