Czytelnik na podstawie umowy pożyczki podpisanej 31 maja 1997 r. pożyczył pasierbowi, synowi swej zmarłej żony, 30 tys. zł na kupno mieszkania. W umowie termin zwrotu pożyczki określono na 31 grudnia 2001 r. Odsetki od pożyczki były przewidziane w wysokości 5 proc. pożyczonej kwoty i miały być płatne jednorazowo przy jej zwrocie. Pasierb zwrócił z pożyczonej kwoty, zresztą dopiero w 2004 r., tylko 18 tys. zł. Wiedzie mu się dobrze, ma własną firmę. Czytelnik jest na emeryturze, choruje i pożyczone pieniądze bardzo by mu się przydały. Zastanawia się nad wystąpieniem przeciwko pasierbowi do sądu. Pyta, czy nie doszło do przedawnienia i czy ma prawo także do jakichś odsetek. Chce też wiedzieć, jakie będą koszty wszczęcia sprawy sądowej przeciwko pasierbowi.

Roszczenie o zwrot pożyczki nie uległo w opisanej sytuacji przedawnieniu. Termin przedawnienia takich roszczeń wynosi dziesięć lat (art. 118 kodeksu cywilnego). Jego bieg rozpoczyna się w dniu, w którym roszczenie stało się wymagalne, tj. w dniu, w którym zgodnie z umową, pożyczka powinna być spłacona. Ponieważ termin spłaty był ustalony w umowie na 31 grudnia 2001 r., pożyczka przedawni się dopiero po 31 grudnia 2011 r. W takiej sytuacji nie mogło dojść także do przedawnienia umownych odsetek, bo one również miały być płatne 31 grudnia 2001 r.

Jeśli pożyczkobiorca nie oddaje pożyczki w terminie, można wnieść przeciwko niemu sprawę do sądu. Złożenie pozwu przerywa bieg przedawnienia. Taki skutek ma też uznanie długu (roszczenia) przez dłużnika, a także wszczęcie mediacji. Po przerwaniu przedawnienia zaczyna ono biec na nowo. Jeśli więc pozew o zwrot pożyczki, która miała być spłacona w 2001 r., zostanie złożony np. 29 maja 2008 r., roszczenie o jej zwrot przedawni się dopiero 29 maja 2018 r.

Za zwłokę w spłacie pożyczki i należnych od niej odsetek również należą się odsetki. Obowiązuje zasada, że jeśli nie uzgodniono ich na wypadek zwłoki w innej wysokości, pożyczkodawca (wierzyciel) ma prawo do odsetek ustawowych (art. 481 kodeksu cywilnego) w wysokości obowiązującej w poszczególnych okresach, w których pożyczkobiorca zwlekał ze zwrotem należności.

Sprawa przedawnienia odsetek za zwłokę przedstawia się inaczej niż tzw. należności głównej (pożyczki). Zarówno odsetki od kapitału (pożyczki), jak i odsetki za zwłokę są to tzw. świadczenia okresowe, a takie przedawniają się w ciągu trzech lat. Stają się one wymagalne (tj. dłużnik ma obowiązek ich zapłaty) oddzielnie za każdy dzień opóźnienia. Oddzielnie także za każdy dzień opóźnienia biegnie trzyletni termin ich przedawnienia.

Reklama
Reklama

W sumie wyliczenie odsetek za zwłokę w takiej jak opisana sytuacji będzie dość skomplikowane. Jest to jednak sprawa sądu. Do dochodzącego zwrotu pożyczki czy innej należności niezapłaconej w terminie należy natomiast zgłoszenie przed sądem roszczenia o ich przyznanie. Takie roszczenie należy zasadniczo zgłosić już w pozwie. Roszczenia o odsetki można się zresztą zrzec.

Od dnia wniesienia pozwu można żądać także (dodatkowo) ustawowych odsetek za zwłokę (jeśli nie były uzgodnione w innej wysokości) od nieprzedawnionych jeszcze odsetek od pożyczki. Wtedy odsetki za zwłokę dolicza się do kwoty należności głównej i od tej całości – począwszy od dnia złożenia pozwu – zaczynają biec ustawowe odsetki za zwłokę (odsetki od odsetek).

Oczywiście zawsze możliwa jest ugoda między stronami, która obejmie także kwestię odsetek. Ugoda może być zawarta przed sądem po wniesieniu pozwu z żądaniem zwrotu pożyczki wraz ze stosownymi odsetkami.

O żądaniu odsetek warto pamiętać, jako że ze względu na inflację realna wartość pożyczki od 1997 r. znacznie się zmniejszyła. Odsetki mogą ten ubytek w znacznej mierze zrekompensować.

Wnoszący sprawę do sądu musi się liczyć z kosztami w postaci opłaty sądowej. W sprawach takich jak o zwrot pożyczki opłata wynosi 5 proc. dochodzonej kwoty.

Osoby znajdujące się w trudnej sytuacji materialnej mogą się ubiegać o zwolnienia od kosztów sądowych.

Warunkiem jest złożenie oświadczenia, że nie jest się w stanie ponieść ich bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny. W oświadczeniu takim trzeba podać dokładne dane o stanie rodzinnym, majątku, dochodach, źródłach utrzymania. Czytelnik, który jest emerytem i choruje, może liczyć na takie zwolnienie.

Ze zwolnieniem z kosztów związane jest prawo do zgłoszenia wniosku o ustanowienie przez sąd adwokata czy radcy prawnego z urzędu.

Jeśli jednak zwolnienie z kosztów nie wchodzi w rachubę i trzeba je ponieść, to w razie wygrania sprawy przeciwnik musi je zwrócić. Zwrot obejmuje także wydatki na korzystanie z pomocy adwokata lub radcy prawnego.

Ustalone umownie odsetki za zwłokę i od kapitału nie mogą być wyższe od maksymalnych

(od 20 lutego 2006 r., bo wcześniej przez wiele lat takiego ograniczenia nie było).

Odsetki maksymalne

stanowią dwukrotność odsetek za zwłokę w zapłacie podatku. Od 30 sierpnia 2007 r. odsetki maksymalne wnoszą 25 proc. w stosunku rocznym. Zmieniają się wraz ze zmianą wysokości kredytu lombardowego Narodowego Banku Polskiego

Odsetki ustawowe

ustala Rada Ministrów w drodze rozporządzenia. Ich wysokość jest dość stabilna. Od 15 października 2005 r. wynoszą 11,5 proc. w stosunku rocznym.

masz pytanie, wyślij e-mail do autorki: i.lewandowska@rp.pl