Zakładając firmę jednoosobową, czyli działalność gospodarczą w formie indywidualnej, początkujący biznesmen musi dopełnić formalności związanych z rejestracją firmy, sprawami podatkowymi czy organizacyjnymi. Ma także obowiązki wobec ZUS, gdyż podlega ubezpieczeniom społecznym i zdrowotnemu.

Bezzwrotna pomoc...

W poradniku ubezpieczeniowym dla jednoosobowej firmy omówiliśmy już m.in. preferencyjny system składkowy dla rozpoczynających działalność gospodarczą. To dużo korzystniejsze stawki ubezpieczenia społecznego przez pierwsze 24 miesiące funkcjonowania nowej firmy. Niestety, dużą słabością tej formy wsparcia jest jej stosunkowo krótki okres.

Są jednak inne możliwości odciążenia startującego biznesmena od wysokich kosztów ubezpieczeń społecznych. Dotyczy to pokrywania składek do ZUS oraz świadczeń pochodnych w formie bezzwrotnej m.in. dla małej firmy.

Istnieją także bezkosztowe formy świadczenia pracy, które finansują podmioty publiczne, czy nawet preferencje z tytułu podlegania innemu systemowi ubezpieczeń, tj. rolniczemu (KRUS).

...ale nie dla wszystkich

To wsparcie kierowane jest do różnych grup społecznych, wiekowych. Co jednak najważniejsze – wyraźnie rozdziela się adresatów tej pomocy na firmy jednoosobowe i zatrudniające pracowników.

W zasadzie większość alternatywnych form wsparcia finansowego dotyczy małych firm, ale rzadko obejmie to te jednoosobowe. Co prawda są programy pomocowe przeznaczone dla takich firm, ale występują sporadycznie i dodatkowo przeznaczone są dla określonych odbiorców, np. osób niepełnosprawnych czy przedsiębiorców zatrudniających na stażu bezrobotnych bez doświadczenia zawodowego.

Omówimy najbardziej dostępne sposoby, rozpoczynając od tych przeznaczonych dla firmy jednoosobowej. Z trzech ostatnich mogą skorzystać więksi przedsiębiorcy.

1.

Refundacja składek ZUS dla osoby niepełnosprawnej prowadzącej działalność gospodarczą (firma jednoosobowa).

Z art. 25a ustawy z 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (tekst jedn. DzU z 2011 r. nr 127, poz. 721 ze zm.) wynika, że Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych refunduje osobie niepełnosprawnej wykonującej działalność gospodarczą obowiązkowe składki na ubezpieczenia:

- emerytalne,

- rentowe.

Aby ubiegać się o taką pomoc, niepełnosprawny przedsiębiorca powinien:

- prowadzić działalność gospodarczą,

- posiadać orzeczenie o niepełnosprawności albo stopniu niepełnosprawności lub orzeczenie traktowane na równi z tym orzeczeniem bez względu na posiadany stopień niepełnosprawności,

- być zobowiązany do opłacania składek społecznych i terminowo je regulować w całości (składki społeczne niepełnosprawnych nalicza się i opłaca zgodnie z przepisami o systemie ubezpieczeń społecznych),

- nie mieć zaległości wobec PFRON przekraczających ogółem 100 zł.

Niepełnosprawnemu wykonującemu działalność gospodarczą PFRON refunduje obowiązkowe wpłaty na ubezpieczenia emerytalne i rentowe do wysokości składki, której podstawą wymiaru jest kwota określona w art. 18 ust. 8 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn. DzU z 2015 r., poz. 121, dalej: ustawa o sus). To nie mniej niż 60 proc. prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego przyjętego do ustalenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek, ogłoszonego w trybie art. 19 ust. 10 ustawy o sus na konkretny rok kalendarzowy. W 2015 r. jest to:

- 463,68 zł – na ubezpieczenie emerytalne,

- 190,03 zł – na ubezpieczenia rentowe.

Z kolei przysługująca refundacja składek zależy od posiadanego stopnia niepełnosprawności i stanowi:

- 100 proc. kwoty obowiązkowych składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe dla osób zaliczonych do znacznego stopnia niepełnosprawności,

- 60 proc. kwoty obowiązkowych składek emerytalnej i rentowych u osób z umiarkowanym stopniem niepełnosprawności,

- 30 proc. kwoty obowiązkowych składek emerytalnej i rentowych u niepełnosprawnych z lekkim stopniem.

Trochę formalności

Osoba niepełnosprawna wykonująca działalność gospodarczą składa wniosek o wypłatę refundacji składek do ostatniego dnia miesiąca, w którym upłynął termin ich opłacenia zgodnie z przepisami o systemie ubezpieczeń społecznych.

W ciągu 14 dni od otrzymania kompletnego i prawidłowo wypełnionego wniosku o refundację składek PFRON:

- przekazuje na rachunek bankowy wnioskodawcy należną kwotę refundacji oraz

- informuje wnioskodawcę o sposobie jej ustalenia, jeżeli ta kwota różni się od tej wskazanej we wniosku. -

2.

Staż – bez wynagrodzenia, ale i bez składek (dla każdej firmy).

Staż to specyficzna forma świadczenia pracy, bo bezrobotny nie podpisuje umowy z pracodawcą, więc formalnie nie jest jego pracownikiem. Szef nie musi więc ani płacić mu wynagrodzenia, ani opłacać za niego składek do ZUS. Te obowiązki przejmuje powiatowy urząd pracy.

Staż bowiem odbywa się na podstawie umowy zawartej między pracodawcą i PUP według określonego w niej programu. Ma on wskazywać:

- nazwę zawodu lub specjalności, której program dotyczy,

- zakres zadań wykonywanych przez bezrobotnego,

- rodzaj uzyskiwanych kwalifikacji lub umiejętności zawodowych,

- sposób potwierdzenia nabytych kwalifikacji lub umiejętności zawodowych,

- opiekuna osoby objętej stażem.

Składając wniosek, przedsiębiorca może wskazać imię i nazwisko osoby bezrobotnej, którą chce przyjąć na staż.

Zasadniczo staż nie przekracza sześciu miesięcy, ale gdy bezrobotny nie ukończył 30. roku życia, może potrwać do 12 miesięcy.

Ile dostanie stażysta

Podczas stażu bezrobotnemu przysługuje stypendium w wysokości 120 proc. kwoty zasiłku, o którym mowa w art. 72 ust. 1 pkt 1 ustawy z 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (tekst jedn. DzU z 2015 r. poz. 149 ze zm.). Obecnie podstawa tego świadczenia to 823,60 zł. Stypendium wypłaca starosta. -

3.

Rolnicy prowadzący jednocześnie działalność rolniczą i pozarolniczą działalność gospodarczą (firma jednoosobowa).

Warto być rolnikiem, aby uniknąć wysokich składek ZUS i płacić jedynie niskie w Kasie Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego. Zgodnie z art. 5a ustawy z 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (tekst jedn. DzU z 2015 r., poz. 704 ze zm.) rolnik lub domownik, który rozpoczyna prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej lub rozpoczyna współpracę przy prowadzeniu tej działalności, może nadal podlegać ubezpieczeniu społecznemu rolników, jeśli:

- podlegał temu ubezpieczeniu w pełnym zakresie z mocy ustawy nieprzerwanie przez co najmniej trzy lata i nadal prowadzi działalność rolniczą lub stale pracuje w gospodarstwie rolnym obejmującym obszar użytków rolnych powyżej 1 ha przeliczeniowego lub w dziale specjalnym w rozumieniu ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników,

- złoży w KRUS oświadczenie o kontynuowaniu tego ubezpieczenia w ciągu 14 dni od rozpoczęcia wykonywania pozarolniczej działalności gospodarczej lub współpracy przy jej prowadzeniu,

- nie jest pracownikiem i nie pozostaje w stosunku służbowym,

- nie ma ustalonego prawa do emerytury lub renty albo do świadczeń z ubezpieczeń społecznych,

- z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej nie osiąga dochodu, od którego zapłaci więcej niż 3204 zł podatku dochodowego (za 2015 r.).

Rolnik ubezpieczony w KRUS przez co najmniej trzy lata może rozpocząć prowadzenie jednoosobowej działalności gospodarczej i nadal opłacać składki w KRUS tylko po spełnieniu podanych warunków.

Tańszy KRUS niż ZUS

Rolnik prowadzący pozarolniczą działalność gospodarczą i gospodarstwo rolne (najniższa powierzchnia do 50 hektarów) zapłaci łącznie za IV kwartał br.: 654 zł, w tym składki emerytalno-rentowe 528 zł i pozostałe składki (na ubezpieczenie wypadkowe, chorobowe, macierzyńskie) 126 zł. Na miesiąc jest to 218 zł.

Natomiast osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą niebędąca rolnikiem w ZUS musi za miesiąc uregulować co najmniej 1092,28 zł, w tym składki społeczne 754,67 zł (z dobrowolnym chorobowym), ubezpieczenie zdrowotne 279,41 zł i Fundusz Pracy 58,20 zł.

W ciągu roku oszczędności na KRUS mogą więc być bardzo wysokie.

4.

Jednorazowa refundacja składek społecznych dla osoby prowadzącej firmę na zatrudnionych pracowników (firma niejednoosobowa).

To wsparcie może dostać każdy pracodawca, ale musi się liczyć z pewnymi ograniczeniami przy zatrudnieniu. Trzeba bowiem przyjąć bezrobotnego ze skierowania powiatowego urzędu pracy, dla którego wykonano tzw. profil pomocy oraz zaplanowano tę formę pomocy w indywidualnym planie działania. O takich bezrobotnych należy się dowiadywać w urzędzie pracy.

Do refundacji składek przy przyjęciu bezrobotnego skierowanego przez urząd pracy dojdzie, gdy:

- pracodawca zatrudniał skierowanego bezrobotnego w pełnym wymiarze czasu pracy przez co najmniej 12 miesięcy oraz

- po upływie 12 miesięcy zatrudnienia skierowany bezrobotny jest nadal na etacie.

Jednorazowo refundowane składki ZUS z tego tytułu nie mogą przekroczyć 300 proc. minimalnego wynagrodzenia za pracę obowiązującego w dniu spełnienia przez pracodawcę tych warunków.

Aby otrzymać taką pomoc, pracodawca składa wniosek we właściwym miejscowo powiatowym urzędzie pracy. Druki są dostępne w siedzibie urzędu lub na stronach internetowych tych jednostek. Do wniosku dołącza m.in. oświadczenie o tym, że nie zalega z wypłatą wynagrodzeń pracownikom oraz z opłacaniem należnych składek ZUS. O złożenie innych dokumentów urząd może wzywać w toku sprawy.

Ważna kolejność

Wniosek o refundację pracodawca musi złożyć, zanim zatrudni osobę bezrobotną. Dopiero po pozytywnym jego rozpatrzeniu przez urząd pracy i podpisaniu z urzędem umowy określającej warunki refundacji możliwe jest zaangażowanie bezrobotnego. -

5.

Refundacja składek społecznych za bezrobotnych do 30. roku życia (firma niejednoosobowa).

To szczególna forma pomocy dla bezrobotnych do 30. roku życia, czyli osób młodych, często bez doświadczenia zawodowego.

Podobnie jak przy jednorazowej refundacji ta też może być przyznana za zatrudnienie skierowanego do pracy bezrobotnego w określonym wieku, który podjął to zatrudnienie. Tu jednak dochodzi ważny warunek – chodzi o zaangażowanego po raz pierwszy w życiu oraz spełniającego podane wymogi urzędu pracy.

Refundacja kosztów poniesionych na składki społeczne wypłacana jest:

- do 12 miesięcy oraz

- w wysokości nieprzekraczającej 50 proc. minimalnego wynagrodzenia za pracę miesięcznie,

- pracodawcy, który musi dalej zatrudniać skierowanego bezrobotnego przez sześć miesięcy po zakończeniu refundacji pod rygorem zwrotu otrzymanych pieniędzy.

Tak jak przy refundacji jednorazowej i tu wszelkie formalności, w tym wniosek, składa się we właściwym miejscowo PUP.

Przykre skutki uchybień

W razie:

- rozwiązania przez pracodawcę umowy o pracę w trakcie przysługiwania refundacji lub

- niewywiązania się z utrzymania osoby w zatrudnieniu przez sześć miesięcy

pracodawca oddaje wszystkie otrzymane pieniądze z odsetkami ustawowymi naliczonymi od całości kwoty uzyskanych środków od dnia wypłaty pierwszej refundacji. Ma na to 30 dni od doręczenia wezwania starosty.

Szczególne przypadki rozwiązania umowy:

- przez samego skierowanego bezrobotnego,

- dyscyplinarnego zwolnienia przez pracodawcę na podstawie art. 52 k.p.,

- wygaśnięcia stosunku pracy bezrobotnego w trakcie okresu objętego refundacją albo przed upływem sześciu miesięcy. Wówczas do pracodawcy na zwolnione stanowisko będzie skierowany inny bezrobotny.

6.

Prace interwencyjne – zatrudniający zyska na kosztach ZUS (firma niejednoosobowa).

Prace interwencyjne można zorganizować na dowolnym stanowisku. Może to być zarówno praca fizyczna, jak i umysłowa. Podstawowy warunek – ma dotyczyć bezrobotnego zakwalifikowanego w tym zakresie przez urząd pracy.

Prace interwencyjne mogą trwać do sześciu, 12, 18, 24 miesięcy lub do czterech lat. Pracodawcy, który zatrudnił do prac interwencyjnych bezrobotnych skierowanych przez urząd pracy, zwraca się część kosztów, czyli:

- wynagrodzenia,

- nagrody,

- składki społeczne.

Okres refundacji może trwać do:

- sześciu miesięcy – wysokość uzgodnionej refundacji nie może wtedy przekroczyć kwoty ustalonej jako iloczyn liczby zatrudnionych w miesiącu w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy oraz kwoty zasiłku dla bezrobotnych obowiązującej w ostatnim dniu zatrudnienia każdego rozliczanego miesiąca i składek społecznych od refundowanego wynagrodzenia,

- sześciu miesięcy – jeżeli skierowani bezrobotni zostali zatrudnieni co najmniej w połowie wymiaru czasu pracy, wysokość uzgodnionej z PUP refundacji nie może przekroczyć połowy minimalnego wynagrodzenia za pracę i składek społecznych od refundowanego wynagrodzenia za każdego bezrobotnego,

- 12 miesięcy – wysokość uzgodnionej refundacji nie może przekroczyć minimalnego wynagrodzenia i składek od refundowanego wynagrodzenia za każdego bezrobotnego w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy, jeżeli refundacja obejmuje koszty poniesione za co drugi miesiąc ich zatrudnienia,

- 12 miesięcy – refundacja nie może przekroczyć kwoty zasiłku dla bezrobotnych obowiązującej w ostatnim dniu każdego rozliczanego miesiąca i składek społecznych od refundowanego wynagrodzenia,

- 18 miesięcy – uzgodniona z PUP refundacja nie może przekraczać minimalnego wynagrodzenia za pracę i składek społecznych od niego, jeżeli zwrot obejmuje koszty poniesione za co drugi miesiąc,

- 24 miesięcy, jeżeli osobą skierowaną na prace interwencyjne jest bezrobotny powyżej 50. roku życia,

- czterech lat, jeżeli osobą skierowaną na prace interwencyjne jest bezrobotny powyżej 50. roku życia i refundację przyznaje się za co drugi miesiąc zatrudnienia.

Wniosek o prace interwencyjne składa się we właściwym urzędzie pracy. On też określi dodatkowe wymagane dokumenty.

Uwaga! Wniosek należy złożyć, zanim pracodawca zatrudni osobę bezrobotną. Dopiero po pozytywnym jego rozpatrzeniu przez urząd i podpisaniu umowy określającej warunki organizacji prac interwencyjnych można zaangażować bezrobotnego.

Później długie związanie

Podobnie jak przy poprzedniej refundacji składek i przy tej istnieje ustawowy wymóg utrzymania zatrudnienia po zakończeniu finansowania wynagrodzeń i składek społecznych przez:

- trzy miesiące (przy pracach interwencyjnych trwających do sześciu miesięcy) lub

- sześć miesięcy (przy pracach interwencyjnych trwających 12 miesięcy lub dłużej).

Jeśli pracodawca nie wywiąże się z tego lub naruszy inne postanowienia umowy, oddaje całą pomoc z odsetkami naliczonymi od chwili otrzymania pierwszej refundacji w ciągu 30 dni od doręczenia wezwania starosty.

Na co jeszcze można liczyć

Istnieją inne mechanizmy pozwalające zredukować zobowiązania wobec ZUS. Są jednak wtórne w stosunku do opisanych. Do tej grupy zalicza się m.in. umarzanie i rozkładanie na raty składek oraz odraczanie ich terminów płatności, co przeanalizujemy wkrótce.

podstawa prawna: art. 25a–25c ustawy z 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (tekst jedn. DzU z 2011 r. nr 127, poz. 721 ze zm.)

podstawa prawna: art. 5a ustawy z 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (tekst jedn. DzU z 2015 r., poz. 704 ze zm.)

podstawa prawna: art. 47, art. 51, art. 53, art. 56, art. 69 ustawy z 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (tekst jedn. DzU z 2015 r., poz. 149 ze zm.)

Zmiana prawa

Uwaga! Od 1 października 2015 r. przedsiębiorca nie traci refundacji, mimo że składki opłaci po terminie określonym w art. 47 ustawy o sus, jeżeli wpłaci je w całości spóźniając się nie więcej niż 14 dni. Do 30 września 2015 r. warunkiem otrzymania refundacji było opłacenie składek terminowo i w całości.

Wyższa dopłata od nowego roku

Od 2016 r. pracodawcy będą mogli przyjmować osoby bezrobotne do 30. roku życia na znacznie korzystniejszych zasadach. Przez 12 miesięcy firma będzie mogła otrzymywać nie więcej niż:

- zwrot równowartości wysokości najniższego wynagrodzenia/nagród (w 2016 r. – 1850 zł),

- równowartość składek na ubezpieczenia społeczne od tego refundowanego wynagrodzenia.

Taki pracodawca będzie jednak musiał przez kolejny rok finansować zatrudnienie skierowanej osoby z własnych środków. Niewywiązanie się z obowiązków zatrudnienia na ww. warunkach skutkować będzie:

- koniecznością zwrotu uzyskanej pomocy w kwocie proporcjonalnej do okresu, w którym nie utrzymano zatrudnienia wraz z odsetkami ustawowymi naliczonymi od dnia otrzymania refundacji za pierwszy miesiąc,

- w ciągu 30 dni od daty otrzymania wezwania starosty.

Do zwrotu nie będą zobowiązani pracodawcy, z którymi:

- bezrobotny rozwiąże umowę,

- zostaną zwolnieni dyscyplinarnie (wówczas urząd pracy skieruje do pracodawcy kolejną osobę bezrobotną).