Jak założyć instytucję pieniądza elektronicznego

Instytucja pieniądza elektronicznego to rodzaj przedsiębiorstwa, które może być tworzone w polskim systemie prawnym od października 2003 r., czyli od momentu wejścia w życie ustawy z 12 września 2002 r. o elektronicznych instrumentach płatniczych.

Polskie regulacje są odzwierciedleniem rozwiązań wcześniej ukształtowanych w Unii Europejskiej w Dyrektywie 2000/46/EC Parlamentu Europejskiego i Rady z 18 września 2000 r. w sprawie podejmowania i prowadzenia działalności przez instytucje pieniądza elektronicznego oraz nadzoru ostrożnościowego nad ich działalnością i dyrektywę 2000/12/EC Parlamentu Europejskiego i Rady dotyczącą podejmowania i prowadzenia działalności przez instytucje kredytowe.

Instytucje pieniądza elektronicznego rozwijają się głównie w sektorze mikropłatności, w tym także płatności za pomocą SMS. Ten sektor wymaga relatywnie niskich nakładów kapitałowych i co ważne przy zachowaniu niskich limitów jednorazowych płatności jest zwolniony z posiadania zezwolenia Komisji Nadzoru Finansowego.

Co to właściwie jest

Zgodnie z ustawą instytucjami pieniądza elektronicznego są osoby prawne, utworzone i działające na podstawie zezwolenia właściwych władz lub przepisów prawa, których przedmiotem działania jest prowadzenie we własnym imieniu i na własny rachunek działalności polegającej na wydawaniu do dyspozycji i wykupie pieniądza elektronicznego oraz rozliczaniu tych transakcji. W tym kontekście niezbędne jest sprecyzowanie, czym jest elektroniczny instrument płatniczy oraz jak się definiuje pojęcie – pieniądz elektroniczny.

Otóż elektroniczny instrument płatniczy to instrument pozwalający na dostęp do środków pieniężnych na odległość i umożliwiający dokonywanie transakcji i identyfikację płatnika na odległość. Natomiast pieniądz elektroniczny to elektroniczny odpowiednik znaków pieniężnych, który może być: przechowywany w formie elektronicznej, wydawany do dyspozycji na podstawie umowy w zamian za środki pieniężne o nominalnej wartości nie mniejszej niż ta wartość. Musi być także przyjmowany jako środek płatniczy i być wyrażony w jednostkach pieniężnych.

Zgodnie z prawem, instytucja pieniądza elektronicznego nie jest bankiem. Natomiast bank na podstawie uzyskanej licencji ma prawo wydawać pieniądz elektroniczny. Tak więc instytucja pieniądza elektronicznego ma prawo wydawać m.in. karty płatnicze, przedpłacone karty płatnicze, przedpłacone wirtualne karty płatnicze. Komisja Europejska uznaje, że w niektórych przypadkach pieniądzem elektronicznym mogą być także płatności z użyciem komórki.

Podsumowując, instytucja pieniądza elektronicznego może świadczyć usługi ściśle powiązane z wydawaniem i administrowaniem pieniądzem elektronicznym, usługi finansowe i niefinansowe polegające na wykonywaniu funkcji operacyjnych i pomocniczych, świadczyć usługi płatnicze z zachowaniem wymogów kapitałowych, przechowywać dane na informatycznych nośnikach danych, a także udzielać kredytów, ale tylko wyłącznie w celu świadczenia niektórych usług płatniczych (m.in. transakcji płatniczych, wykonywania polecenia zapłaty, polecenia przelewu) oraz prowadzić jednocześnie inną działalność gospodarczą. Instytucja pieniądza elektronicznego nie może przyjmować i gromadzić środków pieniężnych oraz prowadzić rachunków tych środków.

Jak uzyskać zezwolenie

Działalność gospodarcza polegająca na prowadzeniu instytucji pieniądza elektronicznego wymaga uzyskania zgody i poddania się nadzorowi Komisji Nadzoru Finansowego. Komisja, oceniając wniosek, bierze przede wszystkim pod uwagę bezpieczeństwo i interes potencjalnych klientów. Wniosek zawiera numer KRS, statut oraz akt założycielski albo umowę spółki (w zależności od formy prawnej spółki), a także program działań i plan finansowy na co najmniej trzy lata, który wykaże, że instytucja będzie w stanie wywiązać się ze swoich obowiązków wobec klientów.

Do wniosku założyciele instytucji pieniądza elektronicznego powinni dołączyć dokumenty potwierdzające posiadanie środków finansowych przeznaczonych na fundusze własne. Wnoszony kapitał założycielski nie może być niższy niż równowartość 350 tys. euro (obliczany według średniego kursu ogłaszanego przez NBP obowiązującego w dniu wydawania zezwolenia).

Wymagany kapitał jest więc dość wysoki, zaś akcje muszą zostać pokryte kapitałem przed zarejestrowaniem spółki. Wśród załączanych dokumentów muszą się także znaleźć opisy rozwiązań w zakresie mechanizmów kontroli wewnętrznej związanej z przeciwdziałaniem praniu brudnych pieniędzy i finansowaniu terroryzmu oraz monitorujące i zawiadamiające o ryzyku, na które może być narażony wnioskodawca.

Instytucja pieniądza elektronicznego ma także obowiązek opracowania wewnętrznych procedur zarządzania ryzykiem rynkowym, walutowym oraz ryzykiem cen dłużnych i kapitałowych papierów wartościowych, stopy procentowej oraz ryzykiem płynności. Ponadto do wniosku należy dołączyć dokumenty pozwalające na ustalenie tożsamości osób zarządzających oraz na ocenę, czy dają one rękojmię ostrożnego i stabilnego zarządzania, a także informacje o osobach posiadających znaczne pakiety akcji lub udziałów oraz ustalające tożsamość biegłych rewidentów uprawnionych do badania sprawozdań finansowych.

Komisja Nadzoru Finansowego wydaje decyzję w ciągu 3 miesięcy od dnia otrzymania wniosku. Wpis do rejestru instytucji płatniczych następuje po uzyskaniu zezwolenia i podlega opłacie w wysokości 400 euro. Działalność w tym zakresie może prowadzić także na terenie Polski spółka zarejestrowana na terytorium Unii Europejskiej lub któregoś z państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu – nad którymi nadzór sprawują właściwe krajowe instytucje pieniądza elektronicznego.

Ile nadzoru

Ustawa dość precyzyjnie reguluje zakres oraz cele nadzoru nad instytucjami pieniądza elektronicznego. Informacje te są ważne z punktu widzenia działalności przedsiębiorstwa.

Przede wszystkim nadzoru nie stosuje się w przypadku, gdy maksymalna kwota umieszczona na instrumencie pieniądza elektronicznego nie przekracza równowartości 75 euro, zaś całkowite zobowiązanie finansowe instytucji z uwzględnieniem wydanego i jeszcze niewykupionego pieniądza elektronicznego nie przekracza 1 mln euro. Nieobejmowana nadzorem instytucja musi jeszcze spełniać co najmniej jeden z poniższych warunków:

- pieniądz służy w niej jako środek płatniczy używany przez podmioty powiązane ze sobą,

- pieniądz jest używany wyłącznie na obszarze gminy, w której siedzibę ma instytucja.

Co do zasady celem nadzoru Komisji Nadzoru Finansowego jest więc zapewnienie zgodności działania przedsiębiorstwa z przepisami ustawy oraz wywiązywanie się z zobowiązań podjętych w wyniku wydawania pieniądza elektronicznego.

Aby zapewnić te cele, komisja bada wypłacalność, płynność płatniczą oraz wyniki ekonomiczne osiągane przez utworzoną instytucję. Komisja bada także corocznie sprawozdanie finansowe i w przypadku podejrzenia nieprawidłowości może zobowiązać instytucję pieniądza elektronicznego do zlecenia sprawdzenia ich prawidłowości na koszt tej instytucji.

Obowiązki wobec KNF

Instytucja pieniądza elektronicznego musi zawiadamiać Komisję o podjęciu lub zaprzestaniu działalności, informować o środkach, jakie zostaną podjęte w celu usunięcia nieprawidłowości stwierdzonych w ramach nadzoru. Istnieje także obowiązek przekazywania sprawozdania finansowego w ciągu 15 dni od momentu jego zatwierdzenia wraz z opinią i raportem biegłego rewidenta, a także uchwałą o zatwierdzeniu go przez właściwe organy spółki.

Instytucja ma obowiązek posiadać fundusze własne na poziomie nie niższym niż 2 proc. wartości wydanego pieniądza w formie elektronicznej oraz zachować współczynnik wypłacalności na poziomie 2 proc. Do funduszy własnych zaliczamy kapitał zakładowy, zapasowy oraz rezerwowy, zysk z lat ubiegłych, wartości niematerialne i prawne oraz posiadane akcje własne. Pomniejsza się go o ewentualne niepokryte straty z lat ubiegłych. Współczynnik wypłacalności obliczamy poprzez podzielenie funduszy własnych przez wartość pieniądza elektronicznego będącego w obiegu.

Ustawa przewiduje konieczność zachowania także innych limitów finansowych dotyczących odsetka sumy wierzytelności oraz udzielonych przez tę instytucję zobowiązań pozabilansowych obciążonych ryzykiem jednego podmiotu lub podmiotów powiązanych kapitałowo, tak żeby nie przekraczać określonych limitów koncentracji. W przypadku przekroczenia poziomu 10 proc. instytucja pieniądza elektronicznego ma obowiązek poinformować Komisję Nadzoru Finansowego.

Musimy pamiętać, ze niewykonanie zaleceń KNF może być bardzo kosztowe zarówno dla członków zarządu, jak i całej firmy. Na usunięcie nieprawidłowości jest 6 miesięcy, zaś KNF na podjęcie decyzji ma 2 lata od momentu popełnienia niedozwolonego czynu. Kadra zarządzająca odpowiada do wysokości trzymiesięcznego wynagrodzenia brutto, zaś firma do 1 mln zł.

Sprawozdawczość wobec NBP

Zgodnie z ustawą oprócz nadzoru i sprawozdawczości Komisji Nadzoru Finansowego instytucja pieniądza elektronicznego ma obowiązek raportować do Narodowego Banku Polskiego o wartości wydanego pieniądza elektronicznego, rodzaju i liczbie wydanych instrumentów pieniądza elektronicznego, liczbie oraz wartości przeprowadzanych operacji, a także liczbie i wartości zasileń instrumentów pieniądza elektronicznego oraz zarejestrowanych prób dokonania transakcji mających na celu obejście prawa.

Informacje te należy przekazywać w okresach kwartalnych według stanu z ostatniego dnia miesiąca kończącego dany kwartał. Ponadto instytucje raportują do NBP o swojej sytuacji finansowej i ponoszonym ryzyku, analogicznie jak banki.

Dziewięć kroków

Co trzeba zrobić

1. Zakładamy spółkę kapitałową

2. Zabezpieczamy odpowiednio wysoki kapitał własny

3. Składamy wniosek wraz z załącznikami do KNF

4. Opłacamy wpis do rejestru

5. Poddajemy się rygorom nadzoru

6. Corocznie przedstawiamy sprawozdanie finansowe

7. Dbamy o poziom rezerw obowiązkowych i poziom współczynnika wypłacalności

8. Dostosowujemy się do wszystkich zaleceń KNF

9. Przekazujemy dane do NBP.

Grzegorz Byszewski ekspert Pracodawcy RP

Grzegorz Byszewski ekspert Pracodawcy RP

Sektor elektronicznych płatności rozwija się bardzo dynamicznie. Według zapowiedzi jeszcze w tym roku banki zaoferują dokonywanie płatności za pomocą komórki. Jednak można sobie wyobrazić wiele innych metod płatności bez użycia tradycyjnej gotówki.

To jest właśnie szansa dla nowo powstałych i innowacyjnych przedsiębiorstw. Ich założyciele muszą pamiętać, że ten rodzaj działalności jest regulowany przez prawo, w związku z czym wymaga uzyskania zezwolenia Komisji Nadzoru Finansowego oraz prowadzenia szczegółowej sprawozdawczości kierowanej zarówno do instytucji nadzorczej, jak i Narodowego Banku Polskiego.