W podanym zapytaniu chodzi w istocie rzeczy o ustalenie, czy poniesienie wskazanego wydatku będzie prawnie dopuszczalne. Tytułem wstępu należy odnieść się do regulacji prawnych ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2021 r. poz. 305 z późn. zm.). Zgodnie z art. 44 ust. 2 tej ustawy – jednostki sektora finansów publicznych dokonują wydatków zgodnie z przepisami dotyczącymi poszczególnych rodzajów wydatków. Przepis ten jest adresowany w szczególności do jednostek samorządu terytorialnego, w tym do gmin. Wyraża on zasadę legalności „finansowej" wydatku, który musi mieć oparcie w określonych przepisach materialno – prawnych. W tym właśnie kontekście należałoby ustalić, czy taka podstawa materialno – prawna istnieje w systemie prawnym, umożliwiająca gminie przekazanie środków finansowych na podane cele. W tym miejscu warto przypomnieć, że zgodnie z art. 7 ust. 1 pkt 14 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (tekst jedn.: Dz.U. z 2021 r., poz. 1372 z późn. zm.) – zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty należy do zadań własnych gminy; w szczególności zadania własne obejmują sprawy: porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli oraz ochrony przeciwpożarowej i przeciwpowodziowej, w tym wyposażenia i utrzymania gminnego magazynu przeciwpowodziowego. Jednak kluczowe będą regulacje zawarte w ww. ustawie o ochronie przeciwpożarowej.
Czytaj więcej
Ratownicy Ochotniczej Straży Pożarnej na emeryturze dostaną dodatkowe świadczenie.
Co istotne, samoistnie ww. przepis nie może stanowić podstawy materialno – prawnej dokonania wydatku na rzecz ochotniczej straży pożarnej. Musi istnieć przepis wykonawczy, legalizujący dany wydatek. W tym zakresie należy odnieść się do stosownych regulacji prawnych ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej (tekst jedn. Dz.U. z 2021 r. poz. 869). Kluczową regulacją jest art. 32 tej ustawy. Z jego treści wynika kilka bardzo istotnych zasad finansowania wspomnianych jednostek ochotniczej straży pożarnej. Po pierwsze, wskazano, że koszty wyposażenia, utrzymania, wyszkolenia i zapewnienia gotowości bojowej jednostek ochrony przeciwpożarowej, o których mowa w art. 15 pkt 1a–5 i 8 (w tym - o powiatowe straży pożarne), ponoszą podmioty tworzące te jednostki. Po drugie, wskazano, że koszty wyposażenia, utrzymania, wyszkolenia i zapewnienia gotowości bojowej ochotniczej straży pożarnej ponosi gmina, z zastrzeżeniem art. 35 ust. 1 (wyjątek ten dotyczy szkolenia członków straży pożarnej, które prowadzi nieodpłatnie Państwowa Straż Pożarna). Po trzecie, podano, że gmina ma również obowiązek:
1) bezpłatnego umundurowania członków ochotniczej straży pożarnej;
2) ubezpieczenia w instytucji ubezpieczeniowej członków ochotniczej straży pożarnej i młodzieżowej drużyny pożarniczej; ubezpieczenie może być imienne lub zbiorowe nieimienne;
3) ponoszenia kosztów okresowych badań lekarskich, o których mowa w art. 28 ust. 6 (chodzi o badania lekarskie członków straży pożarnej biorących bezpośredni udział w działaniach ratowniczych).
Analizując zapisy ww. art. 32 ustawy o ochronie przeciwpożarowej należy zauważyć, że ustawodawca określił granice legalności wydatkowania środków na ww. jednostki. Gmina nie ma możliwości finansowania wszelkich wydatków tych jednostek, a jedynie takich, które wpisują się ww. ustawowy katalog. W konsekwencji, wydatki na spotkanie integracyjne, świąteczne, czy inne okazjonalne odbywane przez członków ww. jednostek, nie może być finansowane z budżetu gminy, w tym w formie ww. dotacji celowych.
Zresztą założenie to pozostaje spójne ze stanowiskami regionalnych izb obrachunkowych. Tytułem przykładu można przywołać rozstrzygnięcie nadzorcze Kolegium Regionalnej Izby Obrachunkowej w Rzeszowie z dnia 27 sierpnia 2019 r. (Nr XX/2196/2019). Z tego rozstrzygnięcia wynika m.in., że brak jest podstaw do ponoszenia z budżetu gminy wydatków na zakup artykułów żywnościowych na różne okazjonalne spotkania członków ochotniczej straży pożarnej.
Jaki wniosek
Brak jest podstaw prawnych do sfinansowania z budżetu gminy wydatków ochotniczej straży pożarnej na cele wykraczające poza ustawowy katalog wydatków z ustawy o ochronie przeciwpożarowej. W razie dokonania takich wydatków, z wysokim prawdopodobieństwem zostaną one zakwestionowane przez regionalną izbę obrachunkową, w trakcie analizy zapisów uchwały budżetowej względnie uchwały zmieniającej uchwałę budżetową. Ewentualnie takie wydatki mogą zostać wykazane jako nieprawidłowości w trakcie kontroli gospodarki finansowej gminy, również prowadzonej przez regionalną izbą obrachunkową.
