Nieformalne wypłacanie części pensji wiąże się przede wszystkim z tym, że rzetelnie nie odprowadza od tych kwot zaliczek na podatek dochodowy oraz składek na ubezpieczenia społeczne. Tu pracownik ponosi także odpowiedzialność, ale wtórnie w stosunku do pracodawcy jako płatnika.
Jakie obowiązki
Pracodawca pełni rolę płatnika zaliczki na podatek dochodowy oraz składek na ubezpieczenia społeczne od wynagrodzeń wypłacanych pracownikom. Zarówno podatek, jak i składki opłacane są od przychodów zatrudnionego (z uwzględnieniem zwolnień podatkowo-ubezpieczeniowych).
Podstawą wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne ze stosunku pracy jest przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych otrzymywany w związku z zatrudnieniem. Składek nie opłacamy jedynie od następujących przychodów:
- wynagrodzenia za czas niezdolności od pracy wskutek choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną,
- zasiłków,
Gdy nie ma podatków...
Obciążenia publiczne należy ponosić od realnie uzyskiwanych przychodów. Nie sprowadza się to tylko do ich części wykazywanej w dokumentacji rozliczeniowej, ale faktycznych zarobków.
Płatnik, który nie wykonał obowiązków w postaci obliczenia i pobrania od podatnika podatku i wpłacenia go we właściwym terminie organowi podatkowemu, odpowiada za podatek niepobrany lub pobrany a niewpłacony (art. 30 ust. 1 ordynacji podatkowej).
Według art. 78 kodeksu karnego skarbowego płatnik, który nie pobiera podatku albo pobiera go w kwocie niższej od należnej, podlega karze grzywny do 720 stawek dziennych albo karze pozbawienia wolności do lat dwóch, albo obu tym karom łącznie.
...i składek
Jeśli płatnik nie opłaca składek lub opłaca je w zaniżonej wysokości, ZUS może wymierzyć mu dodatkową opłatę do wysokości 100 proc. nieopłaconych składek (art. 24 ust. 1a ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, tekst jedn. DzU z 2009 r. nr 205, poz. 1585 ze zm., dalej ustawa o sus).
Od niedawna nieopłacenie składek skutkować może grzywną. Kto, jako płatnik składek albo osoba obowiązana do działania w imieniu płatnika nie dopełnia obowiązku opłacania danin na ubezpieczenia społeczne w przewidzianym przepisami terminie, podlega karze grzywny do 5 tys. zł (art. 98 ustawy o sus).
U osoby fizycznej
W stosunku do płatnika składek będącego osobą fizyczną, skazanego prawomocnym wyrokiem za nieopłacenie składek lub opłacenie ich w zaniżonej wysokości, dodatkowej opłaty za ten sam czyn nie wymierza się.
Jeśli wszczyna się postępowanie w sprawie o przestępstwo lub wykroczenie dotyczące braku składek lub opłacenia ich w zaniżonej wysokości, postępowania o wymierzenie dodatkowej opłaty płatnikowi składek będącemu osobą fizyczną za ten sam czyn nie uruchamia się, a wszczęte zawiesza się do dnia zakończenia postępowania w sprawie o przestępstwo lub wykroczenie.
Wypłacając zatem część wynagrodzenia „pod stołem", szef musi liczyć się m.in. z następującymi konsekwencjami:
- koniecznością opłacania składek na ubezpieczenia społeczne i zaliczek na podatek dochodowy od osób fizycznych od kwot nadpłaconych ponad oficjalne zarobki oraz wyrównania za okres trwania umowy z odsetkami,
- odpowiedzialnością karno-skarbową oraz z ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych,
- odpowiedzialnością za wykroczenie przeciwko prawom pracownika.
Okrojona podstawa
Wynagrodzenie wypłacone tylko w części „oficjalnie" nie będzie w całości stanowić podstawy różnych świadczeń ze stosunku pracy liczonych od zarobków pracownika. Chodzi o np. odprawy, ekwiwalent za urlop, wynagrodzenie urlopowe, wynagrodzenie chorobowe, zasiłki.
Uznanie, że wynagrodzenie wykazywane w dokumentach było niepełne, wymaga wyrównania tych świadczeń oraz pociąga odpowiedzialność pracodawcy za wykroczenia przeciwko prawom podwładnego.
Definicja przychodów
Zgodnie z art. 12 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn. DzU z 2012 r. poz. 361 ze zm.) za przychody ze stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej oraz spółdzielczego stosunku pracy uważa się wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne oraz wartość pieniężną świadczeń w naturze bądź ich ekwiwalenty, bez względu na źródło finansowania tych wypłat i świadczeń.
W w szczególności chodzi o: wynagrodzenia zasadnicze, wynagrodzenia za godziny nadliczbowe, różne dodatki, nagrody, ekwiwalenty za niewykorzystany urlop i wszelkie inne kwoty niezależnie od tego, czy ich wysokość została z góry ustalona, a ponadto świadczenia pieniężne ponoszone za pracownika, jak i wartość innych nieodpłatnych świadczeń lub świadczeń częściowo odpłatnych.
