- Prowadzę działalność gospodarczą i zatrudniam pracowników. ZUS w decyzji nakazuje mi uregulować nieopłacone składki społeczne za 2012 rok w łącznej wysokości 25 tys. zł, w tym 7 tys. zł odsetek. Nie uchylam się od odpowiedzialności za zaległe składki, ale odsetki powstały, gdyż nie miałem pieniędzy nawet na wynagrodzenia. Czy jest szansa, aby podważyć decyzję ZUS o odsetkach, skoro powstały nie z mojej winy, a zgodnie z kodeksem cywilnym o zwłoce można mówić dopiero wtedy, gdy jest wina? Czy opieszałość ZUS w informowaniu o zadłużeniu nie powinna świadczyć o braku winy płatnika? – pyta czytelnik.
Nie.
Kwestia winy za opóźnienie w uiszczeniu należnych składek nie wpływa na obowiązek opłacenia odsetek za zwłokę od zaległości składkowych. To ugruntowane już stanowisko orzecznictwa. Tak uznał Sąd Najwyższy w wyroku z 9 maja 2007 r. (I UK 362/06).
Warto jednak zwrócić uwagę na kilka okoliczności. Po pierwsze, w myśl art. 46 i 47 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn. DzU z 2015 r., poz. 121, dalej ustawa o sus) płatnik, czyli w tej sytuacji pracodawca, musi składać deklaracje rozliczeniowe oraz obliczać i opłacać należne składki za każdy miesiąc kalendarzowy.
Po drugie, od nieopłaconych w terminie składek, zgodnie z art. 23 ust. 1 ustawy o sus, od płatnika składek należą się odsetki za zwłokę na zasadach i w wysokości określonych w ustawie z 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (tekst jedn. DzU z 2012 r., poz. 749 ze zm.). Ustawa o sus poza wskazaniem w art. 23 terminu odsetek za zwłokę w żaden sposób nie określa jednak charakteru prawnego tych należności.
Po trzecie, w związku z użyciem przez ustawodawcę w tym przepisie określenia „za zwłokę" nie można do zasadności jego użycia posługiwać się terminologią wynikającą z kodeksu cywilnego. Ten z kolei rozróżnia pojęcie „zwłoka" i „opóźnienie" (taka konstrukcja prawna występuje w art. 481 k.c.). Z analizy tego przepisu wynika, że przy świadczeniach pieniężnych za opóźnienie w świadczeniu – bez względu na winę dłużnika – wierzycielowi przysługuje prawo żądania odsetek za czas opóźnienia. Zwłoka jako kwalifikowana forma opóźnienia będąca następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiada, jedynie dodatkowo otwiera drogę do odpowiedzialności odszkodowawczej dłużnika za szkodę. Jednak ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych nie wprowadziła analogicznego rozwiązania jak art. 481 k.c. W ordynacji podatkowej zwłoka jest w gruncie rzeczy opóźnieniem i są to tożsame definicje.
Po czwarte, art. 23 ust. 1 ustawy o sus w ogóle nie zajmuje się tym, z czyjej winy powstały te zaległości. Oznacza to, że w każdej sytuacji faktycznej istnienie zaległości podatkowych rodzi dla podatnika następstwa w postaci obowiązku świadczenia od nich odsetek za zwłokę (wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 23 stycznia 1985 r., SA/Lu 282/85).
Po piąte, w ustawie o sus przyjęto zasadę samoobliczania składki. Zgodnie z art. 46 ust. 1 ustawy o sus płatnik musi – według zasad wynikających z jej przepisów – obliczać, potrącać z dochodów ubezpieczonych, rozliczać oraz opłacać należne składki za każdy miesiąc kalendarzowy, a rozliczenie składek, o których mowa w ust. 1 ustawy o sus, następuje w deklaracji rozliczeniowej według ustalonego wzoru (ust. 2). Właśnie z powodu samoobliczeniowej metody ustalania należnych składek ubezpieczeniowych nie można ZUS przypisać winy za czas opóźnienia, że nie powiadomił o narastających odsetkach.
Po szóste, zgodnie z art. 24 ust. 4 ustawy o sus ZUS ma co najmniej pięcioletni okres na sprawdzenie prawidłowego obliczenia składek przez płatnika. Jeśli wykryje nieprawidłowości, decyzją administracyjną ustali te składki w prawidłowej wysokości.
