Doradcy podatkowi, biura rachunkowe i biegli rewidenci nierzadko mają problemy z zawarciem właściwej umowy ubezpieczenia OC.

W przypadku branż związanych z doradztwem finansowym kilka zawodów niesłusznie identyfikowanych jest ze sobą, co skutkuje kupowaniem niewłaściwych polis. Doradztwo podatkowe, prowadzenie ksiąg rachunkowych czy badanie sprawozdań finansowych często jest uważane po prostu za doradztwo finansowe. Jednak są to trzy różne zawody, regulowane trzema odrębnymi ustawami, których wykonywanie zastrzeżone jest wyłącznie dla posiadających uprawnienia tymi ustawami określone.

Są one jednak nierzadko łączone po pierwsze dlatego, że niejednokrotnie osoby, a szczególnie firmy świadczące wspomniane usługi mają w swojej ofercie wszystkie wymienione rodzaje usług. Po drugie, ustawodawca dopuścił krzyżowo do wykonywania czynności jednego zawodu przedstawicieli innych zawodów regulowanych – mówi Aleksandra Ożdzińska z Ergo Hestii.

Czynności doradcy podatkowego może wykonywać też adwokat, radca prawny czy biegły rewident, a w ograniczonym zakresie podmiot uprawniony do usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych (nie może udzielać porad, opinii i wyjaśnień z zakresu prawa podatkowego). Czynności usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych mogą wykonywać także osoby wpisane do rejestru biegłych rewidentów lub na listę doradców podatkowych.

Różne uprawnienia

Jak wyjaśnia Aleksandra Ożdzińska, spośród omawianych trzech zawodów najszersze uprawnienia posiada podmiot uprawniony do badania sprawozdań finansowych, który oprócz czynności rewizji finansowej może prowadzić księgi rachunkowe i podatkowe, świadczyć doradztwo podatkowe, a ponadto prowadzić postępowanie upadłościowe lub likwidacyjne; działalność wydawniczą lub szkoleniową w zakresie rachunkowości, rewizji finansowej i podatków; wykonywać ekspertyzy lub opinie ekonomiczno-finansowe, świadczyć usługi atestacyjne, doradztwa lub zarządzania wymagające posiadania wiedzy z dziedziny rachunkowości lub rewizji finansowej; świadczyć usługi przewidziane standardami rewizji finansowej, a także innych usług zastrzeżonych w odrębnych przepisach do wykonywania przez biegłych rewidentów.

Ze względu na możliwości łączenia tych zawodów oraz powiązania między nimi przy obowiązkowym zawodowym ubezpieczeniu OC łatwo o problemy. Jak podaje Zofia Gostkiewicz z PZU, dotyczą one zawarcia niewłaściwej umowy ubezpieczenia, np. gdy zamiast ubezpieczenia OC podmiotów wykonujących doradztwo podatkowe zawierane jest ubezpieczenie w zakresie OC przedsiębiorców prowadzących usługowo księgi rachunkowe, ubezpieczenie tylko jednej czynności, gdy doradca podatkowy wykonujący także czynności z zakresu usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych zawarł tylko obowiązkowe ubezpieczenie w zakresie doradztwa podatkowego czy jest niewłaściwa suma gwarancyjna w ubezpieczenie przedsiębiorców prowadzących usługowo księgi rachunkowe.

Każdy zawód jest inaczej uregulowany

Obowiązek zawarcia umowy ubezpieczenia za szkody wyrządzone w związku z wykonywaną działalnością zawodową nałożony jest przez odpowiednie ustawy >patrz ramka.

– Rozporządzenia określają minimalną wysokość sumy gwarancyjnej. W przypadku wniosków ubezpieczonych o zwiększenie wysokości sumy gwarancyjnej towarzystwa ubezpiecze- niowe często proponują taki dodatkowy limit już na warunkach dobrowolnych, np w formie ubezpieczenia nadwyżkowego ponad limit obowiązkowy – mówi Andrzej Wysmułek z Generali.

Jakie limity odpowiedzialności

Do najwęższego zakresu czynności uprawnione jest biuro rachunkowe, bowiem wykonywać ono może działalność w zakresie usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych oraz niektórych czynności doradztwa podatkowego, polegających, w uproszczeniu, na obliczaniu należnych fiskusowi podatków i sporządzaniu deklaracji podatkowych.

Ubezpieczenie OC przedsiębiorców prowadzących księgi rachunkowe reguluje rozporządzenie ministra finansów z 16 grudnia 2008 w sprawie obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej przedsiębiorców wykonujących działalność z zakresu usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych (DzU nr 234, poz. 1576), które reguluje zakres oraz minimalne sumy gwarancyjne ubezpieczenia. W zależności od rzeczywiście wykonywanego zakresu czynności ustawodawca przewidział trzy różne limity, będące minimalnymi sumami gwarancyjnymi w ubezpieczeniu obowiązkowym: 5, 10 lub 15 tys. euro.

Wszystkie powyższe czynności może wykonywać doradca podatkowy, a ponadto może także wykonywać pozostałe czynności doradztwa podatkowego przewidziane ustawą o doradztwie podatkowym, w szczególności może wykonywać doradztwo podatkowe sensu stricte – mówi Jerzy Szymańczak z Axy.

W przypadku doradcy podatkowego minimalna suma gwarancyjna ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej, określona w rozporządzeniu ministra finansów z 4 grudnia 2003 r. w sprawie obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej podmiotów wykonujących doradztwo podatkowe (DzU nr 211, poz. 1065) wynosi 10 tys. euro.

Z kolei biegli rewidenci, którzy są uprawnieni do najszerszego zakresu czynności, w zależności od wykonywanych czynności muszą wykupić ubezpieczenie na sumy od 10 tys. do 400 tys. euro, jak przewiduje rozporządzenie ministra finansów z 3 grudnia 2009 r. w sprawie obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej podmiotów uprawnionych do badania sprawozdań finansowych (DzU nr 205, poz. 1583).

– Wskazane powyżej limity nie są zagregowane, tzn. że obowiązują one dla każdego zdarzenia, rozumianego jako popełnienie uchybienia w okresie ubezpieczenia – wyjaśnia Jerzy Szymańczak. – Teoretycznie więc przy popełnieniu nawet kilku czy kilkunastu błędów w okresie ubezpieczenia, dla każdej szkody (z każdego z tych błędów wynikającej) istnieje ochrona ubezpieczeniowa do wysokości wskazanego w rozporządzeniu limitu.

Zakres ochrony jest bardzo szeroki i obejmuje w zasadzie wszystkie przypadki, w których może dojść do wyrządzenia szkody osobie trzeciej przez wadliwe działanie ubezpieczonego. Wyłączenia są bardzo ograniczone i dotyczą takich zdarzeń jak wyrządzenie szkody osobom bliskim, zapłata kar umownych, wystąpienie szkód powstałych wskutek działań wojennych, stanu wojennego, rozruchów i zamieszek, a także aktów terroru. Natomiast sumy gwarancyjne są relatywnie niewysokie i mogą okazać się niewystarczające.

Trzeba właściwie wybrać

Każde z rozporządzeń obejmuje czynności, które są ustawowo przypisane do danego zawodu.

? Jeśli którąkolwiek z czynności wymienionych w art. 76 a ust. 2 (tj. niektóre czynności doradztwa podatkowego) ustawy o rachunkowości będzie wykonywał przedsiębiorca prowadzący usługowo księgi rachunkowe, podlegać ona będzie ubezpieczeniu na podstawie rozporządzenia w sprawie obowiązkowego ubezpieczenia OC przedsiębiorców wykonujących działalność z zakresu usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych. Jeśli te same czynności będzie wykonywał doradca podatkowy (osoba posiadająca licencję doradcy, wpisana na listę doradców podatkowych lub podmiot uprawniony do wykonywania doradztwa podatkowego, wpisany do rejestru podmiotów uprawnionych do wykonywania doradztwa podatkowego) ubezpieczenie powinno być zawarte na podstawie rozporządzenia w sprawie obowiązkowego ubezpieczenia OC podmiotów wykonujących doradztwo podatkowe – wyjaśnia Zofia Gostkiewicz.

? Przykładowo podmiot usługowo badający sprawozdania finansowe, który wykonuje czynności doradztwa podatkowego, nie musi zawierać odrębnego ubezpieczenia obowiązkowego, ponieważ przypisane do jego zawodu ubezpieczenie daje także ochronę na świadczenie usług doradztwa podatkowego – dodaje Aleksandra Ożdzińska.

Kolejny przykład podaje Ewa Gryglewska z Uniqi.

– Jeżeli osoba prawna w postaci biura ksiąg rachunkowych (prowadzącego księgi usługowo) zatrudni doradcę podatkowego, to takie biuro będzie musiało mieć ubezpieczenie obowiązkowe odpowiedzialności cywilnej przedsiębiorców wykonujących działalność z zakresu usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych, a doradca w nim zatrudniony, wykonujący czynności doradztwa podatkowego, zobligowany będzie do posiadania obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej podmiotów wykonujących doradztwo podatkowe – mówi Gryglewska.

Dwie ochrony

Co natomiast będzie w przypadku, gdy osoba fizyczna ma uprawnienia do usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych, a jednocześnie jest doradcą podatkowym i prowadzi pełną działalność w obydwu zakresach?

– W uproszczeniu można powiedzieć, że podmiot uprawniony do usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych nie ma uprawnień do udzielania samoistnych porad i opinii, a doradztwo podatkowe jakie wykonuje, związane jest wyłącznie z prowadzeniem ksiąg podatkowych, rozliczaniem podatków. Dlatego, o ile taki podmiot udziela samoistnych porad i opinii (pełne doradztwo podatkowe), a jednocześnie prowadzi księgi rachunkowe, powinien zawrzeć obydwa ubezpieczenia – wyjaśnia Aleksandra Ożdzińska.

Z tego powodu wiele osób wykupuje niewłaściwą polisę.

– W celu uniknięcia błędu zawarcia niewłaściwego obowiązkowego ubezpieczenia, istotne jest dokładne informowanie przy zawieraniu umowy ubezpieczenia, jakie czynności zawodowe są wykonywane oraz jakie uprawnienia posiada podmiot, na którym ciąży obowiązek zawarcia ubezpieczenia – radzi Zofia Gostkiewicz.

– Jest to również bardzo ważne przy ustaleniu na jaką sumę gwarancyjną powinna zostać zawarta umowa ubezpieczenia przedsiębiorcy prowadzącego usługowo księgi rachunkowe.

Jakie przepisy

W przypadku obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej podmiotów wykonujących doradztwo podatkowe jest to art. 46 ustawy z 5 lipca 1996 r. o doradztwie podatkowym (DzU z 2011 r. nr 41, poz. 213).

Obowiązek zawarcia ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej przedsiębiorców wykonujących działalność z zakresu usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych wynika z art. 76h ust. 2 ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości (tekst jedn. DzU z 2009 r. nr 152, poz. 1223 ze zm.). Z kolei biegli rewidenci muszą posiadać polisę OC na podstawie art. 50 ust. 1 ustawy z 7 maja 2009 r. o biegłych rewidentach i ich samorządzie, podmiotach uprawnionych do badania sprawozdań finansowych oraz o nadzorze publicznym (DzU nr 77, poz. 649).

Konstrukcja ubezpieczeń obowiązkowych wszystkich tych trzech zawodów jest bardzo podobna, ochrona obejmuje odpowiedzialność za szkody wyrządzone w związku z prowadzoną działalnością, bez możliwości umownego ograniczenia zakresu ochrony, co w praktyce oznacza, że nie mają zastosowania do ww. ubezpieczeń ogólne warunki umów.

Regina Skibińska dziennikarka, specjalistka ds. ubezpieczeń

Regina Skibińska dziennikarka, specjalistka ds. ubezpieczeń

Komentuje Regina Skibińska, dziennikarka, specjalistka ds. ubezpieczeń

Brak właściwego ubezpieczenia oznacza niespełnienie ustawowego obowiązku zawarcia właściwego ubezpieczenia, a bez tego np. doradca podatkowy nie może wykonywać czynności doradztwa.

Może także spowodować brak odpowiedzialności ubezpieczyciela za wyrządzoną szkodę, jeśli została ona wyrządzona czynnościami zawodowymi, które nie zostały ubezpieczone.

W praktyce oznaczać będzie to brak odpowiedzialności ubezpieczyciela i konieczność pokrycia szkody przez podmiot z własnego majątku, który ją wyrządził.