Wybór formy prowadzenia działalności gospodarczej stanowi nie lada problem dla początkujących przedsiębiorców. Chcąc założyć spółkę, mają oni do wyboru wachlarz możliwości, poczynając od spółek osobowych po kapitałowe. Zanim decyzja zostanie podjęta, warto się przyjrzeć procedurze rejestracji, wymaganemu kapitałowi, zasadom odpowiedzialności wspólników. Zwłaszcza na początku najprostsze rozwiązania są najlepsze.
Jedną z możliwości prowadzenia działalności jest spółka komandytowa. Ma wiele zalet. Pozornie jej konstrukcja wydaje się skomplikowana, jednak w rzeczywistości jest korzystną formą współdziałania jednostek o zróżnicowanym kapitale. Umożliwia wspólnikom dogodne ukształtowanie odpowiedzialności za zobowiązania spółki oraz za prowadzenie jej.
Pod własną firmą
Spółka komandytowa jest zaliczana do osobowych spółek prawa handlowego. Nie ma osobowości prawnej, ale działa jako tzw. jednostka organizacyjna wyposażona w podmiotowość prawną, w związku z czym ma możliwość samodzielnego zawierania umów i występowania w procesie. Występuje pod własną firmą.
Tworzą ją dwa rodzaje wspólników, rozróżniane na podstawie zasad odpowiedzialności za zobowiązania. Jest to kluczowe dla wierzycieli w ramach procedury windykacyjnej, a następnie dochodzenia zapłaty na etapie postępowania sądowego i egzekucyjnego.
W spółce musi być co najmniej jeden wspólnik odpowiadający wobec wierzycieli bez ograniczenia (komplementariusz) oraz co najmniej jeden, którego odpowiedzialność jest ograniczona (komandytariusz). Komplementariusze są z reguły założycielami spółki i mają prawo do prowadzenia jej spraw i reprezentacji.
Jak założyć
Spółka komandytowa powstaje z chwilą wpisu do rejestru. Natomiast do zawiązanie jej dochodzi w momencie podpisania umowy spółki, która musi być w formie aktu notarialnego oraz powinna zawierać firmę i siedzibę spółki, przedmiot jej działalności, czas trwania, jeżeli jest oznaczony, oznaczenie wkładów wnoszonych przez każdego wspólnika i ich wartość oraz sumę komandytową, czyli oznaczony kwotowo zakres odpowiedzialności każdego komandytariusza wobec wierzycieli.
Uwaga!
Osoby, które działały w imieniu spółki po jej zawiązaniu, a przed jej wpisem do rejestru, odpowiadają solidarnie.
Swoboda wspólników
Zaletą spółki jest swoboda kształtowania umowy spółki, swoboda w układaniu relacji pomiędzy wspólnikami oraz fakt, że można stosunkowo szybko skorzystać z zysku. Wspólnicy mogą określić kapitał początkowy, nie licząc się z limitami – ustawodawca ich nie określił.
Może być on pokryty w dowolnej formie gotówką lub innym wkładem – maszynami, nieruchomościami. Wspólnicy mają swobodę w zakresie określenia udziału w zysku i relacji pomiędzy nim a wkładem do spółki. W spółce jest możliwość swobodnego korzystania z kapitału spółki, nie istnieją ograniczenia w możliwości pobierania zaliczek na zysk spółki, chyba że wspólnicy sami takie ograniczenia wprowadzą. W trakcie działania spółki możliwe jest podwyższanie i obniżanie wkładów.
Spółka może występować jako strona umowy (nabycia lub zbycia własności, umowy-zlecenia). Zgodnie z art. 117 k.s.h. spółkę reprezentują komplementariusze, których z mocy umowy spółki albo prawomocnego orzeczenia sądu nie pozbawiono prawa reprezentowania spółki. Tego, kto jest komplementariuszem, można się dowiedzieć z odpisu dokumentu z KRS. Prawo komplementariusza do reprezentowania spółki dotyczy wszystkich czynności sądowych i pozasądowych spółki.
Prawa reprezentowania spółki nie można ograniczyć ze skutkiem wobec osób trzecich. Umowa może przewidywać, że wspólnik jest pozbawiony prawa reprezentowania spółki albo że jest uprawniony do jej reprezentowania tylko łącznie z innym wspólnikiem lub prokurentem.
Komandytariusz natomiast może reprezentować spółkę jedynie jako pełnomocnik. Jeżeli jednak komandytariusz dokona w imieniu spółki czynności prawnej, nie ujawniając pełnomocnictwa, odpowiada za jej skutki wobec osób trzecich bez ograniczenia – dotyczy to także reprezentowania spółki przez komandytariusza, który nie ma umocowania albo przekroczy jego zakres.
Kto odpowiada
Wierzyciel spółki może dochodzić zapłaty zarówno od spółki komandytowej, jak i od jej wspólników. W przypadku uzyskania nakazu zapłaty przeciwko takiej spółce egzekucja może być prowadzona z całego majątku spółki, który jest tworzony z wkładów wniesionych przez wspólników. Odpowiedzialność spółki komandytowej ma charakter nieograniczony – spółka odpowiada całym swoim majątkiem obecnym i przyszłym.
Zasady odpowiedzialności za zobowiązania spółki komandytowej są specyficzne z uwagi na charakter wspólników. Dla wierzycieli korzystne jest w pierwszej kolejności pozwanie samej spółki oraz wszystkich komplementariuszy. Odpowiadają oni za zobowiązania spółki na zasadzie solidarnej między sobą a spółką.
Pozew o zapłatę może być skierowany do sądu równocześnie wobec spółki i wspólników. Natomiast egzekucja wobec wspólników może być wszczęta, gdy egzekucja wobec spółki okaże się bezskuteczna. Za zobowiązania spółki komplementariusze odpowiadają całym swoim majątkiem osobistym w sposób nieograniczony.
Przepisy k.s.h. nie przewidują możliwości wyłączenia odpowiedzialności komplementariuszy wobec osób trzecich za zobowiązania spółki. W umowie spółki (uchwale) można inaczej ukształtować zasady odpowiedzialności, niemniej jednak nie będzie to skuteczne wobec wierzycieli spółki.
Przykład
Spółka komandytowa X 10 stycznia 2012 r. zawarła umowę o roboty budowlane z Y. Strony przewidziały, że spółka X – będąca wykonawcą, w razie opóźnień w zakończeniu robót będzie zobowiązana do zapłaty 50 tys. zł spółce Y.
Jednocześnie tego samego dnia komplementariusze spółki X podjęli uchwałę, że w razie obowiązku zapłaty kar umownych zobowiązani do zapłaty będą komplementariusze w następujących częściach: A w 25 proc., B w 25 proc., C w 50 proc., natomiast D został wyłączony z odpowiedzialności za ewentualne kary.
Następnie spółka X opóźniła się z oddaniem robót, w związku z czym Y pozwał o zapłatę solidarnie spółkę oraz wszystkich komplementariuszy: A, B, C i D. Zaległa kwota została zapłacona przez spółkę oraz komplementariusza D po połowie. Na podstawie podjętej uchwały D może żądać od A, B i C zwrotu kwoty, którą musiał uiścić Y.
Przed podjęciem decyzji o przystąpieniu do istniejącej spółki komandytowej w charakterze komplementariusza należy pamiętać, że komplementariusz odpowiada majątkiem osobistym za zobowiązania spółki komandytowej powstałe zarówno w czasie, gdy był on wspólnikiem spółki, jak i przed jego przystąpieniem do spółki w charakterze nowego komplementariusza.
W przypadku przeniesienia ogółu praw i obowiązków komplementariusza na inną osobę za zobowiązania występującego komplementariusza związane z uczestnictwem w spółce osobowej i zobowiązania tej spółki osobowej odpowiadają solidarnie występujący komplementariusz oraz komplementariusz przystępujący do spółki.
Przykład
10 grudnia 2011 r. spółka komandytowa X zawarła umowę pożyczki z Y, na podstawie której zobowiązała się zwrócić określoną kwotę do 10 stycznia 2012 r. Na dzień zawarcia umowy komplementariuszami w spółce X byli A, B i C. 20 grudnia 2011 r. C zawarł z D umowę, na mocy której przeniósł na D ogół praw i obowiązków.
Spółka nie wywiązała się ze swojego zobowiązania w zakresie umowy pożyczki, więc Y może pozwać solidarnie spółkę oraz wszystkich komplementariuszy: A, B, C i D. Gdyby Y nie pozwał byłego komplementariusza C, mógłby on żądać zwrotu połowy tego, co sam uiścił.
Dopiero kiedy z jakiejkolwiek przyczyny egzekucja z majątku spółki i majątku komplementariuszy okaże się nieskuteczna, wierzyciel może rozważyć pozwanie o zapłatę również komandytariuszy. Zasadą jest, że komandytariusz odpowiada za zobowiązania spółki w sposób ograniczony – tylko do wysokości sumy komandytowej. Suma komandytowa jest deklarowana przez komandytariusza na etapie zawiązywania spółki i ma wymiar zewnętrzny, gdyż wskazuje na zakres jego odpowiedzialności wobec wierzycieli. Wysokość sumy jest jawna i wynika z odpisu z KRS.
Dlatego przed przystąpieniem do sporządzania pozwu wierzyciel powinien ustalić wysokość sumy komandytowej deklarowanej przez komandytariuszy oraz wartość wniesionego wkładu na jej pokrycie. Jeżeli okaże się, ze wkład wniesiony jest niższy niż suma komandytowa, komandytariusz odpowiada całym swoim majątkiem osobistym w sposób nieograniczony za zobowiązania spółki, ale tylko do wartości różnicy między deklarowaną sumą komandytową a wniesionym wkładem.
Przykład
Spółka komandytowa X zawarła 10 grudnia 2011 r. z Y umowę pożyczki, na podstawie której X zobowiązała się zwrócić Y kwotę 50 tys. zł w terminie do 10 stycznia 2012 r. Na dzień zawarcia umowy spółka miała dwóch komplementariuszy: A i B, i jednego komandytariusza C.
W treści odpisu z rejestru przedsiębiorców spółki wskazano, że suma komandytowa wynosi 30 tys. zł i została w całości pokryta wkładami wniesionymi przed jej rejestracją. Gdyby spółka nie wywiązała się z umowy pożyczki, Y mógłby dochodzić zapłaty solidarnie od spółki oraz komplementariuszy A i B. Komandytariusz C byłby zwolniony od odpowiedzialności.
Przykład
Wracając do stanu faktycznego wskazanego powyżej.
W umowie spółki wskazano, że suma komandytowa wynosi 30 tys. zł, z tym zastrzeżeniem, że wkład faktycznie wniesiony przez komandytariusza na pokrycie sumy komandytowej to 10 tys. zł.
Gdyby spółka X nie wywiązała się z ciążącego na niej zobowiązania wobec Y, wówczas Y mógłby dochodzić zapłaty solidarnie od spółki oraz komplementariuszy A i B oraz komandytariusza C. Przy czym komandytariusz odpowiada za zobowiązania spółki własnym majątkiem tylko do kwoty 20 tys. zł. W pozwie o zapłatę Y musi wskazać na to ograniczenie, co powinno zostać uwidocznione w wyroku.
W sytuacji z przykładu wierzyciel może dochodzić zaspokojenia z całego majątku osobistego komandytariusza, którego odpowiedzialności jest solidarna razem ze spółką i wspólnikami. Komandytariusz odpowiada na powyższych zasadach za zobowiązania spółki, które powstały, w czasie gdy był on wspólnikiem spółki.
Jaka suma
Sumę komandytową można obniżyć i podwyższyć. Jest to skuteczne wobec wierzycieli od dnia zarejestrowania zmiany w KRS i nie ma skutku prawnego wobec wierzycieli, których wierzytelności powstały przed chwilą wpisu obniżenia czy podwyższenia. Gdyby wierzytelność powstała po dniu rejestracji, nawet jeśli wynikałaby z umowy zawartej wcześniej, obniżenie lub podwyższenie sumy jest skuteczne wobec osób trzecich.
Komandytariusz, który przystępuje do spółki, ponosi odpowiedzialność za jej zobowiązania istniejące w chwili wpisania go do rejestru, czyli istniejące także wówczas, gdy nie był jeszcze wspólnikiem. Odpowiedzialności tej nie można wyłączyć ze skutkiem wobec osób trzecich, ale możliwe jest obligacyjne modyfikowanie tych reguł.
Jednak jakiekolwiek modyfikacje odnoszą skutek tylko i wyłącznie w relacjach między wspólnikami. Przystąpienie do spółki powoduje rozszerzenie liczby komandytariuszy, co może być korzystne dla wierzycieli, którzy będą mogli dochodzić zapłaty od szerszego grona wspólników.
Należy wyraźnie odróżnić przystąpienie do spółki w charakterze nowego komandytariusza od zbycia ogółu praw i obowiązków przez dotychczasowego komandytariusza na rzecz nowego.
Bowiem występujący wspólnik (też komandytariusz) oraz nabywający ogół praw i obowiązków ponoszą solidarną odpowiedzialność nie tylko za zobowiązania spółki, ale również za zobowiązania wspólnika związane z uczestnictwem w niej.
Ewelina Orlińska prawnik w Kancelarii Radcy Prawnego Joanna Szanser-Smagacz w Krakowie
Komentuje Ewelina Orlińska, prawnik w Kancelarii Radcy Prawnego Joanna Szanser-Smagacz w Krakowie
Spółka komandytowa pozwala prowadzić działalność w szerokim zakresie i dowolnym rozmiarze, dając wspólnikom dużą swobodę w kształtowaniu odpowiedzialności za sprawy spółki i jej zobowiązania.
Ponieważ w prosty sposób umożliwia wyłączenie odpowiedzialności części wspólników (komandytariuszy) za zobowiązania spółki, jest świetną formą pozyskiwania kapitału do przedsięwzięć.
Osoba bez kapitału, mająca za to pomysł lub działające przedsiębiorstwo wymagające dokapitalizowania, odpowiada w takiej spółce za zobowiązania i zajmuje się prowadzeniem spraw spółki i jej reprezentowaniem (komplementariusz)
