Sposób korzystania ze zwolnień lekarskich budzi u pracodawców wiele wątpliwości. Szczególnie drażniąca jest dla nich absencja chorobowa pracowników nasilona w okresie świątecznym czy ferii szkolnych.
Jednak udowodnienie, że zatrudniony nie korzysta prawidłowo ze zwolnień lekarskich należy do pracodawcy. Może to nastąpić w wyniku przeprowadzenia kontroli prawidłowości wykorzystywania zwolnienia od pracy. Powstaje wówczas wątpliwość, jak liczyć okres zasiłkowy i czy po przerwie pracownik na nowo uzyskuje prawo do wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy.
- Zatrudniamy 30 pracowników. W okresie przed i po świętach znacznie zwiększyła się u nas absencja chorobowa pracowników. Podobną tendencję widać w czasie ferii szkolnych. W wyniku kontroli, którą przeprowadziliśmy 17 stycznia 2012 r., jednego z pracowników pozbawiliśmy prawa do zasiłku chorobowego, ponieważ kontrolujący przyłapali go na remontowaniu mieszkania.
Pracownik ten choruje nieprzerwanie od 2 września 2011 r. Jego ostatnie zwolnienie lekarskie (objęte kontrolą) obejmowało okres od 29 grudnia 2011 r. do 22 stycznia 2012 r. Jest duże prawdopodobieństwo, że osoba ta nie wróci do pracy i przyniesie kolejne zwolnienie lekarskie od 23 stycznia br. Czy w takiej sytuacji będziemy mu musieli zacząć wypłacać wynagrodzenie chorobowe z art. 92 kodeksu pracy, czy nadal zasiłek chorobowy?
– pyta czytelnik.
W tej sytuacji pracownik nie uzyskuje prawa do wynagrodzenia chorobowego. Nadal będzie przysługiwać mu zasiłek. Co więcej – okres, za który utracił prawo do zasiłku chorobowego, zostanie mu zaliczony do okresu zasiłkowego.
Limitowana odpłatność
Pracownikowi za pierwsze dni niezdolności do pracy w trakcie roku kalendarzowego przysługuje prawo do wynagrodzenia chorobowego, które finansuje pracodawca (art. 92 k.p.). Jego długość zależy od wieku. Po ukończeniu 50 roku życia zakład pracy musi je wypłacać za pierwsze 14 dni absencji w roku kalendarzowym, a młodszym pracownikom – za pierwszych 33 dni choroby.
Po wybraniu tego świadczenia zatrudniony uzyskuje prawo do zasiłku finansowego z funduszu ubezpieczenia chorobowego (art. 6 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa; tekst jedn. DzU z 2010 r. nr 77, poz. 512 ze zm.).
Łącznie obydwa świadczenia pracownik może pobierać przez 182 dni niezdolności do pracy wliczane do jednego okresu zasiłkowego. Do dłuższego okresu zasiłkowego mają prawo jedynie osoby chore na gruźlicę lub kobiety, których niezdolność do pracy przypada w okresie ciąży. Dla nich okres zasiłkowy wynosi 270 dni.
Przy czym w okresie zasiłkowym (182- lub 270-dniowym) uwzględnia się:
• nieprzerwane niezdolności do pracy,
• wcześniejsze niezdolności do pracy z powodu tej samej choroby, jeżeli przerwa między kolejnymi niezdolnościami do pracy nie przekroczyła 60 dni.
Pod kontrolą
ZUS przeprowadza kontrole prawidłowości wykorzystywania zwolnień lekarskich wśród osób, którym sam wypłaca świadczenia chorobowe. Upoważnieni pracownicy ZUS sprawdzają więc przedsiębiorców i osoby z nimi współpracujące oraz osoby pobierające zasiłki po ustaniu zatrudnienia. Natomiast to, kto kontroluje osoby zatrudnione w zakładach pracy, zależy od liczby osób zgłoszonych do ubezpieczenia chorobowego.
Gdy zakład sam wypłaca zasiłki chorobowe w danym roku (ponieważ według stanu na 30 listopada poprzedniego roku zgłaszał do ubezpieczenia chorobowego co najmniej 21 osób), to również sam ma prawo kontrolować pracowników. Gdy firma nie jest płatnikiem zasiłków, kontrolę zatrudnionych przeprowadza ZUS – z własnej inicjatywy albo na wniosek pracodawcy czy zleceniodawcy.
Natomiast kontrolę wykorzystywania zwolnienia lekarskiego, za czas którego przysługuje pracownikowi wynagrodzenie chorobowe, zawsze przeprowadza pracodawca. To bowiem z jego środków finansowane jest to świadczenie.
Pracodawca może skontrolować prawidłowość wykorzystywania zwolnienia lekarskiego zgodnie z § 5 rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 27 lipca 1999 r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu kontroli prawidłowości wykorzystywania zwolnień lekarskich od pracy oraz formalnej kontroli zaświadczeń lekarskich (DzU nr 65, poz. 743). Kontrola ta polega na sprawdzeniu, czy osoba przebywająca na zwolnieniu lekarskim nie wykonuje w tym czasie pracy zarobkowej, a także czy nie wykorzystuje go niezgodnie z celem.
Niepłatny wliczony
Pracownik, który zostanie przyłapany na tym, że źle korzysta ze zwolnienia od pracy, nie ma co liczyć, że straci świadczenie tylko za dzień, w którym była u niego kontrola lub od tego dnia. Jak wynika z art. 17 ustawy zasiłkowej nie ma prawa do zasiłku chorobowego za cały okres tego zwolnienia, w okresie którego została przeprowadzona u niego kontrola.
Niekorzystne dla zatrudnionego jest też to, że to zwolnienie lekarskie szef czy ZUS musi wliczyć do okresu zasiłkowego, mimo że pracownik nie otrzyma za nie zasiłku chorobowego.
Jak wskazał czytelnik, w wyniku kontroli przeprowadzonej 17 stycznia 2012 r. pozbawiono pracownika prawa do zasiłku chorobowego za okres od 29 grudnia 2011 r. do 22 stycznia 2012 r. Kontrolujący zastali go bowiem podczas remontu mieszkania. Wykonywanie takiej pracy może natomiast negatywnie wpłynąć na stan zdrowia pracownika, a tym samym przedłużyć jego absencję chorobową.
Jeśli zatrudniony dostarczy kolejne zwolnienie lekarskie od 23 stycznia 2012 r., a więc przypadające bezpośrednio po kontrolowanym zwolnieniu, pracodawca nie będzie musiał za ten okres ustalić mu prawa do wynagrodzenia chorobowego ze środków pracodawcy.
To, że pracownik utracił prawo do zasiłku nie oznacza bowiem, że wystąpiła tu przerwa w niezdolności do pracy. Od 23 stycznia pracownik nadal będzie więc miał prawo do zasiłku chorobowego. Przy czym do 22 stycznia wykorzysta już 143 dni ze 182-dniowego okresu zasiłkowego.
Gdyby jednak wystąpiła choćby jednodniowa przerwa w orzeczonej niezdolności do pracy po 22 stycznia 2012 r. (po ostatnim dniu zwolnienia lekarskiego będącego w posiadaniu zakładu pracy), pracodawca będzie musiał ustalić uprawnienia do wynagrodzenia chorobowego zgodnie z art. 92 k.p. Będzie też musiał ustalić, czy liczyć na nowo okres zasiłkowy, czy też będzie to kontynuacja dotychczasowego.
ZAKAZANA AKTYWNOŚĆ
Zaznaczone przez lekarza w pkt 16 zaświadczenia lekarskiego ZUS ZLA „chory może chodzić” czy „chory powinien leżeć” uprawniają osobę, która otrzymała zwolnienie, jedynie do wykonywania zwykłych czynności życia codziennego, np. chodzenia po mieszkaniu, wyjścia na zabiegi, po leki lub niezbędne zakupy.
Jeżeli kontrolujący stwierdzi, że pracownik wykonuje pracę zarobkową lub wykorzystuje zwolnienie od pracy w sposób niezgodny z jego celem (a więc wykonuje czynności mogące przedłużyć okres niezdolności do pracy lub wpłynąć negatywnie na przebieg leczenia), sporządza protokół z przeprowadzonej kontroli.
W dokumencie tym opisuje, na czym polegało nieprawidłowe wykorzystywanie zwolnienia od pracy, tj. przy wykonywaniu jakich czynności zastano chorego pracownika. Protokół należy przedłożyć do wglądu kontrolowanej osobie, która ma prawo wnieść do niego swoje uwagi.