Zgodnie z przepisami ustawy z 10 kwietnia 1997 r. – Prawo energetyczne (tekst jedn. DzU z 2012 r., poz. 1059 ze zm.; dalej ustawa) podmiot ubiegający się o przyłączenie do sieci, w celu zawarcia umowy o przyłączenie, obowiązany jest złożyć wniosek o określenie warunków przyłączenia do sieci.
Przepisy ustawy w obecnym brzmieniu nie zawierają postanowień regulujących kwestię możliwości ewentualnego przeniesienia warunków przyłączenia na podmiot inny niż pierwotny adresat. W dotychczasowej praktyce obrotu przenoszenie uprawnień związanych z warunkami przyłączenia było dopuszczalne. W świetle wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 31 stycznia 2013 r. (VI ACa 895/ 12) zasada ta doznała jednak wyłomu.
Aby ocenić możliwość przenoszenia warunków przyłączenia, należy przyjrzeć się ich charakterowi prawnemu. Artykuł 7 ust. 8i zdanie drugie ustawy stanowi, że warunki przyłączenia są ważne dwa lata od dnia ich doręczenia, w okresie ważności zaś warunki przyłączenia stanowią warunkowe zobowiązanie przedsiębiorstwa energetycznego do zawarcia umowy o przyłączenie do sieci elektroenergetycznej.
Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów w uzasadnieniu wyroku z 25 czerwca 2009 r. (XVII AmE 205/08)
stwierdził, że warunki przyłączenia stanowią m.in. zaproszenie do złożenia przedsiębiorstwu energetycznemu oświadczenia woli przez podmiot ubiegający się o przyłączenie, które powoduje po stronie przedsiębiorstwa energetycznego obowiązek zawarcia umowy o przyłączenie do sieci o treści zgodnej z tymi warunkami technicznymi oraz na warunkach przewidzianych w projekcie umowy przyłączeniowej, która jest dołączona do warunków przyłączenia.
Skoro warunki przyłączenia stanowią oświadczenie woli zawarcia umowy, są skierowane do konkretnego podmiotu oraz określają istotne elementy umowy o przyłączenie (z wydaniem warunków związany jest nierozerwalnie obowiązek przekazania przez przedsiębiorcę energetycznego projektu umowy o przyłączenie do sieci, zawierającej wszystkie elementy wymienione w art. 7 ust. 2 ustawy), można je traktować jako ofertę w rozumieniu kodeksu cywilnego.
W praktyce obrotu podmioty ubiegające się o przeniesienie warunków przyłączenia zwykły uzyskiwać zgodę przedsiębiorstwa energetycznego wydającego warunki. Przyczyny można dopatrywać się w tym, że z warunków przyłączenia wynikają dla ich adresata zarówno uprawnienia, jak i obowiązki. Czasami też późniejsze zawarcie umowy o przyłączenie do sieci, przez przedsiębiorstwo energetyczne z cesjonariuszem warunków, poczytywane jest jako dorozumiana zgoda na przejście warunków przyłączenia.
Jak jednak stwierdził SA w Warszawie w wyroku z 31 stycznia 2013 r. prawa i obowiązki wynikające z wydanych warunków przyłączenia nie mogą być przedmiotem umów cywilnoprawnych i tą drogą przechodzić na inne podmioty.
Zdaniem sądu dopuszczalne jest zawarcie umowy przekształcającej istniejący stosunek w ten sposób, że w miejsce dotychczasowego podmiotu zajmującego pozycję strony wstępuje inny podmiot, przyjmując prawa i obowiązku związane z tą pozycją, jednak musi to dotyczyć stosunku umownego. Tymczasem, w ocenie Sądu Apelacyjnego, prawa i obowiązki wynikające z warunków przyłączenia do sieci elektroenergetycznej znajdują swe źródło w aktach publicznoprawnych, tj. ustawie z 10 kwietnia 1997 r. – Prawo energetyczne oraz wydanych rozporządzeniach.
Tym samym stosunek wynikający z wydanych warunków przyłączenia nie jest zatem węzłem obligacyjnym, lecz publicznoprawnym – administracyjnym. W konkluzji, to właśnie z uwagi na ów publicznoprawny charakter zobowiązania niemożliwe jest jego przeniesienie na inny podmiot niż pierwotny adresat poprzez zastosowanie instytucji przelewu określonej przepisami k.c. W drodze cesji nie mogą być przenoszone uprawnienia publicznoprawne.
Na tej podstawie sąd w uzasadnieniu uznał umowę, na podstawie której nastąpiło przeniesienie praw i obowiązków wynikających z wydanych warunków przyłączenia na podmiot inny niż ich adresat, za bezwzględnie nieważną. Stwierdził, że przyjętemu stanowisku nie stoi na przeszkodzie okoliczność, że w okresie ważności warunki przyłączenia stanowią warunkowe zobowiązanie przedsiębiorstwa energetycznego do zawarcia umowy o przyłączenie do sieci elektroenergetycznej, skoro w przypadkach spornych dot. odmowy zawarcia takiej umowy prezes Urzędu Regulacji Energetyki rozstrzyga w trybie administracyjnym.
Kacper Czubacki prawnik
Komentuje Kacper Czubacki, prawnik
Pomimo braku funkcjonowania logicznych, rozłącznych i wyczerpujących kryteriów odróżnienia stosunków prywatno- od publicznoprawnych nie sposób zgodzić się ze stanowiskiem przyjętym w omawianym orzeczeniu.
Prawdopodobnie Sąd Apelacyjny przyjął w swoim rozumowaniu założenie wyrażone w powołanym obok wyroku Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, zgodnie z którym wydanie warunków przyłączenia stanowi realizację publicznoprawnego obowiązku przedsiębiorstwa energetycznego prowadzenia działalności koncesjonowanej zgodnie z przepisami, które nakładają obowiązek przyłączania podmiotów do sieci, zawierania umów o przyłączeniu do sieci określonych przez siebie, ale podlegających negocjacjom ze stroną. Faktycznie zatem można przyjąć, że sam obowiązek wydania warunków przyłączenia jest regulowany normą o charakterze publicznoprawnym.
Jednak przedsiębiorca energetyczny, wydając warunki przyłączenia, nie działa jako organ administracji publicznej. Nie zachodzi zatem nierównorzędność podmiotów – przedsiębiorcy energetycznego i adresata warunków przyłączenia.
Przemawia to za prywatnoprawnym charakterem obowiązków i uprawnień wynikających z warunków przyłączenia, a co za tym idzie, stosunku pomiędzy przedsiębiorstwem energetycznym wydającym warunki przyłączenia a ich adresatem.
Nawet jeśli samo wydanie warunków przyłączenia następuje z tytułu i w ramach realizacji zadań publicznych państwa, topodmiot, który je wydaje, nie ustanawia już na rzecz ubiegającego się o zawarcie umowy przyłączeniowej obowiązków i uprawnień o charakterze publicznoprawnym. Omawiane orzeczenie ma charakter precedensowy. Niesie ono ze sobą potencjalne ryzyko dla inwestorów nabywających projekty energetyczne na różnym etapie zaawansowania ich realizacji. Przykładowo można wskazać coraz bardziej popularne obecnie farmy wiatrowe.
Należy również krytycznie odnieść się do braku przepisów ustawy, regulujących możliwość przeniesienia uprawnień i obowiązków wynikających z warunków przyłączenia. Istnienie tego rodzaju regulacji z pewnością rozwiałoby wątpliwości i przyczyniłoby się do wzmocnienia pewności obrotu gospodarczego.
