Państwowa Inspekcja Pracy zapowiada zmiany w zasadach kontrolowania pracodawców. W mikro-, małych i średnich firmach, które stanowią zdecydowaną większość pracodawców na naszym rynku, pierwsza kontrola ma mieć charakter instruktażowy.
Plan jest taki, że inspektor, który wykryje nieprawidłowości, ma najpierw nakazać przedsiębiorcy ich usunięcie i wskazać, jak powinien interpretować przepisy.
– Wyjątek będą stanowiły przypadki, gdy inspektor w czasie kontroli stwierdzi rażące naruszenia przepisów prawa pracy – mówi Roman Giedrojć, główny inspektor pracy. – Chodzi np. o niewypłacanie wynagrodzeń, bezpośrednie zagrożenie dla życia i zdrowia pracowników czy nielegalne zatrudnienie.
W takich przypadkach inspektor pracy nie może zrezygnować z nałożenia mandatu i musi ukarać przedsiębiorcę.
Okazuje się jednak, że jest znacznie więcej sytuacji, w których inspektor powinien ukarać pracodawcę.
– Choć inspektorzy pracy mają pewną swobodę w nakładaniu kar na przedsiębiorców, są okoliczności, w których inspektor będzie zmuszony wypisać mandat – mówi dr Marcin Wujczyk, partner w kancelarii Wujczyk, Bigaj. – Wystarczy, że maszyny używane do produkcji będą miały usterki lub nie będzie na nich osłon, by inspektor uznał to za zagrożenie życia i zdrowia pracowników. Nie wiadomo też, jak inspektorzy zareagują na niewypłacanie wynagrodzeń. W takich przypadkach ważne jest to, czy zaległości wynikają ze złej woli pracodawcy czy z jego kondycji finansowej. Często bywa też pomiędzy pracownikiem a firmą jest spór o wypłatę części wynagrodzenia, który może być rozstrzygnięty dopiero przez sąd pracy. Podobnie może być zresztą po zakwestionowaniu przez inspektora zatrudnienia pracownika na kontrakcie cywilnoprawnym. Nieraz widziałem, jak inspektor kwestionował takie umowy i nakładał mandat.
Może się więc okazać, że nowa filozofia kompleksowego kontrolowania przedsiębiorców przyniesie odwrotny skutek. Z najnowszych danych PIP wynika bowiem, że małe firmy mają problemy z przestrzeganiem prawa pracy. Przykładowo w zeszłym roku PIP kontrolowała firmy działające w handlu. W 136 placówkach wielkopowierzchniowych, zatrudniających prawie 10 tys. osób, inspektorzy naliczyli ponad 700 umów cywilnoprawnych, z czego tylko dziesięć wzbudziło poważne wątpliwości kontrolerów. Z kolei w 414 mniejszych sklepach, gdzie pracowało łącznie 4 tys. osób, z czego ponad tysiąc na zleceniach, co trzeci kontrakt cywilnoprawny wzbudził zastrzeżenia kontrolerów.
masz pytanie, wyślij e-mail do autora, m.rzemek@rp.pl
Opinia
prof. Jerzy Wratny z Instytutu Nauk Prawnych PAN
To dobry pomysł, aby inspektorzy pracy nie spieszyli się z nakładaniem kar na pracodawców. Stoi za tym poważniejszy problem potrzeby łagodniejszego traktowania mniejszych firm, które są objęte takimi samymi regulacjami jak największe firmy produkcyjne. Choć idea jest dobra, obawiam się, że może być trudna w urzeczywistnieniu. Trzeba bowiem pamiętać, że inspektorów pracy jest stosunkowo mało. Skierowanie ich na kontrole instruktażowe w małych firmach odciągnie ich od pilnowania warunków pracy w większych przedsiębiorstwach. Jeśli takie rozproszenie kontroli miałoby się znaleźć w przepisach, to byłbym temu przeciwny.
