Rolnik prowadzący gospodarstwo rolne świadczy sąsiadom usługi rolnicze (wykonywanie orek i podorywek, rozsiewanie nawozów sztucznych, siew, opylanie roślin środkami chemicznymi, koszenie traw, sprzęt zbóż kombajnem itp.). Czy świadczenie tych usług oznacza, że rolnik uzyskuje przychody z pozarolniczej działalności gospodarczej i powinien prowadzić podatkową księgę przychodów i rozchodów? – pyta czytelnik.

Przepisów ustawy o PIT nie stosuje się do przychodów z działalności rolniczej (>patrz ramka), z wyjątkiem przychodów z działów specjalnych produkcji rolnej (zob. art. 2 ust. 1 pkt 1 ustawy o PIT).

Świadczenie usług rolniczych (w przypadku czytelnika wykonywanie orek i podorywek, rozsiewanie nawozów sztucznych, siew, opylanie roślin środkami chemicznymi, koszenie traw, sprzęt zbóż kombajnem itp.) nie mieści się w definicji działalności rolniczej, więc nie jest wyłączone z regulacji ustawy o PIT.

W sposób zorganizowany i ciągły

Działalność gospodarcza albo pozarolnicza działalność gospodarcza oznacza działalność zarobkową:

a) wytwórczą, budowlaną, handlową, usługową,

b) polegającą na poszukiwaniu, rozpoznawaniu i wydobywaniu kopalin ze złóż,

c) polegającą na wykorzystywaniu rzeczy oraz wartości niematerialnych i prawnych

– prowadzoną we własnym imieniu bez względu na jej rezultat, w sposób zorganizowany i ciągły, z której uzyskane przychody nie są zaliczane do innych przychodów ze źródeł wymienionych w art. 10 ust. 1 pkt 1, 2 i 4–9 ustawy o PIT (zob. art. 5a pkt 6 ustawy o PIT). W art. 5b ust. 1 ustawy o PIT zostały określone przypadki, gdy danych czynności nie uznaje się za pozarolniczą działalność gospodarczą, jednak nie znajdą one zastosowania w przedstawionym stanie faktycznym.

Świadczenie usług rolniczych niewątpliwie ma charakter zarobkowy. Świadczenie tych usług należy uznać za wykonywanie pozarolniczej działalności gospodarczej, a uzyskane z tego tytułu przychody zakwalifikować do źródła przychodów, jakim jest określona w art. 10 ust. 1 pkt 3 ustawy o PIT pozarolnicza działalność gospodarcza, jeśli są one wykonywany w sposób zorganizowany (metodyczny, systematyczny, uporządkowany) i ciągły (tj. stały, a nie okazjonalny).

Przykład

Usługi zebrania zboża kombaj- nem wykonali dwaj rolnicy – pan Nowak i pan Kowalski. Pan Nowak używa kombajnu do osprzętu zboża z własnego gospodarstwa i tylko okazjonalnie wyświadczył przysługę sąsiadowi – wykonując tę usługę w jego gospodarstwie. Wyświadczenie tej usługi rolniczej nie miało charakteru pozarolniczej działalności gospodarczej.

Z kolei pan Kowalski, obok usług osprzętu zboża kombajnem, świadczy wiele innych usług rolniczych ciągnikiem (np. orka, siew, opryski) i specjalnie w tym celu zatrudnia pracownika. Wyświadczenie tej usługi rolniczej miało charakter pozarolniczej działalności gospodarczej.

Nawet gdy nie zatrudnia pracowników

W przedstawionym stanie faktycznym rolnik, obok osprzętu zboża kombajnem, świadczy również inne usługi rolnicze (wykonywanie orek i podorywek, rozsiewanie nawozów sztucznych, siew, opylanie roślin środkami chemicznymi, koszenie traw). W tym zakresie prowadzi więc pozarolniczą działalność gospodarczą, nawet jeżeli nie zatrudnia w tym celu pracowników. Świadczenie usług rolniczych ma bowiem charakter stały i powtarzalny.

Przychody z pozarolniczej działalności gospodarczej mogą być opodatkowane według:

- zasad ogólnych (skala podatkowa), albo

- tzw. podatkiem liniowym – jeżeli podatnik spełnia ustawowe warunki.

Uproszczenie

Rolnicy prowadzący działalność gospodarczą, tak jak pozostali przedsiębiorcy są zobowiązani prowadzić podatkową księgę przychodów i rozchodów, oczywiście jeżeli nie prowadzą ksiąg rachunkowych (art. 24a ust. 1–6 ustawy o PIT).

Osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą pod pewnymi warunkami mogą prowadzić podatkową księgę przychodów i rozchodów w sposób uproszczony, czyli podatkową księgę przychodów i rozchodów przeznaczoną dla rolników prowadzących działalność gospodarczą.

Zgodnie z § 2 ust. 2 rozporządzenia ministra finansów w sprawie prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów, z uproszczenia mogą skorzystać rolnicy prowadzący gospodarstwo rolne bez zatrudnienia w nim pracowników, członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych oraz pracowników rolnych, wykonujący działalność gospodarczą osobiście lub z udziałem członków rodziny pozostających we wspólnym gospodarstwie domowym, jeżeli łączny przychód z tej działalności gospodarczej nie przekracza 10 000 zł w roku podatkowym.

Pozostali rolnicy prowadzący działalność gospodarczą, tj. niespełniający tych warunków (np. zatrudniający pracowników) muszą prowadzić podatkową księgę przychodów i rozchodów według zasad ogólnych.

Przykład

Załóżmy, że czytelnik z tytułu świadczonych usług rolniczych osiągnie w ciągu roku łączny dochód w wysokości 8 tys. złotych i nie uzyskuje żadnych innych dochodów z czynności, które mogłyby być uznane za pozarolniczą działalność gospodarczą.

wariant I: nie zatrudnia żadnych pracowników, a usługi wykonuje osobiście – czytelnik może prowadzić uproszczoną księgę;

wariant II: usługi rolnicze wykonuje w całości lub w części przy pomocy zatrudnionego w gospodarstwie pracownika – czytelnik musi prowadzić podatkową księgę na zasadach ogólnych, czyli tak jak przedsiębiorcy niebędący rolnikami.

Część wydatków można ująć w kosztach

Wybierając opodatkowanie według skali podatkowej (zasady ogólne) albo podatkiem liniowym, rolnik jest uprawniony do ujmowania pewnych wydatków w ciężar kosztów uzyskania przychodów.

W przypadku działalności polegającej na świadczeniu opisanych przez czytelnika usług rolniczych kosztem uzyskania przychodów, mogą być:

- koszty paliwa zużytego do wykonania usług,

- koszty napraw sprzętu, maszyn i pojazdów rolniczych używanych do świadczenia usług,

- koszty amortyzacji tego sprzętu, maszyn i pojazdów rolniczych,

- wynagrodzenia pracowników zatrudnionych do obsługi tego sprzętu.

Uwaga! Działalność rolnicza – jak zostało wyjaśnione na początku artykułu – nie podlega ustawie o PIT. W przypadku wykorzystywania tego samego sprzętu, maszyn i pojazdów rolniczych do świadczenia usług rolniczych (tj. do prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej) oraz do wykonywania prac polowych w prowadzonym przez rolnika gospodarstwie (działalność niepodlegająca PIT) trudno jest podzielić koszty na poszczególne rodzaje działalności.

W innych formach

Zgodnie z art. 24a ust. 3 pkt 1 ustawy z 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym, obowiązek prowadzenia księgi nie dotyczy osób, które opłacają podatek dochodowy w formach zryczałtowanych.

Dochody osiągnięte przez podatników ze źródła, o którym mowa w art. 10 ust. 1 pkt 3 ustawy o PIT, tj. z pozarolniczej działalności gospodarczej, są opodatkowane na zasadach określonych w art. 27 ustawy o PIT (skala podatkowa), z zastrzeżeniem art. 9a ust. 2 i 3 ustawy o PIT (tzw. podatek liniowy), chyba że podatnicy złożą właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego pisemny wniosek lub oświadczenie o zastosowanie form opodatkowania określonych w ustawie o zryczałtowanym podatku dochodowym. (zob. art. 9a ust. 1 ustawy o PIT).

Karta podatkowa

Opisane w pytaniu usługi rolnicze, tj. wykonywanie orek, podorywek, rozsiewanie nawozów sztucznych, siew, opylanie roślin środkami chemicznymi, koszenie traw, sprzęt zbóż kombajnem może być zakwalifikowane – zgodnie z ustawą o zryczałtowanym podatku dochodowym – jako obsługa maszynowa produkcji rolniczej i ogrodniczej, która to działalność może być opodatkowana w formie karty podatkowej.

Kartę podatkową mogą opłacać także – na zasadach i w warunkach określonych w części XII tabeli miesięcznych stawek karty podatkowej (załącznik nr 3 do ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym – osoby fizyczne, w tym rolnicy równocześnie prowadzący gospodarstwo rolne (art. 23 ust. 1a ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym).

Podatnicy prowadzący działalność opodatkowaną w formie karty podatkowej są zwolnieni od obowiązku prowadzenia ksiąg, składania zeznań podatkowych oraz wpłacania zaliczek na podatek dochodowy. Podatnicy ci są jednak obowiązani wydawać na żądanie klienta rachunki i faktury stwierdzające sprzedaż wyrobu, towaru lub wykonanie usługi (art. 24 ust. 1 ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym).

Jeżeli zatem do opodatkowania świadczonych usług rolniczych (obsługa maszynowa produkcji rolniczej i ogrodniczej) czytelnik wybrałby formę karty podatkowej, to nie ciążyłby na nim obowiązek prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów.

Ryczałt ewidencjonowany

Świadczenie usług rolniczych takich jak obsługa maszynowa produkcji rolniczej i ogrodniczej może być opodatkowana w formie karty podatkowej i w tym przypadku nie jest możliwe zastosowanie opodatkowania ryczałtem ewidencjonowanym. W praktyce z usług rolniczych świadczonych przez rolników są to usługi najczęściej spotykane.

Niektóre usługi rolnicze, tj. usługi związane z produkcją zwierzęcą (PKWiU 01.62.10.0), mogą jednak korzystać z opodatkowania w formie ryczałtu ewidencjonowanego.

Ryczałt wynosi 3 proc. przychodów ze świadczenia usług związanych z produkcją zwierzęcą (PKWiU 01.62.10.0) (art. 12 ust. 1 pkt 5 lit. c ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym) i podatek ten pobiera się bez pomniejszania przychodu o koszty uzyskania (zob. art. 12 ust. 2 ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym).

Autor jest doradcą podatkowym

Działalność rolnicza zdefiniowana w ustawach podatkowych

Działalnością rolniczą jest działalność polegająca na wytwarzaniu produktów roślinnych lub zwierzęcych w stanie nieprzetworzonym (naturalnym) z własnych upraw albo hodowli lub chowu, w tym również produkcja materiału siewnego, szkółkarskiego, hodowlanego oraz reprodukcyjnego, produkcja warzywnicza gruntowa, szklarniowa i pod folią, produkcja roślin ozdobnych, grzybów uprawnych i sadownicza, hodowla i produkcja materiału zarodowego zwierząt, ptactwa i owadów użytkowych, produkcja zwierzęca typu przemysłowo-fermowego oraz hodowla ryb. Jest to także działalność, w której minimalne okresy przetrzymywania zakupionych zwierząt i roślin, w trakcie których następuje ich biologiczny wzrost, wynoszą co najmniej:

1) miesiąc – w przypadku roślin,

2) 16 dni – w przypadku wysokointensywnego tuczu specjalizowanego gęsi lub kaczek,

3) 6 tygodni – w przypadku pozostałego drobiu rzeźnego,

4) 2 miesiące – w przypadku pozostałych zwierząt

– licząc od dnia nabycia (art. 2 ust. 2 ustawy o PIT).

Za gospodarstwo rolne uważa się obszar gruntów o łącznej powierzchni przekraczającej 1 ha lub 1 ha przeliczeniowy, stanowiących własność lub znajdujących się w posiadaniu osoby fizycznej, osoby prawnej albo jednostki organizacyjnej, w tym spółki nieposiadającej osobowości prawnej (zob. art. 2 ust. 4 ustawy o PIT w zw. z art. 2 ust. 1 ustawy o podatku rolnym).

Obsługa maszynowa produkcji rolniczej i ogrodniczej

Charakterystykę działalności usługowej i wytwórczo-usługowej objętej opodatkowaniem w formie karty podatkowej zawiera załącznik nr 4 do ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym, gdzie w poz. 77 wyjaśniono pojęcie obsługi maszynowej produkcji rolniczej i ogrodniczej.