Rz: Jaka nauka płynie z wyroku Sądu Najwyższego dla przedsiębiorców? Jakie są zasady rozliczania składek?
Mirosław Łabanowski:
Na pewno warto odwoływać się od niekorzystnych decyzji. Przepisy ubezpieczeniowe nie są proste i sprawiają trudności zarówno płatnikom, ubezpieczonym, jak i sądom. Nawet przegrana przed sądem pierwszej instancji oznacza tylko przegranie bitwy, ?a nie wojny. Korzystne rozstrzygnięcie jest możliwe także przed Sądem Najwyższym. Z samego wyroku SN z 3 lutego 2014 r. (I UK 264/13) wynika, że ZUS nie może przesuwać prawidłowo oznaczonych przez płatnika wpłat na poczet najstarszych zaległości.
Zasady rozliczania składek określa rozporządzenie ?Rady Ministrów z 18 kwietnia ?2008 r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu postępowania ?w sprawach rozliczania składek, do których poboru jest zobowiązany ZUS (DzU ?nr 78, poz. 465 ze zm., dalej rozporządzenie). Wynika ?z niego, że ZUS ewidencjonuje dane na koncie ubezpieczonego na podstawie prawidłowych raportów lub prawidłowych raportów korygujących. Podstawą rozliczeń na koncie płatnika składek jest deklaracja o najwyższym numerze identyfikatora, ?z uwzględnieniem rozliczonych w niej uznań (wypłaconych zasiłków) oraz dokonanych wpłat.
Czy po uzyskaniu zaświadczenia ZUS, że nie zalega się ze składkami, przedsiębiorca może już być spokojny? Czy po latach organ rentowy ma prawo jeszcze odnaleźć jakąś niedopłatę ?i obciążyć nią biznesmena?
Zaświadczenie ?o niezaleganiu oznacza, że na określony dzień płatnik nie ma wymagalnych zobowiązań wobec ZUS. Nie oznacza to jednak, że za ten okres organ rentowy nie może ?w przyszłości wystąpić ?o zapłatę składek. Może tak być, gdy od niektórych składników wynagrodzenia, przedsiębiorca nie regulował składek, mylnie uznając, że te przychody są od nich zwolnione. Gdy podczas kontroli wyjdą na jaw te błędy, ZUS zobowiąże płatnika, aby uregulował składki wraz z odsetkami ?za zwłokę. To, że płatnik otrzymał wcześniej zaświadczenie o niezaleganiu, nie będzie miało żadnego znaczenia.
Jak rozkłada się ciężar ?dowodu w sprawach związanych z zapłatą składek ?i terminowym ich regulowaniem? Kiedy ?wykazuje je ZUS, a kiedy przedsiębiorca?
Płatnik musi udowodnić, że uregulował należność ?za dany miesiąc i w jakim terminie to nastąpiło. Ta wpłata musi być zaliczona zgodnie z okresem, jaki obejmuje. Jeżeli jest tak oznaczona, ZUS nie może ?jej przesunąć na inne okresy.
Czy przypadek przedsiębiorcy, który wygrał tę sprawę przed SN, a wyrok wiąże tylko w tym konkretnym przypadku, może spowodować, że inni też odważnie pójdą w jego ślady?
Wyrok SN potwierdza reguły zawarte w rozporządzeniu. Gdy w stosunku do innych przedsiębiorców ZUS też „przesuwał" prawidłowo oznaczone wpłaty, to oni także powinni zakwestionować taki sposób rozliczeń. ZUS może ?z urzędu korygować dokumenty ubezpieczeniowe, co wynika z art. 48b ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Nie może natomiast przesuwać prawidłowo oznaczonych wpłat na inne okresy. Tylko wtedy gdy płatnik dokona ?w wymaganym czasie wpłat na ubezpieczenia społeczne, zdrowotne lub na FP i FGŚP nieoznaczone co do okresu, ?w pierwszej kolejności zalicza się je na pokrycie należności z danego tytułu, poczynając od tej najstarszej. SN wskazał, że ZUS nie może przesuwać wpłat dokonanych przez płatnika, jeżeli były oznaczone właściwą datą. Składki wpłacone zgodnie ?z prawidłowo sporządzoną deklaracją za konkretny miesiąc powinny być zapisane w myśl tej deklaracji, a nie na poczet innych należności. To reguła. W ocenie SN przepisy zobowiązywały organ rentowy do zapisania wpłaconych przez skarżącego składek zgodnie z prawidłowo sporządzonymi dokumentami za poszczególne miesiące, bez możliwości ich księgowego przesunięcia na inne okresy. Rozporządzenie dopuszcza przesunięcie wpłat jedynie wtedy, gdy dokonano ich niezgodnie ?z przepisami. Gdy przy wpłacie nie oznaczono okresu, ZUS może zaliczyć ?ją w pierwszej kolejności ?na należności ?o najwcześniejszym terminie płatności na pokrycie zadłużenia z tego tytułu. ?W innych przypadkach takie przesunięcie jest niedopuszczalne.
—rozmawiała Grażyna Ordak