Ten, kto spełnia warunki uprawniające do renty z tytułu niezdolności do pracy lub emerytury i którego stosunek pracy ustał w związku z przejściem na rentę lub emeryturę, ma prawo do odprawy pieniężnej. Tak stanowi art. 92[sup]1[/sup] [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=B5E347C50E4D2860978BAD3D891C7A48?n=1&id=76037&wid=337521]kodeksu pracy[/link].
[srodtytul]Bez zatrudnienia[/srodtytul]
Aby uzyskać prawo do takiego świadczenia, konieczne jest łączne wystąpienie obu wymienionych w art. 92[sup]1[/sup] k.p. przesłanek. Nie muszą one natomiast być spełnione jednocześnie.
[b]Nie będzie zatem podstaw do wypłacenia odprawy pracownikowi, który na swój wniosek rozwiązał stosunek pracy w związku z zamiarem przejścia na rentę, ale nie spełniał warunków do otrzymania tego świadczenia przewidzianych w odrębnych przepisach. [/b]
Brak będzie także podstaw do wypłacenia odprawy podwładnemu, który w związku z rozpoczęciem pobierania jednego z tych świadczeń zaczął pracować w zmniejszonym wymiarze czasu pracy bez uprzedniego rozwiązania angażu lub kontynuuje pracę na dotychczasowych warunkach (tak też Maria Teresa Romer [w:] „Prawo pracy. Komentarz”, Warszawa 2009 LexisNexis, wydanie IV).
Nabycie prawa do odprawy uzależnione jest zatem od zrezygnowania ze świadczenia pracy w związku z przejściem na emeryturę lub rentę, a nie tylko od uzyskania uprawnień emerytalnych lub rentowych. [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=4BC5ABEAA05FB063E2BB2E49A4352D20?id=324468]ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn.: DzU z 2009 r. nr 153, poz. 1227 ze zm.)[/link] nie uzależniają nabycia uprawnień emerytalnych lub rentowych od zrezygnowania ze świadczenia pracy.
W efekcie pracownik może wystąpić do organu rentowego o stwierdzenie nabycia prawa do emerytury lub renty, nie przerywając przy tym zatrudnienia. Prawo do emerytury i renty, które zostało stwierdzone przez organ rentowy, może ulec zawieszeniu lub zmniejszeniu w zakresie wysokości świadczenia emerytalnego lub rentowego na zasadach określonych w art. 103 – 106 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.
Jednak pracownik, który spełnia warunki do emerytury lub renty, a jednocześnie pragnie po przejściu na jedno z tych świadczeń nadal pracować w warunkach umożliwiających pobieranie świadczenia w pełnej lub zmniejszonej wysokości, może otrzymać odprawę tylko wtedy, gdy dotychczasowy stosunek pracy ustanie. Natomiast późniejsze ponowne nawiązanie stosunku pracy u tego samego lub innego pracodawcy nie jest przy tym niemożliwe.
A czy dla nabycia prawa do odprawy ma znaczenie, jak długo dana osoba pracowała w firmie? Nie. Podobnie jak nie ma na to wpływu rodzaj umowy o pracę czy też zajmowane stanowisko. Liczy się to, że ustanie stosunku pracy miało miejsce w związku z przejściem na emeryturę lub rentę.
[srodtytul]Uwaga na dyscyplinarkę[/srodtytul]
Odprawa przysługuje co do zasady, niezależnie od sposobu ustania stosunku pracy. Byle istniał związek zakończenia umowy z przejściem na emeryturę lub rentę. Zatem może to być rozwiązanie umowy o pracę na mocy porozumienia stron, wypowiedzenie umowy o pracę przez jedną ze stron. Nawet zgodnie z opiniami Sądu Najwyższego upływ czasu, na jaki była zawarta umowa na czas określony, nie wpływa na wyłączenie prawa do odprawy. Przejście na emeryturę lub rentę nie musi być też wyłączną czy jedyną przyczyną ustania stosunku pracy.
A co, gdy ustanie angażu nastąpiło w oparciu o art. 52 k.p., czyli wtedy, gdy pracodawca zdecydował się na rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia z winy pracownika? Na przykład pracownik ciężko naruszył swoje obowiązki i w ocenie szefa zasłużył na dyscyplinarkę?
[b]Rozwiązanie stosunku pracy w trybie art. 52 k.p. wyłącza prawo do odprawy.[/b] A to dlatego, że nie ma związku między rozwiązaniem stosunku pracy bez wypowiedzenia z winy pracownika a przejściem przez pracownika po tym fakcie na emeryturę lub rentę.
[srodtytul]Minimalna wysokość[/srodtytul]
Jaka powinna być wysokość odprawy? Zgodnie z art. 92[sup]1[/sup] § 1 k.p. jest to jednomiesięczne wynagrodzenie. Przepis ten ustanawia tylko minimalną wysokość świadczenia. Szef nie może zatem odchodzącej z firmy osobie wypłacić mniej niż równowartość jej miesięcznej płacy.
Postanowienia układów zbiorowych pracy i regulaminów wynagradzania mogą również ustanawiać odprawy w wysokości wyższej. Nigdy jednak nie niższej. A to dlatego, że postanowienia układów zbiorowych pracy i porozumień zbiorowych oraz regulaminów i statutów nie mogą być mniej korzystne dla pracowników niż przepisy kodeksu pracy oraz innych ustaw i aktów wykonawczych. Tak wynika z art. 9 § 2 k.p.
[srodtytul]Tylko jeden raz[/srodtytul]
Odprawa jest świadczeniem jednorazowym. Pracownik, który ją otrzymał, nie może ponownie nabyć do niej prawa. Mówi o tym 92[sup]1[/sup] § 2 k.p. Z tego powodu wypłacenie odprawy powinno być odnotowane w świadectwie pracy. Jest to bowiem informacja niezbędna do ustalenia uprawnień pracowniczych zgodnie z art. 97 § 2 k.p. Otrzymanie odprawy na mocy art. 92[sup]1[/sup] k.p. przesądza o braku uprawnień do tej odprawy od innego pracodawcy.
Prawo do odprawy pracownik generalnie nabywa z dniem ustania stosunku pracy. Jest to moment wymagalności roszczenia o to świadczenie. Przy czym udowodnienie spełnienia warunków niezbędnych do nabycia świadczenia w dacie ustania stosunku pracy jest raczej niemożliwe.
To decyzja organu rentowego przyznająca prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy potwierdza, że pracownik odpowiada obu wymaganiom określonym w art. 92[sup]1[/sup] § 1 k.p. – w dacie ustania stosunku pracy spełnia warunki z ustawy o emeryturach i rentach z FUS i między przejściem na rentę a ustaniem stosunku pracy występował związek. [b] Prawo do odprawy pieniężnej ocenia się według stanu prawnego obowiązującego w dniu ustania stosunku pracy.[/b] Wtedy też powstaje zobowiązanie pracodawcy do wypłacenia odprawy. Samo nabycie prawa do odprawy następuje z mocy ustawy, a nie decyzji organu rentowego.
Z kolei roszczenie o zapłatę odprawy emerytalnej jest wymagane od dnia rozwiązania stosunku pracy, także wtedy, gdy orzeczenie przyznające emeryturę zostało wydane później.
Wyjaśnił to [b]Sąd Najwyższy w wyroku 9 kwietnia 1998 r. I PKN 308/97). [/b]
[ramka][b]Uwaga [/b]
Przejście na rentę rodzinną nie daje podstaw do wypłaty odprawy z art. 92[sup]1[/sup] k.p.
Odprawa emerytalna przysługuje pracownikowi także w razie przejścia na wcześniejszą emeryturę.
[b]Orzekał o tym Sąd Najwyższy w wyroku z 11 stycznia 2001 r. (I PKN 187/00)[/b].[/ramka]
[ramka][b]Przepisy wewnętrzne mogą być korzystniejsze[/b]
W układzie zbiorowym pracy możliwe jest nie tylko przyznanie odprawy w wyższej wysokości, ale także korzystniejsze dla pracowników ujęcie przesłanek przyznawania tej odprawy, jak również odstąpienie w nim od zasady, że pracownik, który już otrzymał świadczenie, nie może ponownie do niego nabyć prawa. [/ramka]