Prowadzę sklepik szkolny. Działalność prowadzona jest w niewielkim zakresie. Opłacam podatek dochodowy według zasad ogólnych (skala podatkowa) i prowadzę podatkową księgę przychodów i rozchodów. Czy z uwagi na podeszły wiek mogę zrezygnować z prowadzenia księgi? – pyta czytelnik.

Osoby fizyczne, spółki cywilne osób fizycznych, spółki jawne osób fizycznych oraz spółki partnerskie, wykonujące działalność gospodarczą, są obowiązane prowadzić podatkową księgę przychodów i rozchodów, z zastrzeżeniem art. 24a ust. 3 i 5 ustawy o PIT, albo księgi rachunkowe, zgodnie z odrębnymi przepisami, tj. przepisami ustawy ?o rachunkowości. Księgi należy prowadzić w sposób zapewniający ustalenie dochodu (straty), podstawy opodatkowania i wysokości należnego podatku za rok podatkowy, w tym za okres sprawozdawczy. Podatnicy ci muszą także uwzględniać w ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych informacje niezbędne do obliczenia wysokości odpisów amortyzacyjnych zgodnie ?z art. 22a–22o ustawy o PIT (art. 24a ustawy o PIT).

Osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą nieobowiązane do prowadzenia ksiąg rachunkowych mają obowiązek prowadzenia podatkowej księgi przychodów ?i rozchodów.

Ustawowe wyłączenia

Na podstawie art. 24a ust. 3 ustawy o PIT ustawodawca określił, że obowiązek prowadzenia księgi nie dotyczy osób, które:

1) ?opłacają podatek dochodowy w formach zryczałtowanych,

2) ?wykonują wyłącznie usługi przewozu osób i towarów taborem konnym,

3) ?wykonują zawód adwokata wyłącznie w zespole adwokackim,

4) ?odpłatnie zbywają składniki majątku:

a) po likwidacji działalności gospodarczej prowadzonej samodzielnie,

b) otrzymanych w związku ?z likwidacją spółki niebędącej osobą prawną lub wystąpieniem z takiej spółki.

Z przedstawionego stanu faktycznego wynika, że czytelnik opłaca podatek dochodowy według zasad ogólnych, ?a prowadzony rodzaj działalności (sklepik szkolny) nie wyłącza z mocy prawa obowiązku prowadzenia podatkowej księgi przychodów ?i rozchodów, jak to ma miejsce w przypadku osób, które wykonują wyłącznie usługi przewozu osób i towarów taborem konnym albo które wykonują zawód adwokata wyłącznie w zespole adwokackim. Czytelnik ma zatem obowiązek prowadzenia podatkowej księgi przychodów ?i rozchodów.

Przykład

Jeżeli czytelnik zlikwidowałby działalność gospodarczą ?i wyprzedawał składniki majątku zlikwidowanej firmy, to nie miałby obowiązku prowadzenia podatkowej księgi przychodów ?i rozchodów.

Ze względu na szczególne okoliczności

Czytelnik może jednak spróbować złożyć do właściwego dla niego naczelnika urzędu skarbowego wniosek ?o zwolnienie z obowiązku prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów z uwagi na podeszły wiek i niewielki zakres prowadzonej działalności gospodarczej.

W przypadkach uzasadnionych szczególnymi okolicznościami, zwłaszcza takimi jak: rodzaj i rozmiar wykonywanej działalności, wiek oraz stan zdrowia, naczelnik urzędu skarbowego (właściwy według miejsca zamieszkania podatnika) na wniosek podatnika może zwolnić go z obowiązku prowadzenia księgi, jak również z poszczególnych czynności z zakresu prowadzenia księgi >patrz ramka. Wniosek musi być złożony co najmniej na 30 dni przed rozpoczęciem miesiąca, od którego zwolnienie miałoby być zastosowane, a w razie rozpoczęcia wykonywania działalności lub powstania obowiązku prowadzenia księgi w ciągu roku podatkowego – w terminie 14 dni od dnia rozpoczęcia tej działalności lub powstania obowiązku prowadzenia księgi (zob. § 7 ?w zw. z § 10 ust. 2 rozporządzenia ministra finansów w sprawie prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów).

Uwaga na termin

Organ podatkowy może zatem zwolnić podatnika ?z obowiązku prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów wyłącznie na wniosek tego podatnika. Wniosek ten powinien być złożony naczelnikowi właściwemu dla podatnika ze względu na jego miejsce zamieszkania, w przypadku podatników już prowadzących działalność gospodarczą takich jak czytelnik, co najmniej 30 dni przed rozpoczęciem miesiąca, od którego zwolnienie miałoby być zastosowane.

Przykład

Jeżeli czytelnik chciałby korzystać ze zwolnienia z obowiązku prowadzenia księgi od nowego roku szkolnego, tj. od 1 września 2014 r., to powinien ten wniosek złożyć najpóźniej 1 sierpnia 2014 r.

Uznanie administracyjne

O zaakceptowaniu wniosku podatnika i zwolnieniu go ?z obowiązku prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów albo o odmowie uwzględnienia tego wniosku organ podatkowy (naczelnik urzędu skarbowego) rozstrzyga w drodze decyzji.

Decyzja organu podatkowego w tym przypadku oparta jest na tzw. uznaniu administracyjnym. Świadczy o tym użyty zwrot „może". Oznacza to, że nawet w przypadku wystąpienia przesłanek zastosowania zwolnienia z obowiązku prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów organ podatkowy ma możliwość, ale nie obowiązek, zastosowania tego zwolnienia. W praktyce może to oznaczać, że uzyskanie zwolnienia ?z obowiązku prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów będzie trudne. Nie oznacza to jednak, że organ podatkowy ma całkowitą dowolność, rozpatrując wniosek. Powinien wszechstronnie zbadać całokształt stanu faktycznego.

Przesłanki uzasadniające zwolnienie podatnika z obowiązku prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów zostały określone dość ogólnie. Prawodawca wskazuje, że można podatnika zwolnić z obowiązku prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów ?w przypadkach uzasadnionych szczególnymi okolicznościami, zwłaszcza takimi jak: rodzaj i rozmiar wykonywanej działalności, wiek oraz stan zdrowia.

Trzeba przy tym mieć na uwadze, że organ podatkowy powinien i z pewnością będzie analizować zaistnienie tych przesłanek również pod kątem ochrony interesów budżetu państwa.

W dowolnej formie

Uzyskanie korzystnej decyzji organu podatkowego i zwolnienie czytelnika z obowiązku prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów oznacza, że nie będzie on miał obowiązku prowadzenia tej księgi. Nie oznacza to jednak, że nie powinien prowadzić żadnej formy ewidencji dla celów podatku dochodowego od osób fizycznych. Decyzja ?o zwolnieniu z obowiązku prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów nie zwalnia podatnika ?z obowiązku zapłaty podatku dochodowego od osób fizycznych, w tym zaliczek w trakcie roku. Uzyskanie decyzji zwalniającej oznacza jedynie, że nie musi on prowadzić podatkowej księgi przychodów ?i rozchodów, która jest sformalizowana, a uzyskiwane przychody i ponoszone koszty uzyskania przychodów może ewidencjonować w dowolnej formie. Ważne jest tylko, aby tak prowadzona ewidencja była rzetelna >patrz ramka.

Uwaga! Zwolnienie podatnika z obowiązku prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów nie ma znaczenia dla innych podatków, ?w szczególności podatku od towarów i usług.

Na odmowę przysługuje odwołanie i skarga

Na odmowną decyzję naczelnika urzędu skarbowego służy stronie (podatnikowi) odwołanie do dyrektora izby skarbowej. Odwołanie wnosi się do właściwego organu odwoławczego za pośrednictwem organu podatkowego, który wydał decyzję, ?w terminie 14 dni od dnia doręczenia decyzji stronie. Odwołanie od decyzji organu podatkowego powinno zawierać zarzuty przeciw decyzji, określać istotę i zakres żądania będącego przedmiotem odwołania oraz wskazywać dowody uzasadniające to żądanie (zob. art. 220 w zw. z art. 13 § pkt 1 ?i 2, art. 222 i art. 223 § 1 i § 2 ?pkt 1 o.p.).

Z kolei odmowną decyzję organu odwoławczego można zaskarżyć do wojewódzkiego sądu administracyjnego. Skargę wnosi się w terminie ?30 dni od dnia doręczenia skarżącemu rozstrzygnięcia ?w sprawie. Skargę do sądu administracyjnego wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie, bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania jest przedmiotem skargi (zob. ?art. 47 § 1, art. 50 § 1, art. 53 § 1, art. 54 § 1 i art. 57 § 1 prawa ?o postępowaniu przed sądami administracyjnymi). Na niekorzystny wyrok wojewódzkiego sądu administracyjnego może być złożona skarga kasacyjna. Powinna być sporządzona przez adwokata, radcę prawnego lub doradcę podatkowego. Skargę kasacyjną wnosi się do sądu, który wydał zaskarżony wyrok lub postanowienie, w terminie 30 dni od dnia doręczenia stronie odpisu orzeczenia z uzasadnieniem (art. 173 § 1 i art. 174–177 prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi).

Autor jest doradcą podatkowym

Stare orzecznictwo ciągle aktualne

Analogiczne przesłanki zastosowania zwolnienia z obowiązku prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów zawarte były również w przepisach regulujących zasady prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów przed 1 września 2003 r., kiedy to weszły w życie przepisy aktualnie obowiązującego rozporządzenia w sprawie podatkowej księgi przychodów i rozchodów. Orzecznictwo zapadłe na gruncie poprzednich przepisów potwierdza, że ocena, czy w konkretnym przypadku zachodziły okoliczności szczególne uzasadniające zwolnienie, pozostawiona jest urzędom skarbowym (zob. wyrok NSA z 16 listopada 1994 r., III SA 283/94).

Dokumentacja musi być rzetelna i niewadliwa

Księgi podatkowe prowadzone rzetelnie i w sposób niewadliwy stanowią dowód tego, co wynika z zawartych w nich zapisów (art. 193 § 1 ordynacji podatkowej). Księgi podatkowe uważa się za rzetelne, jeżeli dokonywane w nich zapisy odzwierciedlają stan rzeczywisty (art. 193 § 2 o.p.). Za niewadliwe uważa się księgi podatkowe prowadzone zgodnie z zasadami wynikającymi z odrębnych przepisów (art. 193 § 1 o.p.). Przez księgi podatkowe rozumie się księgi rachunkowe, podatkową księgę przychodów i rozchodów, ewidencje oraz rejestry, do których prowadzenia do celów podatkowych, na podstawie odrębnych przepisów, obowiązani są podatnicy, płatnicy lub inkasenci (art. 3 pkt 4 o.p.).