Najczęstszym problemem przy wyliczaniu podstawy wynagrodzenia chorobowego bądź zasiłku jest ustalenie, które składniki trzeba wliczyć, a które pominąć. Część z nich zawsze uwzględnia się w obliczeniach. Dotyczy to m.in. wynagrodzenia urlopowego (traktuje się je na równi z pensją za pracę), dodatków za pracę w godzinach nadliczbowych czy za pracę w nocy. Problemów przysparzają natomiast składniki typu premia czy nagroda.

Większość z dylematów można rozwiązać, kierując się zapisami w regulaminie wynagradzania czy w zakładowym układzie zbiorowym opracowanym bardzo szczegółowo. Zwykle tam powinna się znaleźć wskazówka co do charakteru składnika i tego, czy wpłynie on na wysokość zasiłku. Jeżeli jednak pracodawca nie ma obowiązku tworzenia żadnego z tych dokumentów lub nie są one wystarczająco szczegółowe, powstają liczne wątpliwości.

Do 6 lipca 2008 r. w sytuacji, gdy przepisy jasno nie wskazywały, że dany składnik pensji nie przysługuje za czas absencji chorobowej, jasne było, że należy go pominąć w obliczeniach. Ale 7 lipca 2008 r. wszedł w życie wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 24 czerwca 2008 r. (SK 16/06; DzU nr 119, poz. 771).

Uznał on, że art. 41 ust. 1 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa jest niezgodny z konstytucją.

Zdaniem Trybunału

Zgodnie z tym orzeczeniem do podstawy wynagrodzenia chorobowego/zasiłku należy wliczać wszystkie dodatkowe składniki wynagrodzenia, od których odprowadzana jest składka na ubezpieczenie chorobowe i do których pracownik nie zachowuje prawa podczas nieobecności chorobowej lub okresów pobierania zasiłku macierzyńskiego.

Przy czym przepisy płacowe obowiązujące u pracodawcy bądź – w przypadku braku obowiązku ich tworzenia – umowy pracownicze powinny zawierać wtedy jednoznaczne sformułowanie o zachowaniu prawa do danego składnika w okresie pobierania wynagrodzenia chorobowego/zasiłku. Jeśli takich zapisów brak, przyjmuje się, że zatrudniony w czasie choroby traci prawo do tych składników, a zatem trzeba je uwzględnić w podstawie wymiaru świadczenia.

Zdarza się jednak, że mimo braku zapisów w odpowiednich regulaminach składniki premiowe są wypłacane również za okresy pobierania zasiłków. Jeśli tylko pracodawca może tego dowieść, nie powinny one zwiększać podstawy wymiaru zasiłku.

Różne regulacje

Zdarzają się sytuacje, gdy zakład pracy ustali, że pracownik zachowuje prawo do tego samego składnika pensji za czas pobierania jednego świadczenia (np. wynagrodzenia chorobowego), a traci za czas pobierania innego (np. zasiłku chorobowego).

Tego typu regulacje mogą być zawarte w regulaminie wynagradzania, premiowania, zakładowym układzie zbiorowym lub umowie o pracę. W takiej sytuacji składnik płacy może zwiększyć podstawę wymiaru tego świadczenia za czas absencji, za którą ten element wynagradzania nie jest wypłacany.

Przykład

Spółka zatrudnia pana Jerzego od stycznia 2008 r. Od stycznia 2011 r.  jego wynagrodzenie zasadnicze wynosi 4100 zł brutto. Każdego roku w grudniu pracownicy otrzymują 13. pensję w wysokości 150 proc. wynagrodzenia zasadniczego wynikającego z umowy.

Regulamin wynagradzania mówi, że trzynastka nie jest pomniejszana za okresy nieobecności usprawiedliwionych, z wyjątkiem urlopów bezpłatnych dłuższych niż miesiąc. W grudniu 2011 r. trzynastka pana Jerzego wyniosła 6150 zł brutto. Oprócz tego otrzymuje on dodatek funkcyjny w wysokości 420 zł brutto za opiekę nad flotą samochodową spółki.

Dodatki funkcyjne wypłacane w firmie przysługują za okres pobierania wynagrodzenia chorobowego, natomiast nie są wypłacane za czas pobierania zasiłków. Pan Jerzy otrzymał ponadto premie kwartalne uznaniowe – w lipcu 2011 r. w wysokości 350 zł brutto, natomiast w kwietniu 2012 r. w kwocie 630 zł (regulamin wynagradzania spółki nie zawiera szczegółowych zapisów dotyczących zasad jej wypłacania).

7 maja 2012 r. pan Jerzy zachorował i przebywał na zwolnieniu lekarskim przez pięć dni. 19 czerwca otrzymał natomiast zwolnienie na cztery dni sprawowania opieki nad chorym dzieckiem. Do ustalenia podstawy wymiaru zasiłku bierzemy wynagrodzenie za okres od maja 2011 r. do kwietnia 2012 r.

Premie okresowe – w tym przypadku kwartalne – płacone za okresy dłuższe niż miesiąc wliczane są do podstawy jako 1/12 sumy wszystkich tych premii wypłaconych w okresie, który uwzględnia się w obliczeniach, mimo że pracownik nie otrzymał premii za wszystkie kwartały.

Wyliczmy podstawę wynagrodzenia chorobowego w maju:

4100 zł + [(350 zł + 630 zł) : 12] = 4181,67 zł

4181,67 zł x 13,71 proc. =  573,31 zł

4181,67 zł - 573,31 zł = 3608,36 zł

Stawka dzienna wynagrodzenia chorobowego:

(3608,36 zł : 30) x 80 proc. = 96,22 zł

Następnie wyliczymy podstawę zasiłku opiekuńczego w czerwcu:

4100 zł + 420 zł + [(350 zł + 630 zł) : 12] = 4601,67 zł

4601,67 zł x 13,71 proc. = 630,89 zł

4601,67 zł - 630,89 zł = 3970,78 zł

Stawka dzienna zasiłku opiekuńczego:

(3970,78 zł : 30) x 80 proc. = 105,89 zł

Szczególną uwagę należy zwrócić na fakt, że choć między dwoma zwolnieniami nie upłynęły pełne trzy miesiące kalendarzowe, podstawa zasiłku jest inna od podstawy wynagrodzenia chorobowego.

Nie nazwa jest ważna

Generalnie nazewnictwo składnika nie jest decydujące, jeśli chodzi o konieczność jego wliczania do podstawy wynagrodzenia/zasiłku. Obojętnie więc, czy u danego pracodawcy nazwany jest on nagrodą za szczególne osiągnięcia, bonusem czy premią uznaniową.

O jego wliczeniu decydują bowiem dwie omówione przesłanki – opłacenie od takiej premii składki chorobowej oraz fakt zmniejszania go za czas absencji chorobowej. Można np. założyć, że premia za szczególne osiągnięcia jest pośrednio związana z absencją, bowiem pracownik może się tymi osiągnięciami wykazać jedynie w okresie świadczenia pracy.

Zwykle premie regulaminowe nie budzą w tym zakresie wątpliwości. Regulaminy wynagradzania czy premiowania najczęściej zawierają dość precyzyjne zapisy określające zasady ich przyznawania i naliczania. Podstawową różnicę między premiami (nagrodami) uznaniowymi a regulaminowymi stanowi fakt, że te drugie są zdecydowanie składnikiem roszczeniowym.

Jednak to zapisy regulujące prawo do ich zachowania bądź nie za czas pobierania wynagrodzenia chorobowego lub zasiłku są decydujące w kwestii wliczania ich do podstawy.

— Monika Hernecka jest dyrektorem operacyjnym w FUTUREA PayCenter

— Joanna Machowska jest specjalistą ds. kadr i płac w FUTUREA PayCenter