- Prowadzę pierwszy rok działalność gospodarczą. Płacę składki do ZUS, korzystając z ulgi. W większości poradników pisze się tylko o pracownicach, które urodziły dziecko. Tak jakby przedsiębiorcom nic już się nie należało - skarży się czytelniczka DF. I w związku z tym zadaje następujące pytania:

- Czy przysługuje mi, tak jak pracownicom, urlop i zasiłek macierzyński?

Czytelniczka nie uzyska urlopu macierzyńskiego, bo wynika on z kodeksu pracy, a więc przysługuje tylko pracownikom. Natomiast czytelniczka będzie mogła pobierać zasiłek macierzyński, bo wynika on z całkiem innej ustawy - o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa.

Jest tylko jeden warunek - żeby mieć prawo do zasiłku macierzyńskiego, trzeba przystąpić do ubezpieczenia chorobowego (które, jak wiadomo, jest dla przedsiębiorcy dobrowolne). Jeśli więc czytelniczka nie opłaca składki na ubezpieczenie chorobowe, to nie otrzyma zasiłku macierzyńskiego.

Natomiast przeszkodą w jego uzyskaniu nie jest korzystanie z ulgi w opłacaniu składek do ZUS (czyli opłacanie ich od podstawy równej 30 proc. minimalnego wynagrodzenia).

- Po jakim okresie opłacania składek ZUS będzie mi przysługiwać ten zasiłek?

Zasiłek macierzyński przysługuje bez okresu wyczekiwania. To znaczy, że przedsiębiorca nie musi mieć za sobą okresu co najmniej 180 dni nieprzerwanego opłacania składki chorobowej (tak jak jest to wymagane przy zasiłku chorobowym).

- Czy zasiłek macierzyński może otrzymać ojciec dziecka?

Tak. Zasadniczo zasiłek macierzyński przysługuje przez:

- 18 tygodni (126 dni) przy pierwszym porodzie,

- 20 tygodni (140 dni) przy każdym następnym porodzie,

- 28 tygodni (196 dni) w razie urodzenia więcej niż jednego dziecka podczas jednego porodu.

Jednak matka może zrezygnować z części okresu wypłaty zasiłku macierzyńskiego. Wtedy prawo do niego może przejąć ojciec dziecka. W takiej sytuacji do pisemnego wniosku o rezygnację z zasiłku macierzyńskiego matka dołącza zaświadczenie potwierdzające termin, od którego ojciec dziecka będzie przebywał na urlopie macierzyńskim (jeśli jest pracownikiem) albo od którego przerwie działalność zarobkową (patrz niżej).

- Czy w okresie pobierania zasiłku macierzyńskiego dalej będę płacić za siebie składki do ZUS?

Nie, jeżeli czytelniczka uzyska prawo do zasiłku macierzyńskiego z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej i nie ma innego źródła dochodów (tytułu do ubezpieczeń), to nie musi w czasie pobierania tego zasiłku płacić składek na ZUS. W tym czasie jest obowiązkowo ubezpieczona z samego tytułu pobierania zasiłku macierzyńskiego. To oznacza, że ZUS oblicza za nią, a budżet państwa finansuje składki na ubezpieczenia: emerytalne i rentowe (nie ma w tym czasie ubezpieczenia chorobowego ani wypadkowego). W takiej sytuacji bizneswoman płaci z działalności gospodarczej tylko składkę na ubezpieczenie zdrowotne.

- Czy w okresie pobierania zasiłku mogę nadal pracować i jak wtedy należy opłacać składki do ZUS?

Wszystko zależy od tego, co czytelniczka miałaby robić podczas pobierania zasiłku macierzyńskiego. Jeżeli miałaby kontynuować działalność gospodarczą (z której przecież uzyskała prawo do zasiłku macierzyńskiego), to nadal będzie ubezpieczona z tytułu pobierania zasiłku. To oznacza, że nadal budżet państwa będzie za nią finansował składki (emerytalne i rentową), a czytelniczka będzie płacić z firmy tylko składkę zdrowotną. Wprawdzie trudno to wyinterpretować wprost z przepisów, ale potwierdzenie takiej interpretacji można znaleźć na stronie: www.zus.pl (poradnik "Zasady rozliczania składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne osób przebywających na urlopach wychowawczych lub pobierających zasiłek macierzyński"). Podobnie też ZUS wypowiedział się w piśmie z 10 listopada 2000 r. (SKs-6002-38/12/2000).

Jeżeli jednak czytelniczka podjęłaby całkiem inne zatrudnienie, to przestanie być ubezpieczona z tytułu pobierania zasiłku macierzyńskiego i będzie musiała opłacać składki z tego drugiego tytułu. Przykładowo, jeśli w okresie pobierania zasiłku macierzyńskiego wykona umowę-zlecenie, to zleceniodawca potrąci i odprowadzi składki do ZUS z tytułu tego zlecenia.

Wyjątkiem jest umowa o dzieło. Pobierając zasiłek macierzyński, czytelniczka może zawrzeć umowę o dzieło, a mimo to nadal będzie ubezpieczona z tytułu pobierania zasiłku. Innymi słowy nadal jej składki będzie finansować za nią budżet państwa. Wynika to z tego, umowa o dzieło nie jest tytułem do ubezpieczeń.

- art. 6 ust. 1 pkt 19, art. 9 ust. 6 i art. 18 ust. 9 i 10 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn. w DzU z 2007 r. nr 11, poz. 74 ze zm.)