Rewolucja w sposobie ustalania wynagrodzenia przy zleceniach i usługach nadejdzie 1 stycznia 2017 r. – w związku z wprowadzeniem minimalnej stawki godzinowej. Ale już od 1 września tego roku, jest otwarta furtka do negocjacji umów. Dotyczy to także tych kontraktów, w których jedną ze stron są organy administracji publicznej.

Minimalna stawka godzinowa

1 stycznia 2017 r. zaczną obowiązywać przepisy o minimalnej stawce godzinowej – może to być około 13 zł. (12 zł zwaloryzowane w związku ze zwiększeniem płacy minimalnej). Wprowadził je Sejm nowelą z 22 lipca 2016 r. – o zmianie ustawy o minimalnym wynagrodzeniu za pracę oraz niektórych innych ustaw.

Godzinowa stawka minimalna ma być stosowana dla osób fizycznych nieprowadzących działalności i tzw. samozatrudnionych, (czyli prowadzących działalność, ale niezatrudniających pracowników) realizujących zlecenia lub usługi dla przedsiębiorców i „innych jednostek organizacyjnych". Nie będzie więc dotyczyła umów zawieranych wyłącznie między osobami fizycznymi.

Nowelizacja koryguje także zasady obliczania samego minimalnego wynagrodzenia za pracę. Likwiduje, bowiem możliwość wypłacania osobie, która dopiero zaczyna aktywność zawodową, czyli przez pierwszy rok, 80 proc. najniżej pensji.

Wprowadza też inne zasady obliczania minimalnej płacy dla osób pracujących w nocy. Dodatek za pracę w tych godzinach nie będzie już mógł być wliczany do najniższego wynagrodzenia. W założeniu ustawodawcy ci, który pracują w nocy mają zarabiać więcej – oprócz minimalnej zapłaty będą musieli dodatkowo otrzymać ten dodatek.

Wszystkie te zmiany mogą spowodować wzrost kosztów realizacji już obowiązujących umów. Ustawodawca wprowadził specjalną procedurę negocjacji kontraktów zawartych przed 1 września 2016 r. Chodzi nie tylko o same umowy zlecenia, ale i umowy o wykonanie zamówienia publicznego, jeśli w związku ze zmianą wzrosną koszty ponoszone przez wykonawcę. Dlatego też między innymi pracownicy administracji mogą liczyć się z koniecznością przeprowadzania negoacjacji. W jaki sposób mają one przebiegać?

Wynagrodzenie w porozumieniu

Procedura jest opisana w art. 8–11 nowelizacji. Jeśli nowa minimalna stawka godzinowa będzie miała wpływ na koszty wykonania zlecenia lub świadczenia usług na podstawie umów zawartych przed 1 września 2016 r. – każda ze stron może zwrócić się z pisemnym wnioskiem o przeprowadzenie negocjacji. Termin na jego złożenie mija 31 grudnia 2016 r. Celem rozmów ma być zawarcie porozumienia w sprawie odpowiedniej zmiany wynagrodzenia. Ma ono uwzględniać wzrost stawki jednak tylko odniesieniu tej części zlecenia lub usługi, która pozostanie do realizacji po 1 stycznia 2017 r. W związku z tym, że negocjacje mogą się przedłużać ustawodawca przewidział, że jeśli w ciągu 30 dni od złożenia wniosku nie dojdzie do porozumienia – każda ze stron będzie miała prawo do rozwiązania umowy – z zachowaniem okresu wskazanego w umowie lub dwumiesięcznego. Jeśli porozumienie zostanie zawarte – ustawodawca przesądził, że będzie ono obowiązywać od 1 stycznia 2017 r.

Te przepisy dotyczą umów innych niż zawarte na podstawie prawa zamówień publicznych. W odniesieniu do kontraktów przetargowych podpisanych w związku z postępowaniem wszczętym przed 1 września 2016 r. również przewidziano jednak podobną procedurę. Tu z wnioskiem o przeprowadzenie negocjacji może zwrócić się także każda ze stron umowy o realizację zamówienia publicznego. Dotyczy to sytuacji, w których nowa minimalna stawka godzinowa będzie miała wpływ na wysokość kosztów wykonania zamówienia. Wzrost kosztów może wynikać, bowiem z podwyższenia kwoty wynagrodzenia osób biorących udział w realizacji zamówienia. Przy obliczaniu ma być jednak także brana pod uwagę tylko część zamówienia pozostała do realizacji po 1 stycznia 2017 r.

Ta procedura negocjacyjna dotyczy także zwiększania kosztów wynikających ze zmian związanych z obliczaniem minimalnej pensji osób pracujących w nocy.

Sposób i podstawę wyliczenia odpowiedniej zmiany wynagrodzenia ma przedstawić wykonawca. Ustawowo uregulowano również, że zawarte porozumienie będzie obowiązywać od 1 stycznia 2017 r.

Dwumiesięczny okres wypowiedzenia

Czas na negocjacje także może być limitowany. Jeśli stronom nie uda się zawrzeć porozumienia w ciągu 30 dni od złożenia wniosku – każda ze stron będzie mogła rozwiązać umowę z zachowaniem dwumiesięcznego okresu wypowiedzenia.

Szczególne zasady zmiany umowy dotyczą finansowanych z budżetu państwa inwestycji (o których mowa w rozporządzeniu Rady Ministrów z 2 grudnia 2010 r. w sprawie szczegółowego sposobu i trybu finansowania inwestycji z budżetu państwa). Tu bowiem nie będzie możliwe zwiększenie wartości kosztorysowej określonej przy rozpoczęciu realizacji przedsięwzięcia. Negocjacje nie będą więc mogły prowadzić do jej podwyższenia. Wykonawca nie będzie uprawniony do rozwiązania umowy w sytuacji, gdy nie dojdzie do porozumienia, ale spełnienie jego żądania prowadziłoby do zwiększenia kosztorysowej wartości inwestycji.

Postępowania przetargowe

Nowelizacja zmieniła także dwa przepisy prawa zamówień publicznych (p.z.p.). Te zmiany także weszły w życie 1 września 2016 r. Dlatego już dziś powinny o nich pamiętać osoby przeprowadzające postępowania przetargowe. Po pierwsze - konstruując umowę w sprawie zamówienia publicznego. W klauzuli określającej możliwość zmiany umowy w związku ze wzrostem kosztów wykonawcy, trzeba pamiętać o wpisaniu także przypadku zwiększenia się minimalnej stawki godzinowej (art. 142 ust. 5 pkt 2 p.z.p.). Tak, jak do tej pory konieczność przewidzenia takich zmian dotyczyła ewentualnego wzrostu VAT, składek na ubezpieczenie zdrowotne i społeczne czy też minimalnego wynagrodzenia za pracę. Dotyczy to, tak jak dotychczas, umów zawartych na okres dłuższy niż 12 miesięcy.

Poza tym, badając czy oferta nie zawiera rażąco niskiej ceny lub kosztu zamawiający powinni brać pod uwagę właśnie także minimalną stawkę godzinową, którą będą musiały otrzymywać osoby pracujące dla wykonawcy na podstawie umowy zlecenie lub o świadczenie usług. Zgodnie bowiem z art. 90 p.z.p., jeśli cena lub koszt oferty wydają się rażąco niskie i budzą wątpliwości zamawiającego ten zwraca się o udzielenie wyjaśnień. Pyta o sposób obliczenia ceny. Powinien przy tym brać pod uwagę m.in. koszty pracy - dziś już nie tylko minimalne wynagrodzenie, ale i właśnie minimalną stawkę godzinową.

podstawa prawna: Ustawa z 22 lipca 2016 r. o zmianie ustawy o minimalnym wynagrodzeniu za pracę oraz niektórych innych ustaw (DzU z 2016 r., poz. 1265)

Wyjątki od zasady

Przepisy określające minimalną stawkę godzinową nie będą musiały być stosowane do wszystkich umów zleceń i o świadczenie usług. Nowelizacja wprowadza wiele wyjątków. Najnowsze przepisy dotyczące zasad określania wynagrodzenia nie będą miały zastosowania:

- jeśli o miejscu i czasie wykonania zlecenia lub świadczenia usług decyduje przyjmujący zlecenie lub świadczący usługi i przysługuje mu tylko prowizja (czyli wynagrodzenie zależne od wyników takich jak np. liczba zawartych umów, sprzedaż, obrót)

- do usług opiekuńczych i bytowych realizowanych poprzez prowadzenie rodzinnego domu pomocy

- do umów związanych z opieką zastępczą i prowadzeniem rodzinnych domów dziecka – jeśli ze względu na charakter sprawowanej opieki usługi są świadczone nieprzerwanie dłużej niż przez jedną dobę

- do opieki nad grupami podczas wczasów i wycieczek – tu także, jeśli ze względu na charakter sprawowanej opieki usługi są świadczone nieprzerwanie dłużej niż przez jedną dobę

- do opieki domowej nad niepełnosprawnymi, przewlekle chorymi lub w podeszłym wieku – jeśli w związku z jej sprawowaniem osoba świadcząca te usługi mieszka wspólnie ze zleceniodawcą i praca wykonywana jest nieprzerwanie dłużej niż dobę (to wyłączenie nie dotyczy placówek świadczących całodobowe usługi).

Grzywna i kontrola

Nowelizacja wprowadza także sankcje za nieprzestrzeganie nowych norm. Od 1 stycznia 2017 r. ten, kto będąc przedsiębiorcą albo działając w imieniu przedsiębiorcy albo innej jednostki organizacyjnej, wypłaca przyjmującemu zlecenie lub świadczącemu usługi wynagrodzenie za każdą godzinę niższe niż minimalna stawka będzie podlegał karze od 1000 do 30 000 zł. grzywny. Orzekanie w tych sprawach będzie się odbywało w trybie kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia. Oskarżycielem publicznym będzie inspektor pracy.

W związku z wprowadzeniem pojęcia minimalnej stawki godzinowej poszerzono także uprawnienia Państwowej Inspekcji Pracy. Do jej zadań będzie należało także właśnie kontrolowanie wypłaty wynagrodzenia wynikającego z umów zleceń i usług.

12 złotych plus waloryzacja

W obliczaniu minimalnej stawki godzinowej, jako kwotę bazową przyjęty 12 zł. Już w 2017 roku ma ona jednak zostać zwaloryzowana o wskaźnik wynikający z podzielenia wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę ustalonej na 2017 r. przez tę obowiązującą w 2016 r. Wynik ma być zaokrąglony do pełnych dziesiątek groszy. Taki mechanizm ma być stosowany, co roku. Ustalenie minimalnej stawki godzinowej będzie należało do Rady Dialogu Społecznego. Będzie też ona ogłasza, tak jak minimalne wynagrodzeni za pracę, co roku w Monitorze Polskim – do 15 września ( tylko w tym roku – do 30 września).

Praca nocna

Nowelizacja z 22 lipca 2016 r. reguluje także kwestię dodatku za pracę w nocy. Nie będzie już możliwości wliczania go do minimalnego wynagrodzenia za pracę. Ma to doprowadzić do sytuacji, w której osoba pracująca w takich godzinach nie będzie już mogła otrzymywać wyłącznie minimalnego wynagrodzenia. Będzie on musiał być zwiększony o ten dodatek (dziś to 20 proc. stawki godzinowej za każdą przepracowaną w nocy godzinę). W przypadku umów zawartych przed 1 września 2016 r. – jeśli ta zmiana spowoduje zwiększenie kosztów czy to wykonawcy wybranego w trybie zamówień publicznych, czy „zwykłego" zleceniobiorcy – stosowane będą przepisy dotyczące możliwości negocjacji kontraktów. Analogicznie jak w przypadku zwiększenia kosztów wynikających ze zmiany stawki godzinowej – tu także na wniosek każdej ze stron będą musiały rozpocząć się negocjacje. A jeśli nie dojdzie do porozumienia umowa będzie mogła zostać rozwiązana.