Kiedy pracownik w danym roku kalendarzowym wykorzystał już cały urlop wypoczynkowy, a z różnych powodów potrzebuje czasu dla siebie i w związku z tym nie będzie mógł przychodzić do pracy, może poprosić pracodawcę o udzielenie urlopu wypoczynkowego. Taką opcję przewiduje kodeks pracy w art. 174. [b]Ten rodzaj wolnego polega na tym, że w czasie jego trwania stosunek pracy nie ustaje, ale za zgodą stron zostaje czasowo zawieszony. [/b]Szef zwalnia pracownika z obowiązku wykonywania zatrudnienia. Jednocześnie sam nie musi wypłacać mu wynagrodzenia. To, ile będzie trwał urlop bezpłatny, będzie zależało od woli stron. Po jego zakończeniu szef powinien zapewnić pracownikowi możliwość powrotu na stanowisko pracy, jakie zajmował wcześniej.

[srodtytul]Bez pieniędzy i świadczeń[/srodtytul]

Urlop bezpłatny jest dobrym rozwiązaniem w wielu sytuacjach życiowych. Dzięki niemu pracownik może np. wyjechać do innej pracy, wydłużyć wakacje czy uczyć się. Ma też prawo założyć własną działalność gospodarczą. Jednak są pewne minusy korzystania z takiego urlopu. W czasie jego trwania pracownik nie tylko nie otrzymuje wynagrodzenia, ale i czas urlopu nie jest wliczany do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze, ani też do okresu pracy, od którego zależą prawa do świadczeń z zaopatrzenia emerytalnego pracowników. Potwierdził to [b]Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z 27 listopada 1996 r. (III AUa 888/96)[/b]. Od tej zasady istnieją także pewne wyjątki. Dotyczy to m.in. urlopu udzielonego:

- w celu podjęcia pracy na czas określony u innego pracodawcy (art. 1741 k.p.);

- młodocianemu pracownikowi łącznie z urlopem wypoczynkowym w okresie ferii szkolnych (art. 205 § 4 k.p.);

- pracownicy w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem (art. 1865 k.p.).

[srodtytul]Pisemne podanie[/srodtytul]

Urlop bezpłatny udzielany jest na wniosek pracownika. A to oznacza, że jedynie od uznania pracodawcy będzie zależało czy do skorzystania z urlopu rzeczywiście dojdzie. Podejmując decyzję, pracodawca bierze zwykle pod uwagę sytuację firmy, np. ocenia, czy firma poradzi sobie z czasową nieobecnością określonej osoby. Gdy planowana absencja ma być dłuższa, szef może zechcieć zatrudnić inną osobę na czas zastępstwa. Pracodawca ma prawo w całości uwzględnić prośbę pracownika co do terminu i czasu trwania takiego urlopu. Jednak nie ma przeciwwskazań, by wyraził zgodę np. tylko na krótszy urlop. Taka odpowiedź może oczywiście nie satysfakcjonować pracownika, ale nie ma on żadnej prawnej możliwości odwołania się od niej.

Wniosek o udzielenie urlopu bezpłatnego musi mieć formę pisemną. Tak wynika wprost z art. 174 § 1 k.p. Co jeśli nie tylko zabraknie pisemnego wniosku,ale co gorsza to szef zdecyduje o tym, że wysyła podwładnego na taki urlop? Nie będzie to skuteczne.[b] Sąd Apelacyjny w Łodzi w wyroku z 15 października 1996 r., (III AUa 34/96)[/b], wyjaśnił, że udzielenie pracownikowi urlopu bezpłatnego – niezgodnie z przepisem art. 174 § 1 kodeksu pracy – z inicjatywy zakładu pracy i bez pisemnego wniosku o udzielenie mu takiego urlopu - jest w świetle prawa bezskuteczne.

[ramka][b]Przykład[/b]

Pracodawca nieoficjalnie dowiedział się, że jeden z przebywających na wakacjach w RPA pracowników nie zdążył na powrotny samolot. W efekcie zatrudniony nie stawił się po urlopie w firmie.

Szef sprawdził, że ta osoba wykorzystała już cały przysługujący jej w danym roku kalendarzowym urlop wypoczynkowy. Dlatego zdecydował, że jedynym rozwiązaniem będzie udzielenie jej urlopu bezpłatnego do dnia stawienia się w zakładzie. Jednak ten pomysł nie będzie skuteczny.

Podstawą udzielenia urlopu bezpłatnego jest wniosek pracownika złożony na piśmie. [/ramka]

Jak powinno wyglądać takie podanie o urlop bezpłatny? Nie ma jednego powszechnie obowiązującego wzoru wniosku. Często pracodawcy sami sporządzają taki szablon do wykorzystania w danym zakładzie pracy. Z takiego pisma powinno wynikać, że pracownik chce skorzystać z takiej właśnie formy urlopu oraz na jak długo chciałby pójść na urlop. Przy czym warto dodać, że przepisy nie wymagają, aby taki wniosek był uzasadniony. Nie oznacza to jednak, że pracownik nie ma prawa poinformować szefa o przyczynach, dla których ubiega się o takie wolne. Czasem podana przyczyna wpływa na pozytywną decyzję pracodawcy. Jednak [b]przełożony nie powinien uzależniać udzielenia urlopu od tego, w jaki sposób pracownik zamierza go wykorzystać.[/b] W zasadzie nie powinien sam pytać o powody, dla których zatrudniony ubiega się o taki urlop.

[srodtytul]Czasem można odwołać[/srodtytul]

Przy udzielaniu urlopu bezpłatnego dłuższego niż trzy miesiące strony mogą dopuścić możliwość odwołania pracownika z urlopu z ważnych przyczyn. Tak wynika z art. 174 § 3 k.p. Jakie zatem przyczyny są ważne? Uważa się za nie okoliczności powodujące zakłócenie toku pracy w zakładzie, które nie były znane w momencie udzielania urlopu. Brak takiego zastrzeżenia sprawi natomiast, że odwołanie pracownika z urlopu będzie niemożliwe.

[b]Wcześniejsze zakończenie urlopu bezpłatnego jest także możliwe na mocy zawarcia przez strony porozumienia o jego zakończeniu.[/b] Jednak sam pracownik nie może przerwać urlopu i wrócić do pracy bez uprzedniego uzyskania akceptacji pracodawcy. Strony mogą również zawrzeć porozumienie o przedłużeniu trwającego urlopu.

[srodtytul]Jest ochrona[/srodtytul]

W okresie urlopu bezpłatnego pracodawca nie może wypowiedzieć pracownikowi umowy o pracę ani przenieść go na inne stanowisko. Jednak będzie to możliwe, w przypadku:

- ogłoszenia upadłości lub likwidacji firmy,

- jeśli zaistnieją przesłanki pozwalające na dyscyplinarne zwolnienie pracownika,

- gdy pracodawca wręczy wypowiedzenie, zanim pracownik rozpocznie korzystanie z bezpłatnego urlopu, w przypadku gdy okres wypowiedzenia kończy się w trakcie urlopu,

- śmierci pracodawcy będącego osobą fizyczną.

[ramka][b]Uwaga [/b]

Za rok kalendarzowy w całości objęty urlopem bezpłatnym pracownikowi nie należy się urlop wypoczynkowy. [/ramka]