Czytelnik na podstawie umowy pożyczki podpisanej 31 maja 1997 r. pożyczył pasierbowi, synowi swej zmarłej żony, 30 tys. zł na kupno mieszkania. W umowie termin zwrotu pożyczki określono na 31 grudnia 2001 r. Odsetki od pożyczki były przewidziane w wysokości 5 proc. pożyczonej kwoty i miały być płatne jednorazowo przy jej zwrocie. Pasierb zwrócił z pożyczonej kwoty, zresztą dopiero w 2004 r., tylko 18 tys. zł. Wiedzie mu się dobrze, ma własną firmę. Czytelnik jest na emeryturze, choruje i pożyczone pieniądze bardzo by mu się przydały. Zastanawia się nad wystąpieniem przeciwko pasierbowi do sądu. Pyta, czy nie doszło do przedawnienia i czy ma prawo także do jakichś odsetek. Chce też wiedzieć, jakie będą koszty wszczęcia sprawy sądowej przeciwko pasierbowi.
Roszczenie o zwrot pożyczki nie uległo w opisanej sytuacji przedawnieniu. Termin przedawnienia takich roszczeń wynosi dziesięć lat (art. 118 kodeksu cywilnego). Jego bieg rozpoczyna się w dniu, w którym roszczenie stało się wymagalne, tj. w dniu, w którym zgodnie z umową, pożyczka powinna być spłacona. Ponieważ termin spłaty był ustalony w umowie na 31 grudnia 2001 r., pożyczka przedawni się dopiero po 31 grudnia 2011 r. W takiej sytuacji nie mogło dojść także do przedawnienia umownych odsetek, bo one również miały być płatne 31 grudnia 2001 r.
Jeśli pożyczkobiorca nie oddaje pożyczki w terminie, można wnieść przeciwko niemu sprawę do sądu. Złożenie pozwu przerywa bieg przedawnienia. Taki skutek ma też uznanie długu (roszczenia) przez dłużnika, a także wszczęcie mediacji. Po przerwaniu przedawnienia zaczyna ono biec na nowo. Jeśli więc pozew o zwrot pożyczki, która miała być spłacona w 2001 r., zostanie złożony np. 29 maja 2008 r., roszczenie o jej zwrot przedawni się dopiero 29 maja 2018 r.
Za zwłokę w spłacie pożyczki i należnych od niej odsetek również należą się odsetki. Obowiązuje zasada, że jeśli nie uzgodniono ich na wypadek zwłoki w innej wysokości, pożyczkodawca (wierzyciel) ma prawo do odsetek ustawowych (art. 481 kodeksu cywilnego) w wysokości obowiązującej w poszczególnych okresach, w których pożyczkobiorca zwlekał ze zwrotem należności.
Sprawa przedawnienia odsetek za zwłokę przedstawia się inaczej niż tzw. należności głównej (pożyczki). Zarówno odsetki od kapitału (pożyczki), jak i odsetki za zwłokę są to tzw. świadczenia okresowe, a takie przedawniają się w ciągu trzech lat. Stają się one wymagalne (tj. dłużnik ma obowiązek ich zapłaty) oddzielnie za każdy dzień opóźnienia. Oddzielnie także za każdy dzień opóźnienia biegnie trzyletni termin ich przedawnienia.
W sumie wyliczenie odsetek za zwłokę w takiej jak opisana sytuacji będzie dość skomplikowane. Jest to jednak sprawa sądu. Do dochodzącego zwrotu pożyczki czy innej należności niezapłaconej w terminie należy natomiast zgłoszenie przed sądem roszczenia o ich przyznanie. Takie roszczenie należy zasadniczo zgłosić już w pozwie. Roszczenia o odsetki można się zresztą zrzec.
Od dnia wniesienia pozwu można żądać także (dodatkowo) ustawowych odsetek za zwłokę (jeśli nie były uzgodnione w innej wysokości) od nieprzedawnionych jeszcze odsetek od pożyczki. Wtedy odsetki za zwłokę dolicza się do kwoty należności głównej i od tej całości – począwszy od dnia złożenia pozwu – zaczynają biec ustawowe odsetki za zwłokę (odsetki od odsetek).
Oczywiście zawsze możliwa jest ugoda między stronami, która obejmie także kwestię odsetek. Ugoda może być zawarta przed sądem po wniesieniu pozwu z żądaniem zwrotu pożyczki wraz ze stosownymi odsetkami.
O żądaniu odsetek warto pamiętać, jako że ze względu na inflację realna wartość pożyczki od 1997 r. znacznie się zmniejszyła. Odsetki mogą ten ubytek w znacznej mierze zrekompensować.
Wnoszący sprawę do sądu musi się liczyć z kosztami w postaci opłaty sądowej. W sprawach takich jak o zwrot pożyczki opłata wynosi 5 proc. dochodzonej kwoty.
Osoby znajdujące się w trudnej sytuacji materialnej mogą się ubiegać o zwolnienia od kosztów sądowych.
Warunkiem jest złożenie oświadczenia, że nie jest się w stanie ponieść ich bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny. W oświadczeniu takim trzeba podać dokładne dane o stanie rodzinnym, majątku, dochodach, źródłach utrzymania. Czytelnik, który jest emerytem i choruje, może liczyć na takie zwolnienie.
Ze zwolnieniem z kosztów związane jest prawo do zgłoszenia wniosku o ustanowienie przez sąd adwokata czy radcy prawnego z urzędu.
Jeśli jednak zwolnienie z kosztów nie wchodzi w rachubę i trzeba je ponieść, to w razie wygrania sprawy przeciwnik musi je zwrócić. Zwrot obejmuje także wydatki na korzystanie z pomocy adwokata lub radcy prawnego.
Ustalone umownie odsetki za zwłokę i od kapitału nie mogą być wyższe od maksymalnych
(od 20 lutego 2006 r., bo wcześniej przez wiele lat takiego ograniczenia nie było).
Odsetki maksymalne
stanowią dwukrotność odsetek za zwłokę w zapłacie podatku. Od 30 sierpnia 2007 r. odsetki maksymalne wnoszą 25 proc. w stosunku rocznym. Zmieniają się wraz ze zmianą wysokości kredytu lombardowego Narodowego Banku Polskiego
Odsetki ustawowe
ustala Rada Ministrów w drodze rozporządzenia. Ich wysokość jest dość stabilna. Od 15 października 2005 r. wynoszą 11,5 proc. w stosunku rocznym.
masz pytanie, wyślij e-mail do autorki: i.lewandowska@rp.pl
