Na wielkość firmy, w kontekście traktowania jej w kategoriach MSP, wpływają przede wszystkim dwa elementy. Jest to wielkość zatrudnienia oraz dane finansowe, czyli suma aktywów lub wielkość rocznego obrotu. Należy podkreślić, że reguły określania wielkości przedsiębiorstwa są identyczne w całej Unii Europejskiej. Dlatego np. małe firmy z Polski, Czech, Holandii czy też Niemiec muszą spełniać takie same kryteria. A wynikają one z definicji zawartej w załączniku do rozporządzenia Komisji Europejskiej nr 800/2008 (DzU UE nr L 214 z 9 sierpnia 2008 r.). Zgodnie z nią na kategorię mikro-, małych i średnich przedsiębiorstw składają się te, które zatrudniają mniej niż 250 pracowników i których roczny obrót nie przekracza 50 mln euro, a/lub całkowity bilans roczny nie przekracza 43 mln euro. Pierwszy warunek, czyli wielkość zatrudnienia, musi być bezwzględnie spełniony. Jeżeli zatem przedsiębiorca zatrudnia dokładnie 250 lub więcej pracowników, nie należy do kategorii MSP i innych czynników nie warto nawet badać.
PRZYKŁAD
Firma X osiągnęła roczny obrót ?na poziomie 30 mln euro, a jej roczny bilans zamknął się kwotą 40 mln euro. Z danych finansowych wynikałoby, że mieści się w kategorii MSP. Jednak firma X zatrudnia ?260 osób. Dlatego będzie traktowana jako duże przedsiębiorstwo.
Natomiast w przypadku danych finansowych, czyli obrotu i bilansu mogą być one stosowane wymiennie (można wybrać kryterium bardziej korzystne z punktu widzenia przedsiębiorcy). Dopiero gdy oba wskaźniki zostaną jednocześnie przekroczone, firma zostanie zakwalifikowana do grupy dużych.
PRZYKŁAD
Firma Y zatrudnia 150 osób. Jej roczny obrót wynosi 80 mln euro, a całkowity roczny bilans ?35 mln euro. Tym samym przedsiębiorca ten należy do sektora MSP, mimo że obrót przekracza ustalony próg. W tym przypadku to liczba pracowników (poniżej 250) i całkowity bilans (poniżej 43 mln euro) decydują?o jej statusie. Będzie to średniej wielkości firma. Załóżmy teraz, ?że przez dwa kolejne okresy rozliczeniowe (kolejne dwa lata) Firma Y osiąga roczny bilans ?na poziomie np. 47 mln euro, przy pozostałych danych niezmienionych (150 pracowników, roczny obrót ?80 mln euro). W takim przypadku będzie musiała zostać uznana ?za duże przedsiębiorstwo. ?Będą o tym decydować oba wskaźniki finansowe.
Więcej szczegółów
Przynależność do ogólnej kategorii MSP to jeszcze nie wszystko. Przepisy wspomnianego rozporządzenia (załącznika) określają także, kiedy firma może być nazywana małą, a kiedy mikro. Jest to o tyle istotne rozróżnienie, że niektóre programy wsparcia oferowane przez państwo (samorządy) są dostępne wyłącznie dla określonej kategorii firm, np. tylko mikroprzedsiębiorstw lub tylko małych. Może być także tak, że obie te kategorie firm bądź trzy, łącznie ze średnimi, mają prawo skorzystać z jakiegoś instrumentu wsparcia, ale różne są jego poziomy. Przykładowo mikro- i mały przedsiębiorca może otrzymać wyższą procentowo dotację niż firma średniej wielkości. W związku z tym należy je rozróżnić. Tym samym wracając do wspomnianego załącznika, jest tak, że małe przedsiębiorstwo to takie, które zatrudnia mniej niż 50 ludzi (maksymalnie 49 osób) i którego roczny obrót i/lub całkowity bilans nie przekraczają 10 mln euro. Z kolei mikroprzedsiębiorstwo definiuje się jako takie, które zatrudnia mniej niż 10 osób (czyli maksymalnie 9) i którego roczny obrót i/lub całkowity bilans nie przekraczają 2 mln euro.
PRZYKŁAD
Firma Z zatrudnia 37 osób, a jej obrót wynosi 15 mln euro, podczas gdy całkowity roczny bilans zamyka się kwotą 14 mln euro. Przedsiębiorstwo to będzie należeć do podmiotów średniej wielkości. W tej sytuacji decyduje o tym nie wielkość zatrudnienia (wskazywałoby na małą firmę), ale dane finansowe. Oba wskaźniki przekraczają poziom ?10 mln euro. Gdyby jednak przyjąć, że ta sama firma zatrudnia 37 osób, jej roczny ?obrót wynosi 15 mln euro, ale całkowity bilans roczny zamyka się kwotą 8 mln euro, firma ?ta będzie mogła być traktowana jako małe przedsiębiorstwo. ?Będą na to wskazywały: ?liczba pracowników oraz roczny bilans.
Liczą się powiązania
Niestety nie zawsze poznanie stanu zatrudnienia i danych finansowych jednego podmiotu daje jasną odpowiedź na pytanie, co do jego statusu. Jeżeli bowiem firma jest powiązana z innymi przedsiębiorcami (posiada tzw. firmy partnerskie lub związane), to sprawa się komplikuje. Na szczęście w praktyce na rynku najczęściej występują firmy niezależne. To znaczy takie, które nie posiadają udziałów (kapitału, prawa głosu) w innym przedsiębiorstwie, a inne firmy nie posiadają w nich udziałów (prawa głosu). Nawet zresztą, gdy takie udziały istnieją, ale nie przekraczają 25 proc., firma wciąż może być uznawana za niezależną. Jeżeli jednak udział obcej firmy przekroczy próg 25 proc., będziemy mieli do czynienia z firmami partnerskimi (chociaż są od tego wyjątki) lub związanymi. Wtedy, aby zakwalifikować firmę do odpowiedniej kategorii, do własnych danych o wielkości zatrudnienia i danych finansowych trzeba dodać, trzymając się proporcji tych udziałów, analogiczne dane firmy partnerskiej lub 100 proc. danych firmy związanej. Generalnie różnica pomiędzy firmami partnerskimi i związanymi jest taka, że pierwszy stopień powiązania występuje, gdy udział jednej firmy w drugiej przekracza ?25 proc., ale nie przekracza ?50 proc. Ze związanymi firmami mamy do czynienia wówczas, gdy próg 50 proc. jest przekroczony (patrz dalej).
PRZYKŁAD
Firma X posiada 16 proc. udziałów w firmie Y. Jednocześnie jeszcze inna firma Z posiada ?10 proc. udziałów w firmie X. ?W związku z tym firma X pozostaje przedsiębiorcą niezależnym (próg 25 proc. nie został przekroczony), a do weryfikacji jej statusu niezbędne są wyłącznie jej dane o zatrudnieniu i dane finansowe (czyli jej wielkość zatrudnienia, sumy bilansowej i obrotu). Załóżmy teraz, że firma X posiada 27 proc. udziałów w firmie Y, ?a 30 proc. udziałów w firmie X posiada firma Z. Aby określić status firmy X, należy do jej ?liczby zatrudnionych, sumy bilansu i obrotu dodać odpowiednio 27 proc. analogicznych danych firmy Y?i 30 proc. danych firmy Z.
Oprócz firm partnerskich na rynku mogą działać firmy związane. Za takie, zgodnie z przyjętą definicją, zostaną uznane przedsiębiorstwa pozostające w jednym z poniższych związków:
- ?przedsiębiorstwo ma większość praw głosu w innym przedsiębiorstwie w roli udziałowca, akcjonariusza lub członka,
- ?przedsiębiorstwo ma prawo wyznaczyć lub odwołać większość członków organu zarządzającego, administracyjnego lub nadzorczego innego przedsiębiorstwa,
- ?przedsiębiorstwo ma prawo wywierać dominujący wpływ na inne przedsiębiorstwo zgodnie z zawartą umową z tym przedsiębiorstwem lub postanowieniami jego statutu lub umowy spółki,
- ?przedsiębiorstwo będące udziałowcem/akcjonariuszem lub członkiem innego przedsiębiorstwa kontroluje samodzielnie, zgodnie z umową z innymi udziałowcami (akcjonariuszami, członkami), większość praw głosu (udziałów, akcji) w tym przedsiębiorstwie.
Jakie różnice wynikają z tego, czy firmy są partnerskie, czy związane? O ile w pierwszym przypadku należy uwzględnić odpowiedni procent ich zatrudnienia i danych finansowych (tak jak w powyższym przykładzie), o tyle w drugim przypadku, czyli przedsiębiorców powiązanych trzeba zsumować wszystkie dane badanej firmy i tych z nią związanych.
PRZYKŁAD
Firma X posiada 70 proc. udziałów w firmie Y ?i 30 proc. udziałów w firmie Z. ?Aby ustalić status firmy X ?należy zsumować wielkość zatrudnienia i wszystkie dane finansowe firm X i Y ?(czyli uwzględniamy 100 proc. naszych informacji i 100 proc. danych firmy Y – firmy związanej). I dodatkowo trzeba uwzględnić ?30 proc. odpowiednich danych ?o zatrudnieniu i danych finansowych firmy Z – firmy partnerskiej.
Nie wszystkie powiązania traktuje się tak samo
Jak zostało przedstawione, posiadanie ponad 25 proc. udziałów w innym przedsiębiorstwie prowadzi do tego, że firmy są ze sobą powiązane. Jednak od tej zasady są wyjątki, gdy kapitał dokłada tzw. anioł biznesu. Wyobraźmy sobie sytuację, w której na rynku powstaje nowe mikroprzedsiębiorstwo i potrzebuje kapitału na rozwój. Wejście dużego inwestora (zatrudniającego np. 50 osób, osiągającego wielomilionowy obrót) zmieniłoby status mikrofirmy i np. odcięło ją od jakichś ulg lub dotacji. ?Na szczęście nie musi tak być. Przepisy przewidują bowiem wyjątki od zasady, że po przekroczeniu 25 proc. udziałów ?mamy do czynienia z firmami partnerskimi. A zgodnie ?z nim przedsiębiorstwo może zostać zakwalifikowane jako samodzielne, nawet jeżeli 25-proc. próg został osiągnięty, ?ale przez następujących inwestorów:
– publiczne korporacje inwestycyjne, spółki kapitałowe podwyższonego ryzyka, osoby fizyczne lub grupy osób prowadzące regularną działalność inwestycyjną podwyższonego ryzyka, które inwestują w firmy nienotowane na giełdzie (tzw. anioły biznesu), pod warunkiem że całkowita kwota inwestycji tych podmiotów w jedno przedsiębiorstwo nie przekroczy ?1,25 mln euro,
– uczelnie wyższe lub ośrodki badawcze nienastawione na zysk,
– inwestorzy instytucjonalni, w tym regionalne fundusze rozwoju,
– niezależne władze lokalne jednostki administracyjnej ?z rocznym budżetem poniżej 10 mln euro oraz liczbą mieszkańców poniżej 5 tysięcy.
Jeżeli więc powyższe warunki będą spełnione, a dodatkowo ?z umowy zawartej między mikrofirmą a aniołem biznesu nie będzie wynikać, że ma on większość praw głosu, może decydować o powoływaniu (odwoływaniu) większości członków jego organów czy wreszcie wywierać dominujący wpływ na jej funkcjonowanie, przedsiębiorstwo pozostanie niezależne ?(nie będzie traktowane jako firma partnerska lub powiązana). Tym samym nie straci statusu mikroprzedsiębiorstwa.
Stan zatrudnienia
Określając wielkość zatrudnienia, należy podać liczbę zatrudnionych w skali roku w przeliczeniu na pełne etaty. Osoby pracujące w niepełnym wymiarze etatu lub które nie przepracowały pełnego roku (np. pracownicy sezonowi oraz zatrudnieni na podstawie umów na czas określony) należy wyrazić poprzez wartość ułamkową. W liczbie zatrudnionych uwzględnia się zarówno pracowników zatrudnionych na podstawie umowy o pracę, jak inne osoby pracujące na rzecz przedsiębiorstwa, np. w oparciu o kontrakty menadżerskie, właścicieli-kierowników i wszystkie pozostałe osoby prowadzące regularną działalność w przedsiębiorstwie i czerpiące z tego tytułu korzyści finansowe. Nie uwzględnia się natomiast osób zatrudnionych na podstawie umowy-zlecenia lub o dzieło, odbywających służbę wojskową, przebywających na urlopie macierzyńskim lub wychowawczym ani praktykantów i stażystów.