Zgodnie z art. 121 § 4 i 5 ustawy z 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (tekst jedn. DzU z 2012 r., poz. 1015 ze zm.) jeżeli egzekucja dotyczy spełnienia przez zobowiązanego obowiązku wynikającego z przepisów prawa budowlanego, to grzywna w celu przymuszenia jest jednorazowa. Wysokość grzywny stanowi w przypadku obowiązku przymusowej rozbiórki budynku lub jego części iloczyn powierzchni zabudowy budynku lub jego części, objętego nakazem przymusowej rozbiórki i jedną piątą ceny 1 mkw. powierzchni użytkowej budynku mieszkalnego, ogłoszonej przez prezesa Głównego Urzędu Statystycznego na podstawie odrębnych przepisów do obliczania premii gwarancyjnej dla posiadaczy oszczędnościowych książeczek mieszkaniowych. Jak wskazał Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 20 lutego 2008 roku (II OSK 43/07), nadzór budowlany w swoim postanowieniu o nałożeniu grzywny musi wskazać, dlaczego nałożył grzywnę w takiej, a nie innej wysokości. Nie może też być obojętny na sytuację majątkową oraz rodzinną zobowiązanego do jej zapłaty.
Do obiektów budowlanych lub ich części, co do których orzeczono o nakazie rozbiórki, a które nie są budynkami w rozumieniu art. 3 pkt 2 prawa budowlanego, przy nakładaniu grzywny w celu przymuszenia nie można stosować art. 121 § 5 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Ustalając wysokość grzywny w celu przymuszenia wykonania obowiązku przymusowej rozbiórki innego obiektu budowlanego niż budynek, należy stosować przepisy art. 121 § 2, 3 i 4 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Zgodnie z tymi przepisami każdorazowo nałożona grzywna nie może przekraczać 10 tys. zł, a w stosunku do osób prawnych i jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej ?– 50 tys. zł. Grzywny nakładane wielokrotnie nie mogą łącznie przekroczyć 50 tys. zł, a w stosunku do osób prawnych i jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej – 200 tys. zł.
Jeżeli grzywna nie przyniesie pożądanego efektu i inwestor nadal nie będzie chciał dokonać rozbiórki obiektu budowlanego, to nadzór budowlany może wykonać tzw. rozbiórkę zastępczą, a więc może zlecić dokonanie tej rozbiórki innemu podmiotowi, np. zewnętrznej firmie budowlanej. W takim przypadku inwestor lub właściciel zostanie obciążony poniesionymi przez zewnętrzną firmę kosztami.
Obowiązek wykonania rozbiórki obciąża nie tylko inwestora, ale także właściciela obiektu. W konsekwencji nakaz rozbiórki może zostać nałożony nawet na właściciela, który nic nie wiedział o samowoli budowlanej, bowiem kilka miesięcy wcześniej kupił budynek, sądząc, że został on wzniesiony zgodnie z procedurami budowlanymi. Jak bowiem wskazał Naczelny Sąd Administracyjny ?w wyroku z 6 lipca 2006 r. (II OSK 1071/05), okoliczność, że właściciel obiektu, który był stroną, zbył nieruchomość po wydaniu decyzji rozbiórkowej, nie oznacza, że obowiązek ten nie obciąża jej nabywcy.
Można się odwołać
Inwestor, który dopuści się samowoli budowlanej i otrzyma decyzję nakazującą mu rozebranie budynku, nie musi od razu jej wykonywać. W toku postępowania administracyjnego może on się od niej odwołać. Odwołanie takie inwestor powinien wnieść do organu administracji wyższego stopnia w terminie 14 dni od dnia doręczenia mu decyzji. Odwołanie wnosi się za pośrednictwem organu, który wydał decyzję. Jeżeli zatem nakaz rozbiórki wydał powiatowy inspektor nadzoru budowlanego, to odwołanie trzeba złożyć do wojewódzkiego inspektora nadzoru budowlanego. Jeżeli natomiast decyzję wydał ten drugi organ, to trzeba ją zaskarżyć do głównego inspektora nadzoru budowlanego. Odwołanie nie wymaga szczegółowego uzasadnienia. Wystarczy, że inwestor wskaże ?w nim, że nie jest zadowolony z wydanej decyzji. Jeżeli odwołanie okaże się nieskuteczne i organ wyższego stopnia podtrzyma decyzję organu niższego stopnia, to inwestor nadal nie ma obowiązku wykonania decyzji i przeprowadzenia rozbiórki budynku. Przysługuje mu bowiem jeszcze skarga do wojewódzkiego sądu administracyjnego, a w dalszej kolejności także do Naczelnego Sądu Administracyjnego.
Wyburzenie to ostateczność
Jeżeli samowola budowlana jest zgodna z przepisami o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym i nie narusza przepisów, w tym techniczno-budowlanych, to powiatowy inspektor nadzoru budowlanego nie może nakazać jej rozebrania. Jak bowiem uznał Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 18 marca 1999 r. ?(IV SA 482/97), z uwagi na represyjny charakter rozbiórki może ona być stosowana tylko w ostateczności, tylko i wyłącznie wówczas, gdy wszystkie wymogi określone w art. 48 prawa budowlanego zaistnieją kumulatywnie.
Statystyki budowlane
Liczba wydanych nakazów rozbiórki
2013 r. – 4719
2012 r. – 4829
2011 r. – 5561
2010 r. – 7326
2009 r. – 5823
2008 r. – 5099
Liczba wykonanych rozbiórek
2013 r. – 2925
2012 r. – 3316
2011 r. – 3351
2010 r. – 3015
2009 r. – 3190
2008 r. – 2581
Źródło: Główny Urząd ?Nadzoru Budowlanego
