Jednym z nielegalnych sposobów na obniżenie należności podatkowych firmy, które może skutkować surową odpowiedzialnością karną, jest tzw. firmanctwo. Zgodnie ?z art. 55 § 1 kodeksu karnego skarbowego podatnik, który ?w celu zatajenia prowadzenia działalności gospodarczej na własny rachunek lub rzeczywistych rozmiarów tej działalności posługuje się imieniem i nazwiskiem, nazwą lub firmą innego podmiotu i przez to naraża podatek na uszczuplenie, popełnia przestępstwo. Grozi za nie kara grzywny do 720 stawek dziennych, kara pozbawienia wolności do trzech lat albo obie te kary łącznie.

Nie tylko wysokie kary pieniężne

Wymierzając karę grzywny, sąd określa liczbę stawek oraz wysokość jednej stawki dziennej. Najniższa liczba stawek wynosi dziesięć, a najwyższa 720. Ustalając stawkę dzienną, sąd bierze pod uwagę dochody sprawcy, jego warunki osobiste, rodzinne, stosunki majątkowe i możliwości zarobkowe. Stawka dzienna nie może być niższa od 1/30 minimalnego wynagrodzenia ani też przekraczać jej 400-krotności (tej 1/30). Stawka dzienna nie może być niższa od 1/30 minimalnego wynagrodzenia ani też przekraczać jej 400-krotności. Zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z 11 września 2013 r. ?w sprawie wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę w 2014 r. (DzU z 2013 r., ?poz. 1074) obecnie minimalne wynagrodzenie za pracę wynosi 1680 zł

Co ważne, ustalając granice dziennej stawki grzywny, należy brać pod uwagę wysokość minimalnego wynagrodzenia za pracę z daty popełnienia czynu, a nie z daty orzekania. Jak słusznie wskazał Sąd Najwyższy w swoim wyroku z 6 listopada 2008 r. (sygn. V KK 116/08), punktem wyjścia dla określenia stawki dziennej grzywny orzekanej za przestępstwa skarbowe jest wysokość minimalnego wynagrodzenia w chwili popełnienia przypisanego czynu.

Ryzyko zmniejszenia wpływów

Zgodnie z art. 55 § 1 kodeksu karnego skarbowego nie każde prowadzenie działalności gospodarczej pod cudzym nazwiskiem lub nazwą jest przestępstwem. Tego typu praktyki są zabronione dopiero wtedy, gdy ukrywanie się pod cudzym szyldem wykorzystywane jest do uchylania się od opodatkowania. Celem działania sprawcy jest zatem chęć ukrycia przed organami podatkowymi faktu prowadzenia działalności gospodarczej na rachunek własny, czyli wprowadzenie w błąd organów w tym zakresie, lub niepodanie organowi podatkowemu faktycznej skali prowadzonej legalnie działalności.

Co ważne, zgodnie z tym przepisem tego typu zachowania karane są nie tylko wtedy, gdy doszło już do uszczuplenia podatkowego. Karalne jest bowiem już samo ryzyko zmniejszenia wpływów podatkowych. Wystarczy, że jest to prawdopodobne – nie musi wystąpić. Jak słusznie wskazał Sąd Apelacyjny w Katowicach ?w swoim wyroku z 28 maja ?2002 r. (II AKa 417/2001), ?z treści art. 55 § 1 k.k.s. jednoznacznie wynika, że skutkiem przestępczego działania jest narażenie na uszczuplenie podatku, co oznacza, że zaistnienie uszczerbku finansowego jest wysoce prawdopodobne. Zgodnie zaś z art. 53 § 28 kodeksu karnego skarbowego narażeniem na uszczuplenie należności publicznoprawnej czynem zabronionym jest spowodowanie konkretnego niebezpieczeństwa takiego uszczuplenia – co oznacza, że zaistnienie uszczerbku finansowego jest wysoce prawdopodobne, choć nie musi nastąpić.

Trzeba wykazać winę umyślną

Firmowanie swojej działalności cudzym nazwiskiem lub nazwą niekoniecznie oznacza posługiwanie się dokumentami czy pieczęciami identyfikującymi inny podmiot. Może to również polegać na podawaniu się za inną osobę lub firmę. Ważne jednak, by wiązało się to z naruszeniem interesów fiskalnych państwa.

Firmanctwo nie występuje zatem w przypadku zatajenia prowadzenia na własny rachunek działalności gospodarczej, posługując się cudzą nazwą, jeśli nie doszło do narażenia podatku na uszczuplenie. Firmanctwem nie będzie również prowadzenie cudzej działalności gospodarczej, ?a więc organizowanie jej i kierowanie nią, przez działania ?w formie pełnomocnictwa lub zarządu. Dotyczy to również małżonków mających rozdzielność majątkową małżeńską lub będących w tzw. separacji prawnej.

W toku postępowania trzeba również udowodnić sprawcy, że działał on umyślnie ?z zamiarem bezpośrednim. Sprawca musi bowiem działać w celu zatajenia prowadzenia działalności gospodarczej na własny rachunek lub rzeczywistych rozmiarów tej działalności. Jest to zatem przestępstwo kierunkowe.

Arkadiusz ?Jaraszek, asesor Prokuratury Rejonowej Warszawa-Ochota

Prowadzenie każdej działalności gospodarczej jest nierozerwalnie związane z koniecznością ponoszenia zobowiązań publicznoprawnych, w tym przede wszystkim terminowego płacenia podatków. Osoby prowadzące działalność gospodarczą  lub wchodzące w skład władz spółek mają oczywiście prawo do  działań nakierowanych na zmniejszenie obciążeń podatkowych. Jest jednak warunek – podatnicy muszą wykorzystywać legalne metody uniknięcia lub obniżenia opodatkowania. Wszelkie nielegalne próby zmniejszenia obciążeń podatkowych mogą skutkować pociągnięciem danej osoby do odpowiedzialności karnej.