Nie ma żadnych przeszkód prawnych, aby przed wejściem w tzw. przedemerytalną ochronę szef wypowiedział umowę o pracę. Nie ma przy tym znaczenia, że skutek tego wymówienia, czyli rozwiązanie angażu, nastąpi już w okresie ochronnym.
– Czym innym jest bowiem czynność polegająca na dokonaniu wypowiedzenia, a czym innym upływ okresu wypowiedzenia – wskazuje Anna Telec, radca prawny. Przyznaje, że w swojej wcześniejszej praktyce sędziowskiej miała dużo takich spraw, które pracownicy jednak przegrywali.
Dla takiej osoby nie działa bowiem jeszcze art. 39 k.p. Zakazuje on wypowiedzenia umowy o pracę etatowcowi szczególnie chronionemu, a takim jest osoba, której brakuje nie więcej niż cztery lata do przejścia na emeryturę. Drugi warunek jest taki, żeby okres zatrudnienia umożliwiał etatowcowi uzyskanie prawa do tego świadczenia z osiągnięciem tego wieku. Nie wolno mu więc wymówić umowy o pracę. Odnosi się to zarówno do definitywnego rozstania, jak i do zmiany warunków pracy i płacy, poza wyjątkami określonymi w art. 411 i 43 k.p. – podkreśla Anna Telec.
Przed granicą
Nie dotyczy to natomiast sytuacji, ?w której firma zdąży złożyć podwładnemu wypowiedzenie, gdy nie obejmie go jeszcze ochrona przedemerytalna, ale warunki do objęcia nią spełni już ?w trakcie okresu wypowiedzenia. Tak uznał Sąd Najwyższy w wyrokach ?z 7 kwietnia 1999 r. (I PKN 643/98) ?i 6 grudnia 2005 r. (III PK 94/05). Pracodawca, który chce wymówić angaż osobie zbliżającej się do okresu ochronnego, powinien jednak dopilnować, aby jego oświadczenie woli dotarło do zatrudnionego przed objęciem go ochroną przedemerytalną. Decyduje o tym data kalendarzowa spełnienia warunków określonych w art. 39 k.p. Pismo wypowiadające umowę o pracę nie może być doręczone po tej dacie (uchwała SN z 11 lipca 1975 r., I PZP 19/75).
Rzeczywisty powód
Choć w przededniu osiągnięcia senioralnej gwarancji etatu pracownik nie ma co liczyć na spokojny sen, to sam fakt zbliżenia się do wieku emerytalnego nie może być powodem rozstania z nim. Gdyby tak się stało, etatowcowi nie będzie trudno wykazać, że jego zwolnienie nastąpiło z pogwałceniem zasad równego traktowania pracowników >patrz ramka. W tej sytuacji można mówić o dyskryminacji ze względu na wiek i nierównym podejściu do płci (uchwała składu siedmiu sędziów SN z 21 stycznia 2009 r. , II PZP13/08, wyrok SN z 19 listopada 2008 r., I PZP 4/08).
Piotr ?Wojciechowski, adwokat, ekspert w dziedzinie prawa pracy, of counsel Raczkowski i Wspólnicy sp.k.
Ochrona przedemerytalna przewidziana w art. 39 k.p. to typowy przykład tzw. wąskiej ochrony pracownika przed ostatecznym rozwiązaniem umowy o pracę. Przepis przewiduje bowiem ochronę pracownika przed wypowiedzeniem, ale już nie przed jej skutkiem, ?tj. ostatecznym rozwiązaniem umowy o pracę, tak jak np. u pracownic w ciąży czy wskazanych przez związek zawodowy jego członków.
W praktyce, co potwierdza Sąd Najwyższy, dopuszczalna jest zatem sytuacja, gdy pracownik zbliżający się do wieku przedemerytalnego otrzyma wypowiedzenie umowy, przy czym jej rozwiązanie nastąpi już w okresie ochronnym. Jednak takie wymówienie w „pobliżu czasowym" przedemerytalnego wieku pracownika musi wypełniać wszystkie inne warunki zgodności z prawem. Przede wszystkim chodzi o przyczynę leżącą u podstaw takiego wypowiedzenia. Musi być ona rzeczywista, zrozumiała dla pracownika i w żaden sposób niemająca na celu zapobieżenia jego wejściu w okres ochronny. Jeżeli w trakcie procesu sądowego okazałoby się, że podane przez szefa przyczyny są iluzoryczne lub pracownikowi udałoby się wykazać, że właściwym powodem jest próba ominięcia przepisów o ochronie przedemerytalnej, mógłby liczyć na przywrócenie do pracy lub odszkodowanie.
Inna ochrona
Osoba z krótszym stażem zakładowym może nieco uzyskać, gdy ?w trakcie wypowiedzenia nabędzie prawo do jego wydłużenia. Jeśli etatowiec ma ponad dwa lata i 11 miesięcy pracy, a szef wręcza mu wypowiedzenie, to jego okres będzie wynosił trzy miesiące. A to dlatego, że w trakcie tego biegnącego wymówienia upłynie jego trzyletnie zatrudnienie w tym zakładzie. Nie przesunie to jednak ochrony przedemerytalnej.
Grzegorz ?Orłowski, radca prawny w spółce z o.o. Orłowski, Patulski, Walczak
Dotychczasowa wykładnia sądowa art. 39 k.p. jest ścisła. ?Skoro przepis ten zakazuje wypowiedzenia w okresie ochronnym, ?nie wspominając równocześnie o zakazie rozwiązywania ?(jak to jest np. u chronionych działaczy związkowych ?– art. 32 ustawy o związkach zawodowych), trudno znaleźć ?argument formalny przeciwko możliwości wypowiedzenia umowy przed rozpoczęciem okresu ochronnego, i to nawet wtedy, ?gdy wypowiedzenie upływa już w tym okresie. Też zawsze skłaniam się do takiej interpretacji.
Gdybym był pełnomocnikiem pracownicy z pytania, przede wszystkim prześwietliłbym przyczynę jej wypowiedzenia. I to na wszelkie możliwe sposoby. Bliska bowiem perspektywa uzyskania silnej ochrony trwałości stosunku pracy może w konkretnej sytuacji wskazywać na pretekst, a nie rzeczywisty powód. ?Kolejnym wątkiem byłoby zbadanie, jak pracodawca ?zachowywał się w podobnych sytuacjach w przeszłości. ?Gdyby takie zdarzenia się powtarzały, podniósłbym zarzut dyskryminacji ze względu na wiek – tym bardziej szef musiałby się tłumaczyć. Nieco łatwiej byłoby przy zwolnieniach grupowych ?i redukcji zatrudnienia w grupie zawodowej, do której należy pracownica. Jej wiek (przy równoważnych ocenach zawodowych) niewątpliwie przemawiałby za pozostawieniem jej na etacie (ze względu na trudniejszą dla niej sytuację co do możliwości zdobycia nowego zatrudnienia). Dlatego penetrowałbym przyczynę (przyczyny) wypowiedzenia, która mogłaby wskazywać na jej (ich) nieprawdziwość.
Szczęśliwi o 16 miesięcy dłużej
Ze wzrostem wieku emerytalnego od stycznia 2013 r. czasowo zmieniły się zasady ochrony przedemerytalnej. Choć sam art. 39 k.p. nie uległ przekształceniom, gwarancję trwałości etatu w zmodyfikowanej formie trzeba stosować od 1 stycznia 2013 r. do 30 kwietnia 2018 r. wobec ośmiu roczników pracowników. ?Chodzi o panie urodzone w latach 1953–1956 oraz panów urodzonych w latach 1948–1951. A to za sprawą art. 18 ustawy z 11 maja 2012 r. o zmianie ustawy ?o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw (DzU z 2012 r., poz. 637), który gwarantuje im angaż do osiągnięcia nowego, wydłużonego wieku emerytalnego.
W tym przejściowym okresie czteroletni parasol z art. 39 k.p. został wydłużony maksymalnie nawet o 16 miesięcy. Dotyczy to kobiet urodzonych w grudniu 1956 r. ?i mężczyzn urodzonych w grudniu 1951 r. Jednak na dłuższą protekcję mogą liczyć jedynie ci, którzy byli nią objęci w dniu wejścia w życie reformy emerytalnej, ?czyli 1 stycznia 2013 r.
