Elektroniczna opłata drogowa to opłata uiszczana w elektronicznym systemie poboru opłat przez osoby korzystające z dróg publicznych (autostrad, dróg ekspresowych i innych dróg krajowych), za przejazd pojazdami samochodowymi o określonych parametrach (>patrz ramka) na rzecz głównego inspektora transportu drogowego (po 2 listopada br. funkcję zarządcy systemu poboru opłat przejmuje państwo, w miejsce dotychczasowego operatora – austriackiej firmy Kapsch; § 2 pkt 2 rozporządzenia w sprawie wnoszenia i rozliczania opłat elektronicznych w zw. z art. 13 ust. 1 pkt 3 oraz art. 40a ust. 1c ustawy o drogach publicznych).
Których pojazdów dotyczy opłata
Płatne przejazdy obejmują pojazdy silnikowe o dopuszczalnej masie całkowitej powyżej 3,5 tony, których konstrukcja umożliwia jazdę z prędkością przekraczającą 25 km/h, z wyjątkiem ciągnika rolniczego, a także zespoły pojazdów składające się z pojazdu samochodowego oraz przyczepy/naczepy o dopuszczalnej masie całkowitej powyżej 3,5 tony, w tym autobusów niezależnie od ich dopuszczalnej masy całkowitej, mikrobusów z liczbą miejsc siedzących poniżej 9 z przyczepą o łącznej dopuszczalnej masie całkowitej pojazdu i przyczepy powyżej 3,5 tony oraz samochodów osobowych z przyczepą o łącznej dopuszczalnej masie całkowitej pojazdu i przyczepy powyżej 3,5 tony). -
Bez stania na bramce
Kierujący ww. kategorią pojazdów samochodowych obowiązkowo muszą korzystać z elektronicznego systemu poboru opłat drogowych – nie obejmuje ich manualna forma poboru tych opłat z jakiej korzystają kierowcy pojazdów samochodowych oraz zespołów pojazdów o dopuszczalnej masie całkowitej poniżej 3,5 tony, a więc motocykli, samochodów osobowych, samochodów dostawczych oraz mikrobusów, z lub bez przyczepy. Drogi krajowe lub ich odcinki, na których pobiera się opłatę elektroniczną, określa rozporządzenie Rady Ministrów z 22 marca 2011 r. w sprawie dróg krajowych lub ich odcinków, na których pobiera się opłatę elektroniczną oraz wysokości stawek opłaty elektronicznej (tekst jedn. DzU z 2018 r., poz. 890).
Elektroniczna opłata drogowa ustalana jest jako iloczyn liczby kilometrów przejazdu i stawki tej opłaty za kilometr (która nie może przekraczać 2 zł) dla trzech kategorii pojazdów, obejmujących:
- samochody ciężarowe o dopuszczalnej masie całkowitej powyżej 3,5 tony i poniżej 12 ton oraz
- od 12 ton, a także
- autobusy (niezależnie od dopuszczalnej masy całkowitej).
Regulowanie opłat drogowych na obszarze kraju za pośrednictwem systemu elektronicznego poboru opłat może odbywać się – tak jak do tej pory – w ramach obowiązującej w Polsce technologii viaTOLL, która zastąpiła wcześniej funkcjonujący system oparty na kartach opłat drogowych (tzw. system winietowy) lub z wykorzystaniem ujednoliconej, obowiązującej na obszarze UE usługi EETS (ang. european electronic toll service; europejska usługa opłaty elektronicznej).
Automatyczne naliczanie
Technologia viaTOLL opiera się na komunikacji bezprzewodowej krótkiego zasięgu, wykorzystującej system mikrofalowy DSRC i obejmującej sieć bramownic wyposażonych w anteny odbiorcze rozmieszczone na płatnej trasie oraz urządzenia pokładowe na potrzeby pobierania opłat drogowych, instalowane w pojazdach (tzw. viaBOXy). Za każdym razem, gdy pojazdy zaopatrzone w ww. urządzenie przejeżdżają pod bramownicą, następuje automatyczne naliczenie opłaty za przejazd konkretnym, płatnym odcinkiem drogi, bez konieczności zwalniania, czy zatrzymywania się. Obsługa użytkowników elektronicznego systemu viaTOLL, w tym udostępnianie urządzeń oraz pobieranie opłaty elektronicznej, może być realizowana przez podmioty wskazane przez głównego inspektora transportu drogowego, t.j. przedsiębiorców prowadzących stacje benzynowe, organizacje zrzeszające przewoźników drogowych o zasięgu ogólnokrajowym oraz Pocztę Polską. Przed rozpoczęciem korzystania z płatnych dróg użytkownik powinien:
- zawrzeć na piśmie umowę z pobierającym opłatę elektroniczną (t.j. z głównym inspektorem transportu drogowego) w zakresie korzystania z dróg krajowych lub ich odcinków, na których pobierana jest opłata elektroniczna,
- odebrać urządzenie viaBOX od podmiotu upoważnionego przez głównego inspektora transportu drogowego (urządzenie to jest udostępniane za kaucją w wysokości 120 zł),
- zainstalować ww. urządzenie w pojeździe,
- wnieść opłatę elektroniczną gotówkowo lub przelewem (w trybie przedpłaty „pre-pay" lub płatności okresowej z zabezpieczeniem „post-pay"; zabezpieczenie może mieć formę pieniężną, gwarancji bankowej lub ubezpieczeniowej, poręczenia udzielonego przez podmiot o określonej zdolność do spłaty zobowiązań).
Co tydzień lub co miesiąc
Rozliczenie opłaty elektronicznej wnoszonej w trybie przedpłaty następuje nie rzadziej, niż raz w tygodniu. Wniesienie opłaty następuje przed rozpoczęciem korzystania z płatnych dróg w kwocie nie niższej, niż pozwalająca na odbycie planowanego przejazdu w całości. Rozliczenie opłaty wnoszonej w trybie płatności odroczonej następuje raz w miesiącu. Wniesienie opłaty następuje w terminie wskazanym w dokumencie informującym o jej wysokości. Pobierający opłatę elektroniczną powinien wystawić i przekazać użytkownikowi dokument informujący o wysokości naliczonej opłaty elektronicznej w terminie trzech dni roboczych po zakończeniu miesiąca. Nienależnie pobrana opłata elektroniczna podlega zwrotowi w sposób, w jaki została wniesiona przez użytkownika, a jeśli nie jest to możliwe – jest zwracana na wskazany przez użytkownika rachunek bankowy.
Naruszenie obowiązku uiszczenia e-opłaty drogowej oraz używania urządzenia pokładowego viaBOX zgodnie z jego przeznaczeniem – podlega karze pieniężnej, nakładanej decyzją administracyjną na właściciela pojazdu lub na podmiot, na rzecz którego przeniesiono posiadanie tego pojazdu. Karę wpłaca się na wyodrębniony rachunek bankowy głównego inspektora transportu drogowego, w terminie 21 dni od daty, w której decyzja w sprawie nałożenia kary stała się ostateczna.
Na terenie UE
Podmioty, pobierające opłaty z wykorzystaniem viaTOLL mają obowiązek umożliwienia świadczenia usług EETS. Rozwiązanie to ma charakter fakultatywny i uzupełniający w stosunku do funkcjonujących w Europie systemów poboru elektronicznych opłat drogowych. Chodzi o to, aby polskie przedsiębiorstwa zajmujące się międzynarodowym transportem drogowym na obszarze Wspólnoty mogły zaniechać montażu wielu różnych urządzeń do obsługi systemów poboru opłat pochodzących z różnych krajów znajdujących się na trasie podróży, zatrzymywania się w punktach poboru opłat, czy gromadzenia winiet i paragonów. Usługa EETS umożliwia interoperacyjny pobór opłat od pojazdów poruszających się na szlakach komunikacyjnych na terenie całej Unii Europejskiej, przy wykorzystaniu jednej umowy z wybranym dostawcą usługi EETS, jednego urządzenia pokładowego do naliczania e-myta w różnych krajach unijnych, jednego konta użytkownika oraz jednego rozliczenia dokonywanego z wybranym dostawcą EETS, w określonej walucie. Wykaz dostawców EETS figuruje na stronie internetowej głównego inspektora transportu drogowego. Usługę EETS jako jej dostawca może również świadczyć sam główny inspektor transportu drogowego. Urządzenie pokładowe w ramach usługi EETS automatycznie ewidencjonuje wszystkie opłaty drogowe po drogach płatnych na terenie UE, umożliwiając użytkownikowi uzyskanie od wybranego dostawcy jednej zbiorczej faktury, bez konieczności bezpośredniego rozliczania przejazdów z poszczególnymi podmiotami obszarowo odpowiedzialnymi za pobór elektronicznej opłaty drogowej.
Dostawca EETS może pobierać za udostępnienie usługi EETS stosowne wynagrodzenie od użytkowników tej usługi, na zasadach określonych w zawartych z nimi umowach.
Zapisy na kontach
Operacje gospodarcze związane z elektroniczną opłatą drogową w księgach rachunkowych płacącego je przedsiębiorstwa mogą być księgowane w następujący sposób:
1. Elektroniczna opłata drogowa wnoszona w trybie przedpłaty
Wn „Pozostałe rozrachunki"
Ma „Rachunki bankowe"
oraz (rozliczenie wniesionej opłaty po otrzymaniu dokumentu informującego o wysokości naliczonej opłaty elektronicznej)
Wn „Koszty według rodzajów" (podatki i opłaty) lub odpowiednie konto zespołu 5
Ma „Pozostałe rozrachunki"
2. Elektroniczna opłata drogowa wnoszona w trybie płatności odroczonej (w terminie wskazanym w dokumencie informującym o wysokości naliczonej opłaty elektronicznej)
Wn „Koszty według rodzajów" (podatki i opłaty) lub odpowiednie konto zespołu 5
Ma „Pozostałe rozrachunki"
oraz
Wn „Pozostałe rozrachunki"
Ma „Rachunki bankowe"
3. Zwrot nienależnie pobranej elektronicznej opłaty drogowej
Wn „Rachunki bankowe"
Ma „Pozostałe rozrachunki"
4. Kara pieniężna nałożona w związku z naruszeniem obowiązku uiszczenia elektronicznej opłaty drogowej
Wn „Pozostałe koszty operacyjne"
Ma „Rachunki bankowe" lub „Pozostałe rozrachunki"
5. Kaucja za urządzenie pokładowe instalowane w pojeździe, służące do pobierania elektronicznych opłat drogowych
a) Wpłata kaucji za urządzenie pokładowe
Wn „Pozostałe rozrachunki"
Ma „Kasa" lub „Rachunki bankowe"
b) Zwrot kaucji za urządzenie pokładowe w razie jego zdania (pod warunkiem jednak, że zwracane przez użytkownika urządzenie jest sprawne, a na nim samym nie ciążą zaległości w regulowaniu elektronicznych płatności drogowych)
Wn „Kasa" lub „Rachunki bankowe"
Ma „Pozostałe rozrachunki"
c) Przepadek kaucji z powodu uszkodzenia urządzenia pokładowego z winy jego użytkownika
Wn „Pozostałe koszty operacyjne"
Ma „Pozostałe rozrachunki"
6. Doładowanie konta użytkownika płatnych dróg
Wn „Pozostałe rozrachunki"
Ma „Rachunki bankowe". ?
