Nieterminowe załatwianie spraw przez organy administracji publicznej to zmora wielu przedsiębiorców. Szczególnie w przypadku właścicieli firm, gdy czas jest czynnikiem przesądzającym o sukcesie realizowanego przedsięwzięcia, spóźnione wydanie zaświadczenia czy decyzji może skutkować nieprzyznaniem dotacji czy nieotrzymaniem kredytu.

Co w kodeksie

Zgodnie z przepisami kodeksu postępowania administracyjnego (k.p.a.) organy administracji publicznej zobowiązane są załatwiać sprawy bez zbędnej zwłoki. Z kolei załatwienie sprawy wymagającej postępowania wyjaśniającego powinno nastąpić nie później niż w ciągu miesiąca, a sprawy szczególnie skomplikowanej – nie później niż w ciągu dwóch miesięcy od dnia wszczęcia postępowania, a w postępowaniu odwoławczym – w ciągu miesiąca od dnia otrzymania odwołania.

Obowiązkiem organu rozstrzygającego sprawę – przykładowo wójta wydającego decyzję o warunkach zabudowy – jest poinformowanie strony postępowania o każdym przypadku niezałatwienia sprawy w terminie. Musi on wskazać przyczyny zwłoki i nowy termin. Ten sam obowiązek występuje w przypadku zwłoki w załatwieniu sprawy z przyczyn niezależnych od organu.

W praktyce niezałatwienie sprawy w ustawowym terminie bądź niewyznaczenie nowego terminu, gdy jest to konieczne, jest uznawane za stan bezczynności organu administracji publicznej. Podobnie też wielokrotne wyznaczanie nowego terminu lub pozorowanie czynności zmierzających do wyjaśnienia sprawy powoduje stan przewlekłego prowadzenia postępowania przez organ.

Kiedy przewlekłość

W codziennym funkcjonowaniu organów administracji publicznej może się również zdarzyć tak długotrwałe działanie i postępowanie, że przybierze ono postać przewlekłości. W praktyce jednak stwierdzenie stanu przewlekłość postępowania wymaga przeprowadzenia wielu ocen dotyczących podejmowanych przez organ czynności procesowych, ustaleń faktycznych i tego, czy długotrwałe postępowanie wynika z zaniechań samej strony czy też organu prowadzącego postępowanie. Przykładowo inaczej będzie należało oceniać sprawę, która z uwagi na ciągłą i niczym nieusprawiedliwioną nieobecności uczestnika postępowania trwa kilka czy kilkanaście miesięcy, a inaczej opieszałość w wyznaczaniu i prowadzeniu czynności dowodowych, mnożenie takich czynności ponad potrzebę itd.

Na długotrwałe prowadzenie postępowania lekarstwem są przepisy procedury administracyjnej.

Zgodnie z art. 37 k.p.a. w przypadku niezałatwienia sprawy w terminie (ustawowym lub wyznaczonym na podstawie art. 36 k.p.a.) lub w przypadku przewlekle prowadzonego postępowania stronie służy zażalenie do organu wyższego stopnia, a jeżeli nie ma takiego organu – wezwanie do usunięcia naruszenia prawa.

Gdzie skarżyć

Zażalenie wnosi się bezpośrednio do organu wyższego stopnia. Stwierdzając zasadność zażalenia, organ wyznacza dodatkowy termin załatwienia sprawy oraz zarządza wyjaśnienie przyczyn i ustalenie osób winnych niezałatwienia sprawy w terminie, a w razie potrzeby także nakazuje podjęcie środków zapobiegających naruszaniu terminów załatwiania spraw w przyszłości. Organ stwierdza jednocześnie, czy niezałatwienie sprawy w terminie miało miejsce z rażącym naruszeniem.

W sytuacji gdy stan bezczynności lub przewlekłości postępowania dotyczy organów, wobec których brak jest organów wyższego stopnia, np. ministrów, strona zgodnie może wezwać dany organ do usunięcia naruszenia prawa. Wezwanie to należy wnieść do organu, który dopuszcza się bezczynności lub prowadzi postępowanie w sposób przewlekły.

Czynności organu, do którego zostało skierowane zażalenie, zgodnie z orzecznictwem powinny być przeprowadzone w ciągu miesiąca. Po upływie tego terminu wnioskodawca może wnieść skargę do sądu administracyjnego na bezczynność organu wyższego stopnia.

Środki odwoławcze

Przed wniesieniem skargi do sądu administracyjnego na bezczynność organu lub przewlekłość działania należy wyczerpać przysługujące prawem środki odwoławcze. Stronami są wówczas skarżący się oraz organ, którego skarga dotyczy. W skardze zarzuca się mu bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania. Należy ją złożyć za pośrednictwem organu, który działał nieprawidłowo.

Organ po otrzymaniu skargi może uwzględnić ją w całości. Taką decyzję ma prawo podjąć aż do dnia rozpoczęcia rozprawy. Gdy sąd uwzględnia skargę, zobowiązuje organ, aby wydał w określonym terminie akt albo interpretację, albo dokonał czynności lub stwierdzenia, albo uznania uprawnienia bądź obowiązku, które wynikają z przepisów prawa. Inną jeszcze sprawą jest też bezczynność organu, jaka może mieć miejsce po zapadnięciu prawomocnego wyroku sądu. W takim przypadku należy wystąpić do sądu administracyjnego o wymierzenie organowi kary grzywny.

Sąd wymierza grzywnę do wysokości dziesięciokrotnego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej w roku poprzednim, ogłaszanego przez prezesa GUS (w 2012 roku wynosiło ono 3521,67 zł). Jeśli więc organ był bezczynny i nie wykonał prawomocnego wyroku sądu administracyjnego, to sąd powinien skargę uwzględnić.

Przy orzekaniu o tym sąd może również stwierdzić, czy bezczynność organu lub przewlekłe prowadzenie postępowania miały miejsce z rażącym naruszeniem prawa.

Takie stwierdzenie otwiera drogę do odszkodowania, a w przypadku jego wypłaty przez organ może dodatkowo skutkować odpowiedzialnością winnego zaniedbania urzędnika.

Podstawa prawna:

Ustawa z 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (DzU z 2000 r. nr 98, poz. 1071 ze  zm.)

Ustawa z 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. z 2012 r., poz. 270)