Artur Kotowski o roli ławnika w Sądzie Najwyższym: W imieniu obywateli

Uroczystość złożenia ślubowania przez ławników Sądu Najwyższego odbyła się 30 maja 2019 r. i od tego momentu, zgodnie z nową ustawą o Sądzie Najwyższym (z 8 grudnia 2017 r., DzU 2018 r., poz. 5 z późń. zm.), podjęli czynności orzecznicze w dwóch nowych izbach: Izbie Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych (IKNiSP) oraz Izbie Dyscyplinarnej (ID). Sam pomysł poddawano krytyce z różnych względów: merytorycznych i ideologicznych. Wedle krytykujących udział czynnika społecznego powinien być ograniczony do postępowań, w których zapadają decyzje na okoliczność faktycznych (dowodowych) podstaw rozstrzygnięcia. Sąd Najwyższy jako tzw. sąd prawa wyłączony jest z samodzielnego prowadzenia ustaleń faktycznych, a zagadnienia prawne, z którymi w instancji kasacyjnej przychodzi się mierzyć, są tak złożone, że niemożliwy jest udział w takich postępowaniach tzw. czynnika społecznego. To prawda. Ławnik ma korzystać z doświadczenia życiowego w ocenie zgromadzonych dowodów. Z roli ławnika wyłączone są rozważania prawne, bo jako tzw. podmiot niefachowy nie może się wypowiadać w tym przedmiocie. Rolą ławnika jest swoiste zaszczepienie wrażliwości społecznej całemu składowi sędziowskiemu (którego jest członkiem, na równych prawach z sędziami), ale tylko w ustaleniach faktycznych lub ocenie zarówno źródeł, jak i treści środków dowodowych przez pryzmat doświadczenia życiowego. Należy jednak pamiętać, że postulaty te ustawa o Sądzie Najwyższym uwzględnia.