W ramach podejmowanych działań ważne jest, by pamiętać o bieżącej weryfikacji płynności finansowej firmy. Jej wynik determinuje kiedy, jakie działania przedsiębiorstwo powinno podjąć. Wcześnie podjęte środki zaradcze (restrukturyzacyjne) pozwolą przedsiębiorstwu ograniczyć ich dotkliwość. Utrata płynności finansowej firmy, nawet gdy podjęte dotychczas działania nie przynoszą efektów, nie musi oznaczać konieczności złożenia wniosku o upadłość.

Jeżeli firma zagrożona jest niewypłacalnością, czyli sytuacja ekonomiczna wskazuje, że w niedługim czasie może stać się niewypłacalna, albo już jest niewypłacalna, wciąż może uniknąć upadłości.

Niewypłacalność oznacza, że:

- firma utraciła zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych,

- lub zobowiązania pieniężne firmy przekraczają wartość majątku, a stan ten utrzymuje się przez okres przekraczający dwadzieścia cztery miesiące.

W uniknięciu upadłości pomogą postępowania restrukturyzacyjne przewidziane w ustawie z 15 maja 2015 r. – Prawo restrukturyzacyjne. Przesłanką ich zastosowania jest właśnie stan niewypłacalności lub zagrożenie tym stanem.

Celem postępowania, jest uniknięcie ogłoszenia upadłości przez umożliwienie podmiotowi restrukturyzacji w drodze zawarcia układu z wierzycielami, a w przypadku postępowania sanacyjnego - również przez przeprowadzenie działań sanacyjnych, przy zabezpieczeniu słusznych praw wierzycieli.

Czytaj także: Jak uniknąć upadłości w czasach pandemii, czyli o postępowaniach restrukturyzacyjnych

Jakie firmy

Katalog podmiotów uprawnionych do zastosowania procedur ustawowych obejmuje, w szczególności przedsiębiorców w rozumieniu kodeksu cywilnego, a więc osoby fizyczne, prawne i jednostki organizacyjne (którym ustawa przyznaje zdolność prawną), prowadzące we własnym imieniu działalność gospodarczą lub zawodową.

Wniosek o otwarcie postępowania mogą złożyć również:

- spółki z o.o. i akcyjne, nieprowadzące działalności gospodarczej,

- wspólnicy osobowych spółek handlowych ponoszący odpowiedzialność za zobowiązania spółki bez ograniczenia całym swoim majątkiem,

- wspólnicy spółki partnerskiej.

Co najpierw

Elementem wspólnym wszystkich rodzajów postępowań restrukturyzacyjnych jest zawarcie przez dłużnika układu z wierzycielami. Jest on umową zadłużonego przedsiębiorstwa z wierzycielami, na podstawie której dochodzi do restrukturyzacji jego zobowiązań.

Każdy podmiot rozważający wdrożenie postępowania pyta zwykle:

- Czy wszystkie wierzytelności mogą zostać objęte układem?

- Co dłużnik może zaproponować wierzycielom, by umożliwić sobie spłatę istniejących zaległości?

Należy wskazać, że układem objęte są wierzytelności osobiste dłużnika (a więc nie rzeczowe) powstałe przed dniem otwarcia postępowania. Są pewne kategorie wierzytelności, które mogą być objęte układem pod warunkiem wyrażenia na to uprzedniej zgody przez wierzyciela.

Zaliczamy do nich wierzytelności:

- związane z zobowiązaniami wobec pracowników,

- zabezpieczone hipoteką, zastawem, zastawem rejestrowym czy skarbowym w części znajdującej pokrycie w wartości przedmiotu zabezpieczenia, będą to więc wierzytelności wynikające z zaciągniętych przez podmiot zobowiązań kredytowych.

Co do drugiego pytania to najczęściej spotykane rozwiązania to odroczenie terminu spłaty, rozłożenie jej na raty, zmniejszenie wysokości zobowiązania.

Przygotowując propozycje układowe, należy mieć na uwadze, że o tym czy układ zostanie zawarty, decydują wierzyciele.

W zależności od wyboru typu postępowania restrukturyzacyjnego, głosowanie wygląda nieco inaczej. W przypadku większości postępowań restrukturyzacyjnych, głosowanie nad układem odbywa się na zgromadzeniu wierzycieli. Wyjątek stanowi postępowanie o zatwierdzenie układu, gdzie wierzyciel samodzielnie zbiera głosy nad układem, a wynik głosowania jest częścią wniosku o jego zatwierdzenie.

Zgromadzenie wierzycieli odbywa się po sporządzeniu spisu wierzytelności obejmowanych układem i przedstawieniu propozycji układowych. Co istotne, wierzyciele głosują sumą wierzytelności umieszczoną w ich zatwierdzonym spisie. Losy układu zależą od wierzycieli, mających najwyższe wierzytelności.

Po przegłosowaniu układu musi on być zatwierdzany przez sąd, który w pewnych sytuacjach może odmówić.

Jest tak, gdy sąd uzna, że układ ma na celu obejście prawa lub zmierza do pokrzywdzenia części wierzycieli. Przykładowo, gdy grupie wierzycieli, posiadających najmniejsze wierzytelności, zaproponuje się warunki rażąco niekorzystne w porównaniu do wierzycieli, na których głosach nam zależy.

Rodzaje postępowań

Elementem wspólnym wszystkich czterech rodzajów postępowań, jest zawarcie układu z wierzycielami i zatwierdzenie go przez sąd.

Polski ustawodawca przewidział 4 rodzaje postępowania restrukturyzacyjnego:

- o zatwierdzenie układu,

- przyspieszone układowe,

- układowe,

- sanacyjne.

Postępowania różnią się nieco od siebie i stosuje się je w zależności od tego, w jakiej sytuacji jest przedsiębiorstwo, jakiego rodzaju wierzytelności chce się objąć układem, czy dłużnik jest w stanie porozumieć się z wierzycielami oraz jak daleko idące kroki trzeba podjąć, by ocalić ą firmę przed upadłością.

Postępowanie o zatwierdzenie układu dedykowane jest w szczególności przedsiębiorcom, wobec których istnieje tzw. stan zagrożenia niewypłacalnością. Jest to najmniej inwazyjna forma restrukturyzacji. Przeprowadzane jest ono przy minimalnym udziale sądu i jest skierowane do dłużników, którzy są w stanie porozumieć się z większością wierzycieli. Dłużnik sam dokonuje wyboru doradcy restrukturyzacyjnego i zawiera z nim umowę.

Przyspieszone postępowanie układowe podobnie jak o zatwierdzenie układu, warunkowane jest niższym niż 15 proc. udziałem wierzytelności spornych w sumie wszystkich wierzytelności układowych. W postępowaniu przyspieszonym zawarcie układu następuje po sporządzeniu spisu wierzytelności w uproszczonym trybie, czyli dość szybko. Wszczynane jest na wniosek dłużnika. Sąd wyznacza sędziego-komisarza oraz nadzorcę sądowego. Nadzorca sporządza spis wierzytelności oraz plan restrukturyzacyjny, zawiadamia wierzycieli o otwarciu postępowania oraz opiniuje sytuację gospodarczą dłużnika i jego możliwość realizacji układu. Wierzyciele nad układem głosują na zgromadzeniu wierzycieli.

Postępowanie układowe przypomina przyspieszone układowe, ale stosuje się je, jeżeli suma wierzytelności spornych uprawniających do głosowania nad układem przekroczy 15 proc. sumy wierzytelności uprawniających do głosowania nad układem.

Postępowanie sanacyjne jest najbardziej odczuwalne przez dłużnika. Dotyczy najczęściej przedsiębiorstw już niewypłacalnych, gdy poza restrukturyzacją zobowiązań konieczne jest podjęcie innych działań typowych dla postępowania upadłościowego, np. redukcja zatrudnienia, wypowiedzenie niektórych umów, sprzedaż części majątku. Do tego w postępowaniu sanacyjnym dłużnik traci zarząd nad swoim majątkiem. Niemniej, biorąc pod uwagę jego cel, z pewnością nie należy go przekreślać.

W każdym z postępowań, po zatwierdzeniu układu przez sąd i zakończeniu postępowania restrukturyzacyjnego, dłużnik, poza tym, że zobowiązany jest do spłaty zobowiązań na zasadach przyjętych w układzie, musi również terminowo regulować swe bieżące należności, a także podejmować działania zmierzające do polepszenia sytuacji ekonomicznej firmy. Już na etapie składania wniosku o otwarcie postępowania przedsiębiorca przedstawia plan restrukturyzacyjny, w którym wskazuje jakie działania planuje, by polepszyć sytuację firmy. Nad wykonaniem układu czuwa wyznaczony przez sąd nadzorca układu. Ważne, by pamiętać, że niewykonywanie układu lub nieregulowanie przez przedsiębiorcę bieżących zobowiązań stanowi przesłankę do uchylenia układu, co z kolei powoduje, że wierzyciele uprawnieni są do dochodzenia swych należności w pełnej kwocie i dysponują tytułem wykonawczym.

Niemniej, w razie problemów przy wykonywaniu układu pozostaje jeszcze furtka, jaką jest zmiana układu lub przyspieszony wniosek o otwarcie postępowania sanacyjnego, o ile układ nie został przyjęty w tym postępowaniu.

Zdaniem autorki

Magdalena Grzywaczewska-Łuczkowska, radca prawny w Mariański Group Kancelarii Prawno-Podatkowej

Nawet w najtrudniejszej sytuacji są dostępne rozwiązania, które mogą uchronić firmę przed upadłością. Najistotniejsze jest podej- mowanie działań odpowiednio wcześnie, by zapewnić im maksy- malną skuteczność. Zachętą do złożenia wniosku o otwarcie postę- powania restrukturyzacyjnego – poza szansą na uniknięcie upadłości oraz możliwością spłaty zobowiązań na korzystnych dla dłużnika warunkach jest zabezpieczenie dalszego działania przedsiębiorstwa dłużnika. W toku większości postępowań restru- kturyzacyjnych zarząd majątkiem pozostaje w rękach przedsiębiorcy. Po otwarciu postępowania nie można takiemu dłużnikowi wypowiedzieć umowy najmu lub dzierżawy, a także umów kredytu, leasingu, ubezpieczeń majątkowych, umów rachunku bankowego. Jednak najskuteczniejszą ochronę dłużnikowi zapewnia zawieszenie postępowań egzekucyjnych dotyczących wierzytelności objętych układem, wszczętych przed otwarciem postępowania. W przypadku zaś postępowania sanacyjnego – także zawieszenie postępowań egzekucyjnych skierowanych do majątku dłużnika, wchodzącego do masy sanacyjnej, a więc dotyczących również wierzytelności nieobjętych układem.