- Oboje małżonkowie prowadzą swoje firmy: żona zajmuje się handlem detalicznym, a mąż hurtowym. Małżonkowie zamierzają wybudować budynek usługowo- handlowy na należącej do nich działce. Jedną połowę będzie zajmował sklep żony, w drugiej będzie się znajdować firma małżonka. Wykończenie obu powierzchni budynku będzie jednakowe. Pomiędzy małżonkami istnieje wspólność majątkowa. Jak powinny być wystawiane faktury za usługi związane z budową budynku? Na jakich zasadach małżonkowie odliczają VAT? W jaki sposób powinien być amortyzowany taki budynek?
– pyta czytelnik.
Faktury dotyczące budowy budynku będącego wspólnym majątkiem obojga małżonków prowadzących działalność gospodarczą powinny być wystawiane na ich oboje.
Odliczenie zaś przysługuje każdemu z małżonków w zakresie, w jakim budynek będzie związany z wykorzystaniem go w ich działalności. Każde z małżonków wykaże w swojej ewidencji środków trwałych ten budynek (w wysokości połowy jego wartości).
Jakie dane na fakturze
Zgodnie z art. 195 kodeksu cywilnego własność tej samej rzeczy może przysługiwać niepodzielnie kilku osobom (współwłasność). Dla małżonków udziały w majątku wspólnym są równe, co wynika z art. 43 § 1 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.
Przy sprzedaży usługi budowlanej związanej z budową budynku będącego współwłasnością małżonków prowadzących odrębne firmy powinna być wystawiona jedna faktura. Na fakturze tej jako nabywcy powinni być wykazani oboje małżonkowie.
Zgodnie z § 5 ust. 1 pkt 1 i pkt 2 rozporządzenia ministra finansów regulującego zasady wystawiania faktur, faktura stwierdzająca dokonanie sprzedaży powinna m.in. zawierać co najmniej: imiona i nazwiska lub nazwy bądź nazwy skrócone sprzedawcy i nabywcy oraz ich adresy i numery identyfikacji podatkowej sprzedawcy i nabywcy.
Z przepisów tych nie wynika zatem, że faktura nie może być wystawiona dla dwóch nabywców jednej usługi. Ponadto stroną w umowach z firmami budowlanymi będą oboje małżonkowie, co także wskazywałoby na konieczność wystawienia jednej faktury dla obojga małżonków za daną usługę budowlaną.
VAT zaś będzie odliczany proporcjonalnie do wykorzystania budynku dla działalności danej firmy. W sytuacji opisanej w pytaniu małżonkowie odliczą po połowie VAT naliczonego, ponieważ w takiej proporcji budynek będzie wykorzystany na potrzeby ich firm.
Każdy z małżonków jest podatnikiem
Pomimo że pomiędzy małżonkami istnieje wspólność majątkowa to w rozumieniu przepisów o VAT są oni odrębnymi podatnikami. W związku z tym mogą odliczać VAT tylko w zakresie, w jakim dany zakup jest związany z wykonywanymi przez nich czynnościami opodatkowanymi (art. 86 ust. 1 ustawy o VAT).
Gdyby zaś małżonkowie mieli wykorzystywać budynek w innej proporcji np. mąż w 90 proc., a żona w 10 proc., to mąż miałby prawo do odliczenia 90 proc. VAT z faktur za usługi związane z budową tego budynku, a żona 10 proc. podatku naliczonego.
Podobną sprawę rozpatrywała Izba Skarbowa w Warszawie w interpretacji z 29 września 2011 r. (IPPP3/443-960/11-3/JF). Dotyczyła ona małżeństwa, które na nabytej do wspólności majątkowej działce zamierzało wznieść budynek usługowo-mieszkalny. W części budynku, wynoszącej 39,54 proc. powierzchni, małżonka zamierzała prowadzić działalność gospodarczą (sklep chemiczno-kosmetyczny), pozostałą część (60,46 proc. powierzchni) jej mąż wynajmował na cele mieszkaniowe.
Izba stwierdziła, że z przepisów nie wynika zakaz wystawiania faktur na więcej niż jeden podmiot. Zatem nabywcą towaru czy usługi może być więcej niż jedna osoba, zaś dane zawarte w fakturze VAT muszą umożliwiać jednoznaczną identyfikację stron transakcji gospodarczej, zarówno po stronie nabywcy, jak i sprzedawcy.
Faktura dokumentująca nabycie przez małżonków robót budowlanych dotyczących wzniesienia należącego do majątku wspólnego budynku usługowo-mieszkalnego powinna być wystawiona przez sprzedawcę na oboje małżonków. Stosownie do art. 86 ust. 1 ustawy o VAT podatniczce przysługuje prawo do odliczenia części 39,54 proc. wydatków ponoszonych na budowę obiektu (w stanie surowym) przeznaczonego na działalność gospodarczą.
Wartość początkowa
Zgodnie z art. 22g ust. 11 ustawy o PIT, jeśli składnik majątku stanowi współwłasność podatnika, to jego wartość początkową ustala się w takiej proporcji jego wartości, w jakiej pozostaje udział podatnika we własności.
Zasada ta nie ma zastosowania do składników majątku stanowiących wspólność majątkową małżonków, chyba że małżonkowie wykorzystują składnik majątku w działalności gospodarczej prowadzonej odrębnie. A zatem, gdy małżonkowie będą wykorzystywali budynek odrębnie dla potrzeb swoich firm, to każde z nich musi ustalić wartość początkową w takiej proporcji do jego wartości, w jakiej pozostaje ich udział we własności tego budynku.
Będzie on wprowadzony do ewidencji w momencie przekazania go do używania. Na ten moment należy ustalić koszt wytworzenia tego środka trwałego (art. 22g ust. 1 pkt 2 ustawy o PIT).
Co to jest koszt wytworzenia
Za koszt wytworzenia uważa się wartość, w cenie nabycia, zużytych do wytworzenia środków trwałych: rzeczowych składników majątku i wykorzystanych usług obcych, kosztów wynagrodzeń za prace wraz z pochodnymi i inne koszty dające się zaliczyć do wartości wytworzonych środków trwałych.
Do kosztu wytworzenia nie zalicza się wartości własnej pracy podatnika, jego małżonka i małoletnich dzieci, kosztów ogólnych zarządu, kosztów sprzedaży oraz pozostałych kosztów operacyjnych i kosztów operacji finansowych, w szczególności odsetek od pożyczek (kredytów) i prowizji, z wyłączeniem odsetek i prowizji naliczonych do dnia przekazania środka trwałego do używania.
Od ustalonej w ten sposób wartości budynku każde z małżonków powinno przyjąć wartość początkową według swojego udziału.
Ile wynosi odpis
Liniowa stawka amortyzacji dla nowych budynków niemieszkalnych, w tym usługowo-handlowych, wynosi 2,5 proc. (z wyjątkiem kiosków towarowych o kubaturze poniżej 500 m sześc. trwale związanych z gruntem, dla których stawka wynosi 10 proc.).
Zgodnie z art. 22h ust. 1 pkt 1 ustawy o PIT, odpisów amortyzacyjnych dokonuje się od wartości początkowej środków trwałych począwszy od pierwszego miesiąca następującego po miesiącu, w którym ten środek lub wartość wprowadzono do ewidencji środków trwałych.
Zgodnie zaś z art. 22d ust. 2 ustawy o PIT środki trwałe wprowadza się do ewidencji środków trwałych najpóźniej w miesiącu przekazania ich do używania. Aby dany składnik majątku mógł być uznany za środek trwały, musi m.in. być zdatny do użytkowania (art. 22a ust. 1 ustawy o PIT).
Każde z małżonków wykaże zatem w swojej ewidencji ten budynek według przypadającej na niego wartości początkowej ustalonej proporcjonalnie do jego udziału, z uwzględnieniem wykorzystania danej części budynku w działalności gospodarczej, czyli w tym przypadku po 50 proc.
