Osobie zaliczonej do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności przysługuje dodatkowy urlop wypoczynkowy w wymiarze 10 dni roboczych w roku kalendarzowym.

Wynika to z art. 19 ust. 1 ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (tekst jedn. DzU z 2011 r nr 127, poz. 721 ze zm., dalej ustawa o rehabilitacji). Przy czym prawo do pierwszego urlopu dodatkowego osoba ta nabywa po przepracowaniu roku po dniu zaliczenia jej do jednego z tych stopni niepełnosprawności.

Prawo do dodatkowego urlopu wypoczynkowego przysługuje pracownikowi zaliczonemu do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności, choćby nie wystąpił do pracodawcy o przyznanie takiego urlopu. Tak wskazywał Sąd Najwyższy w wyroku z 29 czerwca 2005 r. (II PK 339/04).

Przy czym jeśli pracodawca nie uzyska wiadomości o przysługującym pracownikowi z mocy ustawy prawie do dodatkowego urlopu, w konkretnych okolicznościach oznacza to tylko tyle, że szefowi nie można zarzucić zawinionego nieudzielenia urlopu zgodnie z przepisami. Brak winy pracodawcy nie unicestwia jednak samego prawa do dodatkowego urlopu wypoczynkowego czy ustalania ekwiwalentu za niewykorzystany wypoczynek. Szef musiałby wówczas wypłacić ekwiwalent uwzględniający wyższy wymiar urlopu.

Przykład

Pan Zygmunt przedstawił pracodawcy orzeczenie o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności. Mimo to szef nie dawał mu dodatkowego urlopu. Po rozwiązaniu angażu pan Zygmunt domagał się od pracodawcy wypłaty ekwiwalentu za niewykorzystany urlop wskazując, że od dwóch lat miał prawo do 10 dni dodatkowych.

Gdy szef odmówił twierdząc, że to się przedawniło, pan Zygmunt wystąpił do sądu pracy. Pracodawca wniósł o oddalenie powództwa argumentując, że pracownik nigdy nie występował o udzielenie mu dodatkowego urlopu.

Sąd uwzględnił żądanie pracownika, gdyż szef powinien, niezależnie od wniosku pracownika, udzielać należnego mu urlopu, w tym także dodatkowego. A jeśli tego nie uczynił, to płaci ekwiwalent za brak urlopu w naturze.

Kiedy nie będzie

Urlop dodatkowy nie przysługuje jednak uprawnionemu do wakacji w wymiarze przekraczającym 26 dni roboczych lub do urlopu dodatkowego na podstawie odrębnych przepisów. W takim wypadku niepełnosprawny otrzyma tylko zwykły urlop. Jeśli jednak wymiar urlopu dodatkowego, wynikającego z odrębnych regulacji jest niższy niż 10 dni roboczych, zamiast tego urlopu przysługuje urlop dodatkowy 10 dni.

Jaka procedura

Ustawa o rehabilitacji przewiduje trzy stopnie niepełnosprawności: znaczny, umiarkowany i lekki. Są one ustalane w postępowaniu administracyjnym, w którym w pierwszej instancji orzekają powiatowe (miejskie) zespoły, a w drugiej – wojewódzkie zespoły do spraw orzekania o niepełnosprawności.

Osoba niezadowolona z ich rozstrzygnięć może odwołać się do sądu pracy i ubezpieczeń społecznych w ciągu 30 dni od doręczenia orzeczenia. O tym prawie powinna być pouczona w decyzji. Sądami właściwymi do rozstrzygania odwołań od orzeczeń wojewódzkich zespołów są obecnie wydziały pracy i ubezpieczeń społecznych sądów rejonowych (art. 477

8

§ 2 pkt 4

kodeksu postępowania cywilnego

). Niezadowolony z orzeczenia wojewódzkiego zespołu do spraw orzekania o niepełnosprawności może złożyć odwołanie do sądu.

Od lekarza orzecznika

Stopień niepełnosprawności może wynikać także z orzeczenia lekarza orzecznika ZUS. Przesądza o tym art. 5 ustawy o rehabilitacji, który wskazuje, że orzeczenie lekarza orzecznika ZUS o:

- całkowitej niezdolności do pracy, ustalone na podstawie art. 12 ust. 2, i niezdolności do samodzielnej egzystencji, ustalone na podstawie art. 13 ust. 5 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (dalej ustawa emerytalna), jest traktowane na równi z orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności,

- niezdolności do samodzielnej egzystencji, ustalone na podstawie art. 13 ust. 5 ustawy emerytalnej, jest traktowane na równi z orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności,

- całkowitej niezdolności do pracy, ustalone na podstawie art. 12 ust. 2 ustawy emerytalnej, traktuje się tak jak orzeczenie o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności,

- częściowej niezdolności do pracy, ustalone na podstawie art. 12 ust. 3, oraz celowości przekwalifikowania, o którym mowa w art. 119 ust. 2 i 3 ustawy emerytalnej, jest traktowane na równi z orzeczeniem o lekkim stopniu niepełnosprawności.

Jeśli więc pracownik nie ma ustalonego stopnia niepełnosprawności przez zespół orzekający w tym zakresie, to o jego niepełnosprawności świadczyć może też orzeczenie dotyczące jego zdolności do pracy wydawane przez lekarza orzecznika ZUS, np. w sprawie o rentę z racji niezdolności do pracy.

—Ryszard Sadlik sędzia Sądu Okręgowego w Kielcach