Po urlopie macierzyńskim 36 miesięcy zwolnienia ze składek

Przepisy przewidują wiele zwolnień z regulowania składek na Fundusz Pracy (FP) i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych (FGŚP). Dotyczą one określonych podmiotów gospodarczych lub niektórych grup pracowników.

Pracodawcy rodziców korzystają z tego przywileju już od 1 stycznia 2009 r., ale 17 czerwca 2013 r. weszła w życie ustawa z 28 maja 2013 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw (DzU ?z 2013 r., poz. 675). Przyniosła ona zmiany w urlopach macierzyńskich oraz wprowadziła urlop rodzicielski, poszerzając tym samym krąg uprawnionych.

Jakie zasady

Składek na FP i FGŚP pracodawcy nie odprowadzają za osoby powracające z urlopu macierzyńskiego, dodatkowego urlopu macierzyńskiego, urlopu rodzicielskiego oraz wychowawczego przez 36 miesięcy, począwszy od pierwszego miesiąca po tym, ?w którym nastąpił powrót do pracy. W stosunku do FP tak stanowi art. 104a ustawy z 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (tekst jedn. DzU z 2013 r., poz. 674), a przy FGŚP ?art. 9a ustawy z 13 lipca 2006 r. o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy (DzU nr 158, poz. 1121 ze zm.). Jeśli pracownica zakończyła urlop wychowawczy np. 12 stycznia, to zwolnienie przysługuje od lutego.

Tak samo jak powrót z urlopu macierzyńskiego, dodatkowego macierzyńskiego, rodzicielskiego oraz wychowawczego traktuje się pojawienie w pracy po urlopach udzielonych na ich warunkach, a więc przysługujących rodzicom adopcyjnym.

Należy pamiętać, że ulgi z tytułu rodzicielstwa nie stosuje się do ojców powracających z urlopu ojcowskiego.

Na tej samej umowie

Użyty przez ustawodawcę termin „powrót z urlopu" należy traktować dosłownie. Zwolnienie odnosi się wyłącznie do tych pracowników, którzy po urlopie związanym z rodzicielstwem kontynuują zatrudnienie u tego samego pracodawcy.

Przykład

Panią Małgorzatę zatrudniono na umowę o pracę na czas określony od 1 grudnia 2012 r. do 30 listopada 2013 r. ?5 września 2013 r. urodziła syna. Pracodawca udzielił jej urlopu macierzyńskiego do końca trwania angażu, czyli do 30 listopada 2013 r., a po jego rozwiązaniu przekazał odpowiednie dokumenty do ZUS, aby ten kontynuował wypłatę zasiłku macierzyńskiego. 23 stycznia 2014 r. ?firma podpisała z pracownicą następną umowę na czas określony.

Pracodawcy nie będzie przysługiwała ulga na FP i FGŚP, gdyż zawarł z panią Małgorzatą kolejną umowę o pracę ?po wcześniejszym rozwiązaniu poprzedniej.

Przerwa w zatrudnieniu powoduje, że zawarcia następnego angażu nie można traktować jako powrotu do tego samego pracodawcy. Przy czym bez znaczenia jest to, że po rozwiązaniu umowy pracownica pobierała zasiłek macierzyński przysługujący jej po ustaniu tytułu do ubezpieczeń.

Tylko dla etatowców

Przywileje składkowe nie dotyczą zleceniodawców nawet wtedy, kiedy są oni jednocześnie pracodawcami rodzica. Jeśli zatem firma podpisze umowę-zlecenie ?z pracownicą, która kontynuuje zatrudnienie ?po urlopie macierzyńskim, zwolnienie składkowe obejmie wyłącznie przychód z umowy o pracę.

Wakacje lub choroba

Gdy bezpośrednio po urlopie macierzyńskim, dodatkowym macierzyńskim, rodzicielskim lub wychowawczym pracownik korzysta z urlopu wypoczynkowego, dni wolnych z tytułu opieki czy zwolnienia lekarskiego, uznaje się, że jego powrót do pracy nastąpił po zakończeniu urlopów związanych z rodzicielstwem. Tak też należy liczyć bieg 36-miesięcznego okresu zwolnienia.

Przykład

Po wykorzystaniu części urlopu rodzicielskiego pani Paulina złożyła wniosek o urlop wypoczynkowy od ?12 grudnia 2013 r. do 15 stycznia 2014 r. Pracodawca ?nie odprowadza za nią składek na FP i FGŚP od miesiąca następującego po tym, w którym pani Paulina skończyła urlop rodzicielski, a więc od stycznia 2014 r. Zakładając, ?że kobieta nie weźmie już urlopu rodzicielskiego ani wychowawczego, ulga przysługuje do grudnia 2017 r.

Urlopy z przerwami

Poza wyjątkowymi sytuacjami (urodzenie martwego dziecka lub pobyt w szpitalu) matka musi osobiście wykorzystać co najmniej 14 tygodni urlopu macierzyńskiego. Pozostałą jego część, dodatkowy urlop macierzyński, urlop rodzicielski i wychowawczy może przekazać ojcu dziecka (pod warunkiem, że jest on pracownikiem). Zgodnie z przepisami również oboje rodzice mogą dzielić między sobą poszczególne rodzaje urlopu. Takie regulacje prawne – choć korzystne dla rodziców – bywają powodem wielu dylematów przy stosowaniu zwolnienia składkowego przez pracodawców. Na szczególną uwagę zasługują trzy zagadnienia.

Pierwsze dotyczy tego, jak liczyć 36 miesięcy zwolnienia, gdy nie ma ciągłości w korzystaniu ?z uprawnień rodzicielskich. Okresy składające się na 36 miesięcy, w czasie których pracodawca korzysta ze zwolnienia na FP i FGŚP, sumuje się. Oznacza to, że bieg 36 miesięcy rozpoczyna się w miesiącu następującym po pierwszym powrocie pracownika z urlopu macierzyńskiego, dodatkowego macierzyńskiego, rodzicielskiego i wychowawczego. Każdy następny powrót podwładnego z tych urlopów udzielonych na to samo dziecko lub dzieci urodzone przy jednym porodzie należy traktować jako kontynuację w wykorzystywaniu ulgi. Jeżeli szef wyczerpie 36-miesięczny jej okres, po czym udzieli podwładnemu urlopu wychowawczego na to samo dziecko, po jego zakończeniu podwładny podlega takim samym obowiązkom składkowym jak pozostali etatowcy. Dopiero urodzenie kolejnego dziecka lub dzieci przy jednym porodzie powoduje nabycie nowych uprawnień przez ustalony w wyniku sumowania okres 36 miesięcy.

Przykład

Pani Anna wróciła do pracy po urlopie macierzyńskim, który zakończył się 15 kwietnia 2013 r. Następnie złożyła wniosek o udzielenie urlopu wychowawczego ?od 16 września 2013 r. do 31 stycznia 2014 r. Pracodawcy przysługuje zwolnienie z opłacania za nią składek na FP i FGŚP za nią za następujące okresy:

- od maja 2013 r. do września 2013 r. – 5 miesięcy,

- od lutego 2014 r. do sierpnia 2016 r. – 31 miesięcy.

Przykład

Po wykorzystaniu dodatkowego urlopu macierzyńskiego, który zakończył się 10 sierpnia 2013 r., pani Matylda wróciła do firmy. Następnie wnioskowała o urlop rodzicielski (wcześniej z części rodzicielskiego korzystał ojciec dziecka) od 18 listopada 2013 r. do 14 lutego 2014 r. Załóżmy, że po jego wykorzystaniu pani Matylda wróci do pracy, po czym wystąpi z wnioskiem o urlop wychowawczy od 16 czerwca 2014 r. do 17 października 2014 r.

Zwolnienie ze składek na FP i FGŚP obejmuje następujące okresy:

- od września 2013 r. do listopada 2013 r. – 3 miesiące,

- od marca 2014 r. do czerwca 2014 r. – 4 miesiące,

- od listopada 2014 r. do marca 2017 r. – 29 miesięcy.

Gdyby pani Matylda urodziła kolejne dziecko, ?np. w lutym 2017 r., szef ponownie zyskałby prawo do ?36 miesięcy zwolnienia z opłacania FP i FGŚP, począwszy od pierwszego miesiąca po powrocie z każdej formy lub określonej części urlopu związanego z rodzicielstwem.

Opieka i dodatkowa aktywność

Kolejny problem to podjęcie pracy w trakcie dodatkowego urlopu macierzyńskiego lub rodzicielskiego u własnego pracodawcy. Artykuł 1821 § 5 k.p. pozwala łączyć dodatkowy macierzyński i rodzicielski z pracą w wymiarze nieprzekraczającym połowy etatu u pracodawcy, który udzielił tych urlopów. Powoduje to obniżenie zasiłku macierzyńskiego proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy obowiązującego u danego pracownika, który z racji zatrudnienia otrzymuje odpowiednie wynagrodzenie. Stanowi ono – w odróżnieniu do zasiłku – przychód podlegający oskładkowaniu. Jako powrót z urlopu macierzyńskiego, dodatkowego macierzyńskiego lub rodzicielskiego należy traktować łączenie pracy z którąkolwiek formą urlopu u pracodawcy, który go udzielił. ?36 miesięcy zwolnienia z opłacania składek na FP ?i FGŚP należy liczyć od pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym pracownik podjął zatrudnienie w trakcie wykorzystywania urlopu związanego z rodzicielstwem.

Przykład

Pani Dorota, której urlop macierzyński kończył się ?15 stycznia 2014 r., wystąpiła z wnioskiem do pracodawcy ?o zgodę na podjęcie pracy w czasie dodatkowego macierzyńskiego na pół etatu (wniosek należy złożyć na ?14 dni przed planowanym powrotem) i jej prośba została zaakceptowana. Nie zamierza brać urlopu rodzicielskiego ?i po zakończeniu dodatkowego macierzyńskiego (6 tygodni), czyli od 27 lutego 2014 r., chce wrócić do pracy w pełnym wymiarze. Pracodawca jest zwolniony z opłacania składek na FP i FGŚP od lutego 2014 r. Zakładając, że pani Dorota nie zmieni zdania w sprawie rezygnacji z urlopu rodzicielskiego i nie skorzysta z wychowawczego, ulga będzie przysługiwała pracodawcy do stycznia 2017 r.

Oboje przy kołysce

Trzecia trudność pracodawców może dotyczyć prawa do zwolnienia z odprowadzania składek na FP i FGŚP, kiedy oboje rodzice korzystają z uprawnień urlopowych. Kodeks pracy dopuszcza wybranie przez ojca dziecka części urlopu macierzyńskiego oraz dzielenie się obydwojga rodziców dodatkowym urlopem macierzyńskim, rodzicielskim i wychowawczym.

To duże udogodnienie, ale jego następstwem są powroty do pracy obojga rodziców po wykorzystaniu jednej z części tych uprawnień. Tu pojawia się wątpliwość, czy zwolnienie z odprowadzania składek na FP i FGŚP przysługuje w równej mierze pracodawcy matki, jak i pracodawcy ojca dziecka. Przepisy tego nie rozstrzygają, a opinie ZUS w tej sprawie były  sprzeczne. Najnowsze informacje na ten temat zawiera poradnik ZUS, w którym czytamy, że „... gdy z powyższych urlopów na to samo dziecko korzystają oboje rodzice, uprawnienie do zwolnienia z obowiązku opłacania składek na Fundusz Pracy (i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych) będzie przysługiwało wyłącznie jednemu pracodawcy. Prawo do takiego zwolnienia nabywa ten pracodawca, który pierwszy udzielił pracownikowi jednego z tych urlopów i nadal kontynuuje jego zatrudnienie".

ZUS wprowadza zatem zasadę, że na jedno dziecko przysługuje zwolnienie tylko dla jednego z pracodawców. Przy czym określenie „jedno dziecko" odnosi się też do bliźniaków, trojaczków itd. Chodzi bowiem ?o dziecko lub dzieci urodzone przy jednym porodzie.

Ograniczenie możliwości korzystania z tej ulgi wyłącznie do szefa jednego z rodziców krytykuje wielu ekspertów jako niezgodne z intencją ustawodawcy. Ale na razie to jedyna wykładnia w tym zakresie.

Jeśli rodzice dzielili się opieką nad dzieckiem i prawem do płatnych urlopów z tego tytułu, to zwolnienie ze składek na FP i FGŚP przysługuje temu z ich pracodawców, który pierwszy udzielił wolnego. Należy przy tym pamiętać, że prawo do ulgi oznacza jednocześnie brak możliwości naliczania składek na te fundusze. Pracodawca nie może zrezygnować ze stosowania tego zwolnienia.