Praca w niedziele i święta nie może wynikać ze szczególnych potrzeb pracodawcy. Szef może polecić pracownikowi wykonywanie obowiązków w tych dniach tylko w sytuacjach wskazanych w przepisach, tj.:

- w razie konieczności prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii,

- w ruchu ciągłym,

- przy pracy zmianowej,

- przy niezbędnych remontach,

- w transporcie i w komunikacji,

- w zakładowych strażach pożarnych i w zakładowych służbach ratowniczych,

- przy pilnowaniu mienia lub ochronie osób,

- w rolnictwie i hodowli,

- przy wykonywaniu prac koniecznych ze względu na ich użyteczność społeczną i codzienne potrzeby ludności, w szczególności w: zakładach świadczących usługi dla ludności, gastronomii, zakładach hotelarskich, jednostkach gospodarki komunalnej, zakładach opieki zdrowotnej i innych placówkach służby zdrowia przeznaczonych dla osób, których stan zdrowia wymaga całodobowych lub całodziennych świadczeń zdrowotnych, jednostkach organizacyjnych pomocy społecznej oraz placówkach opiekuńczo-wychowawczych, zapewniających całodobową opiekę, zakładach prowadzących działalność w zakresie kultury, oświaty, turystyki i wypoczynku,

- w weekendowym systemie czasu pracy (w którym praca jest świadczona wyłącznie w piątki, soboty, niedziele i w święta).

Za pracę w niedzielę i święto uważa się obowiązki wykonywane między 6 w tym dniu a 6 w dniu następnym, chyba że pracodawca ustalił inne godziny (art. 1519 § 2).

Czasowe granice

Ustalenia te powinien zawierać regulamin pracy lub układ zbiorowy pracy. Jeśli w firmie nie ma tych wewnętrznych dokumentów, pracodawca może jednostronnie określić te granice czasowe. Przy czym nie muszą one być jednakowe dla wszystkich pracowników zakładu.

Przykład

Odrębne zasady

W regulaminie pracy pracodawca ustalił, że dla pracowników administracyjnych pracą w niedzielę lub święto jest ta wykonywana od północy w niedzielę lub święto do 24 tego samego dnia w niedzielę lub święto. Natomiast dla pracowników gospodarczych pracą wykonywaną w niedzielę lub w święto są obowiązki świadczone od 8 w niedzielę lub w dniu świątecznym do 8 następnego dnia.

Właściwa rekompensata

Pracownikowi, który wykonuje dozwoloną pracę w niedziele i święta (za wyjątkiem osób zatrudnionych w systemie pracy weekendowej) pracodawca ma obowiązek zapewnić inny dzień wolny od pracy. Za niedzielne obowiązki powinien udzielić mu dnia wolnego w ciągu sześciu dni kalendarzowych poprzedzających lub następujących po takiej niedzieli. Jeżeli nie jest to możliwe, podwładny powinien odebrać wolne do końca tego samego okresu rozliczeniowego.

Jeśli pracownik pracował w święto, szef ma obowiązek udzielić dnia wolnego w tym samym okresie rozliczeniowym, chyba że przypada w niedzielę – wtedy powinien stosować regulacje prawne dotyczące pracy w niedzielę.

Gotówka zamiast wolnego

Jeżeli pracownik odebrał czas wolny za pracę w święto, jego wynagrodzenie nie ulegnie zmianie. Gdy zaś nie jest możliwe udzielenie mu wolnego do końca okresu rozliczeniowego, to w myśl art. 1511 § 1 k.p., za pracę w godzinach nadliczbowych, oprócz normalnego wynagrodzenia, trzeba mu wypłacić dodatek w wysokości:

- 100 proc. – gdy praca przypadała w nocy, w niedzielę lub święto niebędące dla pracownika dniem pracy, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy albo w dniu wolnym od pracy udzielonym podwładnemu w zamian za pracę w niedzielę lub w święto, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy,

- 50 proc. – w pozostałych przypadkach.

Przykład

Bez dodatku

Pracownik jest wynagradzany stałą stawką miesięczną w wysokości 1900 zł. Za pracę w święto 1 kwietnia odebrał inny dzień wolny.

Za ten miesiąc powinien otrzymać normalne wynagrodzenie określone w stałej miesięcznej wysokości – tj. 1900 zł bez dodatkowej rekompensaty pieniężnej. Praca zmianowa jest dozwolona również w święta, zatem szef miał prawo zaplanować ją na 1 kwietnia.

W omawianym przypadku taka praca wynika z obowiązującego zatrudnionego rozkładu czasu pracy. W zamian za nią pracodawca zapewnił mu w okresie rozliczeniowym (jednomiesięcznym) inny dzień wolny od pracy zachowując pięciodniowy tydzień pracy.

Ponieważ konieczność świadczenia obowiązków w święta wynikała z harmonogramu i miała charakter rozkładowy, a rozkład czasu pracy został sporządzony na podstawie prawidłowo obliczonego wymiaru czasu pracy w danym okresie rozliczeniowym, to za takie dni pracownikowi przysługuje tylko normalne wynagrodzenie.

Przepisy prawa pracy nie definiują pojęcia „normalne wynagrodzenie". Zgodnie z orzeczeniem Sądu Najwyższego z 3 czerwca 1986 r. (I PRN 40/86, OSNC 1987/9/140), należy przez nie rozumieć płacę, jaką pracownik otrzymuje stale i systematycznie. W jej skład wchodzi tylko wynagrodzenie zasadnicze wynikające ze stawki osobistego zaszeregowania oraz dodatkowe składniki pensji o charakterze stałym.

Krócej o osiem godzin w firmie

Po wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 2 października 2012 r. (K 27/11) wymiar czasu pracy obniża również święto, które przypada w dniu wolnym dla pracownika z tytułu przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy.

Nie obniża go jednak Pierwszy Dzień Świąt Wielkanocnych, który przypada w niedzielę 31 marca. Święto to wypadnie bowiem w niedzielę, a takie nie ma wpływu na wymiar czasu pracy (art. 130 § 2 k.p.).

Krócej o osiem godzin w firmie

Po wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 2 października 2012 r. (K 27/11) wymiar czasu pracy obniża również święto, które przypada w dniu wolnym dla pracownika z tytułu przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy.

Nie obniża go jednak Pierwszy Dzień Świąt Wielkanocnych, który przypada w niedzielę 31 marca. Święto to wypadnie bowiem w niedzielę, a takie nie ma wpływu na wymiar czasu pracy (art. 130 § 2 k.p.).