Rz: Stan załogi na 30 listopada przesądzi, kto będzie płatnikiem zasiłków w przyszłym roku. O czym muszą pamiętać płatnicy dokonujący stosownych wyliczeń?
Andrzej Radzisław: Liczbę ubezpieczonych ustala się na rok kalendarzowy według stanu na 30 listopada poprzedniego roku kalendarzowego. Jedynie w stosunku do płatników, którzy na ten dzień nie będą nikogo zgłaszać do ubezpieczenia chorobowego, stan ten ustala się z pierwszego miesiąca, w którym dokonali takiego zgłoszenia. W liczbie ubezpieczonych należy uwzględniać osoby, które podlegają ubezpieczeniu chorobowemu obowiązkowo (np. pracowników), a także te, które przystąpiły do niego dobrowolnie (osoby wykonujące pracę nakładczą, zleceniobiorców, prowadzących działalność pozarolniczą oraz osoby z nimi współpracujące). W liczbie ubezpieczonych nie należy natomiast uwzględniać osób przebywających na urlopach wychowawczych i bezpłatnych.
Czy błędne ustalenia mogą się obrócić przeciwko płatnikowi? Czy za celowe wprowadzenie ZUS w błąd grożą mu jakieś konsekwencje?
Płatnicy nie garną się do wypłaty świadczeń, bo to oznacza dodatkowe obowiązki związane z ustalaniem podstawy wymiaru zasiłków. Rzadko są spotykane sytuacje, gdy płatnik naciąga przepisy, aby móc wypłacać świadczenia. Jeżeli natomiast przez przeoczenie uznałby, że jest uprawniony do wypłaty zasiłków i te świadczenia w dobrej wierze by wypłacał, rozliczając ich kwoty w ciężar składek, to taka sytuacja nie powinna być kwestionowana i ZUS nie powinien żądać, aby złożył korekty i dopłacił składki, jeśli jego ubezpieczeni otrzymali świadczenia w prawidłowej wysokości. Z kolei płatnik, który miałby obowiązek wypłacać świadczenia, ale nie chciałby tego robić, narusza przepisy ustawy zasiłkowej. Nieterminowa wypłata zasiłku powoduje konieczność wypłacenia ubezpieczonemu odsetek, a te płatnik musiałby pokryć z własnych środków.
Jak ma postąpić płatnik, który nie ma pewności co do liczby osób objętych ubezpieczeniem chorobowym? Może to dotyczyć sytuacji, gdy zapadły wyroki ustalające istnienie stosunku pracy z osobami pracującymi dla niego na podstawie umów o dzieło, które nie są prawomocne i pracodawca je zaskarżył. Czy takie osoby powinien brać pod uwagę w rachunkach?
Nie. Płatnik składek uwzględnia tylko te osoby, które zgłosił do ubezpieczenia chorobowego. Jeżeli ZUS wydał decyzję, że dana osoba powinna podlegać ubezpieczeniom jako pracownik, a płatnik nie zgłosił tej osoby do ubezpieczeń, ponieważ zawartą umowę traktował jako umowę o dzieło, to do czasu ostatecznego rozstrzygnięcia sprawy tej osoby nie należy traktować jako ubezpieczonej. Jednak sytuacje, że ZUS kwestionuje zawartą umowę o dzieło i uznaje, że powinna to być umowa o pracę, są dość rzadkie. Częściej ZUS uznaje, że zawarta pomiędzy stronami umowa to umowa-zlecenie.
A jak będzie w sytuacji, gdy dwie małe firmy połączą się w jedną od 1 grudnia albo mniejsza, zatrudniająca na 30 listopada 19 ubezpieczonych, przejmie w trybie art. 231 k.p. drugą, zgłaszającą do ZUS na ostatni dzień listopada 25 osób. Czy taki podmiot będzie w 2016 r. płatnikiem zasiłków?
Jeżeli dwie małe firmy połączą się w jedną i powstanie odrębny płatnik, to o tym, czy będzie on zobowiązany do wypłaty zasiłków, zadecyduje pierwszy miesiąc, w którym dokona on zgłoszenia ubezpieczonych. Gdy liczba ubezpieczonych przekroczy 20, płatnik będzie uprawniony do wypłaty zasiłków. Jeśli tych osób będzie najwyżej 20, nie będzie się tym zajmował. Natomiast w sytuacji, gdy jedna firma przejmie drugą, o tym, czy będzie ona wypłacała zasiłki, zdecyduje stan zatrudnienia u pierwszego płatnika na 30 listopada. Zmiana stanu zatrudnienia po tej dacie nie wpłynie już na to uprawnienie.
—rozm. Anna Abramowska