W uzasadnieniu projektu ustawy podkreślano m.in. konieczność ograniczenia czynności sądu w zakresie egzekucji z nieruchomości do najbardziej doniosłych czynności takich jak m.in. ustanowienie kuratora dla nieznanego z miejsca pobytu dłużnika (art. 928 k.p.c.), stwierdzenia wygaśnięcia skutków przybicia i utraty rękojmi (art. 969 § 1 k.p.c.), wydania postanowienia o przybiciu (art. 987 k.p.c.) oraz przysądzeniu własności nieruchomości (art. 998 k.p.c).
Nowela powierza komornikom sądowym część czynności egzekucyjnych z zakresu egzekucji z nieruchomości, które należą aktualnie do kompetencji sądów, w tym:
- obowiązek wezwania licytanta, który uzyskał przybicie do złożenia ceny nabycia oraz uprawnienie do oznaczenia dłuższego terminu na uiszczenie ceny nabycia – art. 967 kpc;
- sporządzenie planu podziału – art. 1035 k.p.c. oraz czynności z tym związane;
- wykonanie planu podziału – art. 1040
1
k.p.c.
Pozytywnie należy ocenić zmianę art. 1035 k.p.c., który w nowym brzmieniu stanowi, że plan podziału sporządza komornik sądowy niezwłocznie po uprawomocnieniu się postanowienia w przedmiocie przysądzenia własności.
Skąd taka zmiana? Oczywiste jest, że to właśnie komornik sądowy, który prowadzi postępowanie egzekucyjne i dokonuje poszczególnych czynności egzekucyjnych w zakresie egzekucji z nieruchomości ma najlepszą wiedzę na temat wierzycieli uczestniczących w podziale, kategorii wierzytelności i kolejności zaspokojenia, a nie sąd. Ponadto, należy podkreślić, iż projekty planów podziału sporządzane przez komorników sądowych są co do zasady zatwierdzane przez sądy w kształcie przedstawionym przez komorników bez głębszej refleksji czy krytycznej analizy. Tym bardziej uzasadnione wydaje się wyposażenie komorników w uprawnienie do sporządzania planu podziału i tym samym pominięcie etapu sporządzania projektu planu podziału, a następnie jego zatwierdzania przez sąd. Jednocześnie należy wskazać, że pomimo tego, że sąd został pozbawiony możliwości wprowadzania zmian, uzupełnienia i zatwierdzania planu podziału sumy uzyskanej z egzekucji z nieruchomości, to należy pamiętać, iż zgodnie z art. 759 § 2 k.p.c. sąd może z urzędu wydawać komornikowi zarządzenia zmierzające do zapewnienia należytego wykonania egzekucji oraz usuwać spostrzeżone uchybienia. Warto również zwrócić uwagę, że od 8 września 2016 r. zarzuty przeciwko planowi podziału będą wnoszone do komornika sądowego.
Zdaniem autorki
Anna Paterak-Konon, prawnik Kochański Zięba i Partnerzy
Wskazując na postulat de lege ferenda wydaje się, że celowe byłoby znowelizowanie również art. 1027 § 1 k.p.c. i nałożenie na komornika obowiązku doręczania planu podziału dłużnikowi i osobom uczestniczącym w podziale. Nieuzasadnione jest jedynie zawiadamianie o sporządzeniu planu poddziału bez jednoczesnego jego doręczania. Tym bardziej dziwi brak zmiany w tym zakresie, gdyż w praktyce plany podziału sumy uzyskanej z egzekucji z nieruchomości były i są doręczane przez niektóre sądy.
Zgodnie z art. 1040
1
k.p.c., który został dodany na mocy ustawy nowelizującej, do obowiązków komornika sądowego z zakresu egzekucji z nieruchomości będzie wykonywanie planu podziału, czyli wypłata środków zgodnie z postanowieniami prawomocnego planu podziału. Zmiana ta jest zasadna i wydaje się stanowić realizację rozwiązań stosowanych w praktyce od dawna przez część sądów i komorników sądowych.
Pomimo rozszerzenia uprawnień komorników w zakresu egzekucji z nieruchomości, która to zmiana powinna być oceniana pozytywnie, nadal konieczna będzie ścisła współpraca sądów i komorników sądowych, co niestety ze względu na szereg aspektów proceduralnych i oczywistych ograniczeń strukturalnych może nieść negatywne implikacje dla wierzycieli i obrotu gospodarczego. Nie mniej jednak zmiany należy wskazać, że wprowadzane zmiany w ujęciu systemowym powinny być oceniane jako krok we właściwą stronę, ale wciąż postępowanie egzekucyjne wymaga jeszcze dalej idących zmian, tak by nie naruszając interesów stron postępowania oraz gwarancji procesowych jeszcze bardziej usprawnić postępowanie, tym również przy zastosowaniu narzędzi teleinformatycznych.
