Ochrona przed zwolnieniem dla społecznego inspektora pracy

SPOŁECZNY INSPEKTOR PRACY

Art. 13 ustawy o społecznej inspekcji pracy Zasady ochrony

1. Zakład pracy nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę z pracownikiem pełniącym funkcję społecznego inspektora pracy w czasie trwania mandatu oraz w okresie roku po jego wygaśnięciu, chyba że zachodzą przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia. W takim wypadku rozwiązanie umowy o pracę może nastąpić po uprzednim uzyskaniu zgody statutowo właściwego organu zakładowej organizacji związkowej.

2. Przepis ust. 1 nie narusza art. 40 kodeksu pracy.

3. Zakład pracy nie może wypowiedzieć pracownikowi pełniącemu funkcję społecznego inspektora pracy warunków pracy i płacy na jego niekorzyść w okresie ustalonym w ust. 1, chyba że wypowiedzenie stało się konieczne z przyczyn, o których mowa w art. 43 kodeksu pracy.

4. Przepisy ust. 1 – 3 stosuje się odpowiednio w wypadku, gdy pracownik jest zatrudniony na podstawie mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę.

Komentarz

- Nieprzeprowadzenie formalnych wyborów na społecznego inspektora pracy przez pracowników nie wyklucza, że osobie desygnowanej w inny sposób przysługuje ochrona przed zwolnieniem z pracy. Aby jednak zatrudniony korzystał z tego przywileju, musi faktycznie sprawować funkcję społecznego inspektora pracy za dorozumianą i niewątpliwą wolą pracowników danego zakładu.

Sąd nie ma wprawdzie prawa kwestionować ważności wyborów na społecznego inspektora pracy. Musi jednak weryfikować podane przesłanki istnienia ochrony jego stosunku pracy. Pracodawca współpracujący ze społecznym inspektorem pracy wyłonionym z formalnymi uchybieniami powinien się liczyć z tym, że przysługuje mu szczególna ochrona (wyrok SN z 2 czerwca 2010 r., II PK 371/09).

Koniec w rok po przejęciu

Pierwotne wzmożone gwarancje zatrudnienia należą się społecznemu inspektorowi pracy do chwili przejścia zakładu pracy lub jego części na nowego pracodawcę, a potem trwają jeszcze rok. Kadencja społecznego inspektora pracy kończy się wraz z likwidacją komórki organizacyjnej, dla której został wybrany.

Jego mandat wygasa więc w momencie ustania bytu prawnego (zniesienia przez ustawę) pracodawcy, u którego został wybrany na społecznego inspektora pracy. Potem ochrona trwa jeszcze przez rok po wygaśnięciu mandatu (wyrok SN z 16 marca 2010 r., II PK 191/09; OSNP 2011/17-18/271).

Podobnie SN stwierdził w wyroku z 3 sierpnia 2006 r. (II PK 339/05; OSNP 2007/15-16/218).

Art. 17 ustawy o informowaniu pracowników i przeprowadzaniu z nimi konsultacji Zasady ochrony

1. Pracodawca nie może bez zgody rady pracowników wypowiedzieć ani rozwiązać stosunku pracy z pracownikiem będącym jej członkiem w okresie jego członkostwa w radzie pracowników.

2. Pracodawca nie może bez zgody rady pracowników zmienić jednostronnie warunków pracy lub płacy na niekorzyść pracownika będącego członkiem rady pracowników w okresie jego członkostwa w radzie pracowników, z wyjątkiem gdy dopuszczają to przepisy innych ustaw.

3. Pracownik będący członkiem rady pracowników ma prawo do zwolnienia od pracy zawodowej, z zachowaniem prawa do wynagrodzenia, na czas niezbędny do udziału w pracach rady pracowników, które nie mogą być wykonane poza godzinami pracy, w przypadku gdy nie korzysta ze zwolnienia z innego tytułu.

Komentarz

- Ochrona zatrudnienia pracownika należącego do rady pracowników ma taki sam charakter jak związkowa. Również i w tym wypadku sąd badający naruszenie tej ochrony ma prawo odmówić przywrócenia członka rady pracowników do pracy na dotychczasowych warunkach, jeśli zachowywał się nagannie i jego zwolnienie było oczywiście usprawiedliwione (wyrok SN z 6 maja 2010 r., III PK 72/09)

.

Art. 19 ustawy o radcach prawnych Zasady ochrony

1. Rozwiązanie stosunku pracy za wypowiedzeniem z radcą prawnym przez jednostkę organizacyjną z powodu nienależytego wykonywania obowiązków radcy prawnego wynikających z przepisów niniejszej ustawy może nastąpić po uprzednim zasięgnięciu opinii rady okręgowej izby radców prawnych. Opinia ta winna być przesłana jednostce organizacyjnej w terminie 14 dni od dnia otrzymania od tej jednostki zawiadomienia o zamiarze rozwiązania stosunku pracy.

2. (uchylony)

Komentarz

- Pracodawca nie ma obowiązku zasięgania uprzedniej opinii rady okręgowej izby radców prawnych, jeśli przyczyną rozwiązania stosunku pracy z radcą prawnym jest likwidacja stanowiska pracy niełącząca się z negatywną oceną jego pracy (wyrok SN z 4 grudnia 2010 r., I PK 117/10; M. Pr. P. 2011/5/269).

Art. 25 ustawy o samorządzie gminnym Zasady ochrony (…)

2. Rozwiązanie z radnym stosunku pracy wymaga uprzedniej zgody rady gminy, której jest członkiem. Rada gminy odmówi zgody na rozwiązanie stosunku pracy z radnym, jeżeli podstawą rozwiązania tego stosunku są zdarzenia związane z wykonywaniem przez radnego mandatu.

Komentarz

- Szczególna ochrona stosunku pracy radnego nie zależy od przystąpienia przez niego do wykonywania mandatu przez złożenie ślubowania. Zaczyna się ona od uzyskania mandatu radnego (postanowienie SN z 21 stycznia 2009 r., II PK 250/09).

Rada gminy, która nie uzyskała większości dla projektu uchwały o wyrażenie zgody na rozwiązanie stosunku pracy z radnym, nie wyraża zgody. Jednak nie oznacza to, że pozostaje bezczynna (wyrok NSA z 20 stycznia 2011 r., II OSK 1019/10).

Milczenie =/ przyzwolenie

Jednym z problemów wzbudzających najwięcej wątpliwości na tle przepisów o wzmożonych gwarancjach zatrudnienia radnego gminy jest odpowiedź na pytanie, do kiedy rada gminy ma się zgodzić i, co się dzieje, jeśli do upływu tego terminu milczy. Niestety, wyroki na ten temat nie są jednolite i na razie nie można mówić o ukształtowanej linii orzeczniczej.

Według wyroku SN z 2 lipca 2009 r. (I PK 25/09) na wyrażenie stanowiska rada gminy ma 30 dni od otrzymania pisma pracodawcy występującego o zgodę na rozstanie z pracownikiem będącym jednocześnie radnym gminy.

Jeśli rada milczy i termin mija bezskutecznie, uznaje się, że rada gminy powiedziała „tak”. Podobnie SN rozstrzygnął w wyroku z 19 kwietnia 2006 r. (II PK 135/05)

Jednak w nowszym orzeczeniu z 4 listopada 2010 r. (II PK 111/10) SN stwierdził przeciwnie. Jego zdaniem niepodjęcie przez radę miasta/gminy uchwały w sprawie odmowy wyrażenia zgody na rozwiązanie stosunku pracy z pracownikiem będącym radnym w terminie 30 dni od doręczenia pisma pracodawcy o zamiarze rozwiązania stosunku pracy, nie oznacza zgody na rozwiązanie stosunku pracy.

Zwłaszcza wtedy, gdy po upływie tego terminu rada odmówiła udzielenia takiej zgody. Przepis art. 25 ustawy o samorządzie gminnym, z którego wynika taki obowiązek, nie wyznacza bowiem terminu, do kiedy rada powinna wyrazić swoje stanowisko – uzasadniał SN.

Pieniądze zamiast powrotu

Gdy sąd ustali, że pracownik został zwolniony z pracy wbrew zakazom wynikającym ze szczególnej ochrony zatrudnienia radnego gminy, nie zawsze musi przywracać go do pracy na poprzednich zasadach. Sposób korzystania przez niego z tego przywileju (trwałość zatrudnienia) podlega bowiem weryfikacji sądowej w aspekcie klauzul generalnych społeczno-gospodarczego przeznaczenia prawa oraz zasad współżycia społecznego (art. 8 k.p.).

Jeśli więc sąd stwierdzi, że wyłączną przyczyną jego zwolnienia była faktyczna likwidacja stanowiska zajmowanego przez radnego, wolno mu orzec odszkodowanie zamiast przywrócenia do pracy (wyrok SN z 4 listopada 2010 r., II PK 111/10).

Uzasadnienie uchwały

Wyrażenie zgody na rozwiązanie z radnym stosunku pracy lub odmowa zostały pozostawione do dyspozycji rady. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy dojdzie ona do przekonania, że powodem zwolnienia jest wykonywanie mandatu radnego – wówczas musi odmówić.

Uchwała rady gminy o wyrażeniu zgody na rozstanie z radnym powinna zawierać uzasadnienie decyzji tego organu, które pozwoli ewentualnie zweryfikować, czym on się kierował i jakie motywy miał pracodawca (wyrok WSA w Olsztynie z 9 lutego 2010 r., II SA/Ol 6/10).

Podobnie stwierdził NSA w orzeczeniu z 2 lutego 2010 r., II OSK 1940/09.

Występy radnego

Publiczne wypowiedzi radnego jako funkcjonariusza publicznego nie mogą być przyczyną wyrażenia przez radę gminy zgody na rozwiązanie z nim stosunku pracy. W takim wypadku rada obligatoryjnie musi odmówić pracodawcy (wyrok NSA z 2 lutego 2010 r., II OSK 1940/09).

„Art. 25 ust. 2 ustawy o samorządzie gminnym nie określa żadnych warunków ani kryteriów, jakimi powinna kierować się rada gminy przy podejmowaniu uchwały o wyrażeniu zgody lub odmowie wyrażenia zgody na rozwiązanie stosunku pracy radnego.

Stanowi naruszenie prawa podjęcie uchwały o odmowie wyrażenia zgody w przypadkach, które nie są do pogodzenia z wartościami wypływającymi z Konstytucji RP, która nakłada na funkcjonariuszy publicznych obowiązek rzetelności, nienagannej postawy w życiu osobistym i zawodowym.

Granice odmowy wyrażenia zgody na zwolnienie muszą być wyznaczone ochroną tych wartości. Motywy, dla jakich podjęto uchwałę udzielającą bądź odmawiającą wyrażenia zgody na rozwiązanie stosunku pracy, powinny wynikać z treści uzasadnienia tej uchwały” – czytamy w uzasadnieniu orzeczenia.

Powołany nie wróci

Radny podlegający szczególnej ochronie przed rozwiązaniem stosunku pracy musi liczyć się ze specyfiką powołania jako podstawy nawiązania tego stosunku.

Jeśli więc zostanie zwolniony wbrew zakazowi, nie ma co liczyć na przywrócenie do pracy na dotychczasowych warunkach, lecz uzyska wyłącznie odszkodowanie (wyrok SN z 2 grudnia2009 r., I PK 112/09).