Zmiana formy prawnej nie musi oznaczać zakończenia i likwidacji dotychczasowej działalności, a następnie jej rozpoczynania od początku. Kodeks spółek handlowych (Ksh) pozwala na zmianę formy prawnej spółki z zachowaniem jej ciągłości podmiotowej, czyli na pełną kontynuację działalności na dotychczasowych zasadach z zachowaniem umów, ważności zezwoleń, pozwoleń czy koncesji związanych z prowadzeniem działalności, relacji z klientami, kontrahentami, dostawcami, bankami i innymi instytucjami, a także z wykorzystaniem dotychczasowego numeru NIP i REGON.

Przekształcenie spółki w inną spółkę – w jakim celu?

Działalność gospodarcza jest zmienna w czasie, dynamiczna – w zakresie jej rozmiarów, przedmiotu, charakteru, sytuacji właścicieli, czy koniunktury na danym rynku. W wielu przypadkach forma prawna działalności wybrana przy jej rozpoczęciu może okazać się nieadekwatna lub niewystarczająca w trakcie jej trwania, po upływie określonego czasu. Stąd niejednokrotnie zachodzi konieczność dostosowania formy prawnej prowadzonej działalności do zmienionej sytuacji poprzez zmianę jej formy prawnej. Na potrzeby zmiany formy działalności, bez jej formalnego zakończenia i rozpoczynania od nowa, odpowiadają przepisy K.s.h. dotyczące tzw. przekształceń spółek.

Instytucja przekształcenia spółki ma służyć temu, aby w ramach prowadzonej działalności gospodarczej jej forma mogła w prosty sposób zostać dostosowana do przedmiotu i  skali przedsięwzięć, zaangażowanego kapitału, wielkości zatrudnienia, zredukowania wpływu wspólnika na bieżące zarządzanie spółką, wyłączenia praw kontrolnych niektórych wspólników, itp.

Przekształcenie to proces, który stwarza ponadto możliwości pozyskania dodatkowego kapitału, nowych rynków zbytu. Może też służyć ograniczeniu aktywności lub uniknięciu rozwiązania spółki będącej już w postępowaniu likwidacyjnym. Przekształcenie może też otworzyć drogę do formy prawnej działalności dostosowanej do jej zmienionego (rozszerzonego lub zawężonego) charakteru lub do zwiększenia bezpieczeństwa majątku osobistego wspólników ze względu na zmianę zasad odpowiedzialności za zobowiązania.

Przekształcenie – kiedy jest dopuszczalne?

Obowiązujące przepisy Ksh. stwarzają możliwość przekształcenia każdego typu spółki w każdy inny typ spółki (z zastrzeżeniem zachowania wymogów charakterystycznych dla spółki danego rodzaju). Przekształceniom mogą podlegać spółki kapitałowe w inne spółki kapitałowe, spółki kapitałowe w spółki osobowe, spółki osobowe w spółki kapitałowe, spółki osobowe w inne spółki osobowe. Przekształceniu w spółkę prawa handlowego może podlegać także jednoosobowa działalność gospodarcza oraz spółka cywilna, która w istocie jest rodzajem stosunku zobowiązaniowego między dwoma lub więcej podmiotami, a nie odrębnym podmiotem prawa.

Możliwością przekształceń objęto także prostą spółkę akcyjną.

Jakie znaczenie prawne ma przeprowadzenie procesu przekształcenia spółki?

Przeprowadzenie przekształcenia pozwala osiągnąć stan, w którym zarówno przed, jak i po jego przeprowadzeniu mamy do czynienia z tym samym podmiotem (przedsiębiorcą), który jedynie zmienia swą formę prawną, ustrój prawny, sposób ukształtowania pod względem prawnym (z zapewnieniem dostosowania do wymogów odnoszących się do danej formy prawnej). Spółka poddana procesowi przekształcenia jest tym samym podmiotem, na skutek przekształcenia zmienia się tylko forma prawna prowadzonej przez nią działalności. W procesie przekształcenia nie mamy do czynienia z poprzednikiem (spółka przed przekształceniem) i następcą prawnym (spółka po przekształceniu), ale istnieje ta sama spółka w zmienionej formie prawnej. W konsekwencji treść stosunków prawnych łączących spółkę z podmiotami trzecimi nie ulega zmianie.

Jak wygląda sytuacja spółki po przekształceniu i co oznacza jej ciągłość podmiotowa?

Ciągłość podmiotowa (kontynuacja podmiotowa) spółki po przekształceniu w inną spółkę odnosi się do sfery cywilnoprawnej jej funkcjonowania, do sfery publicznoprawnej (administracyjnoprawnej), do sfery organizacyjnej, jak również do sfery relacji z jej pracownikami.

W sferze cywilnoprawnej spółka przekształcona nie tyle wstępuje we wszystkie prawa i obowiązki o charakterze prywatnoprawnym, które przysługiwały spółce przekształconej, ile po prostu kontynuuje istniejące przed dniem przekształcenia stosunki prawne. W tym obszarze, przekształcenie, po pierwsze, nie powoduje żadnych zmian w stosunkach prawnych między spółką przekształconą a osobami trzecimi. Po przekształceniu nie ma zatem potrzeby podpisywania jakichkolwiek aneksów lub porozumień zmieniających do zawartych umów czy kontraktów. Przekształcenie nie wywołuje skutków prawnych, które powodowałyby konieczność zawierania tego rodzaju dokumentów, chociaż z praktycznego punktu widzenia spółki najczęściej informują o przekształceniu, aby uniknąć ewentualnych błędów w dokumentacji, np. w wystawianych dla nich fakturach.

Konsekwencją kontynuacji stosunków prawnych, jakie łączyły spółkę przekształcaną z innymi podmiotami, jest to, że po przekształceniu pozostaje skuteczne wcześniejsze umocowanie udzielone pełnomocnikowi przez spółkę przekształcaną. Zaznaczyć jednak należy, że (wyjątkowo) prokura wygasa, m.in., wskutek przekształcenia przedsiębiorcy.

Ponadto wszelkie prawa i  obowiązki wynikające z praw rzeczowych pozostają przy spółce przekształconej, w tym własność nieruchomości (z dniem przekształcenia przysługuje ona spółce w nowej formie prawnej). Przyjmuje się, że z dniem przekształcenia spółka nabywa także własność nieruchomości rolnej, bez potrzeby uzyskiwania zgody Prezesa Agencji Nieruchomości Rolnych (działającego na rzecz Skarbu Państwa), jak również nieruchomości nabytych przed przekształceniem w drodze zasiedzenia. W przypadku przekształcenia mamy do czynienia z kontynuacją prawa własności, a nie z następstwem prawnym (właściciel zmienia jedynie formę prawną).

Kontynuacja odnosi się również do sfery orzeczeń wydanych w postępowaniach z udziałem spółki przekształcanej, które wiążą spółkę przekształconą. Ciągłość w postępowaniu cywilnym nie tylko oznacza możliwość nieprzerwanego działania w ramach procesu, ale także to, że wszelkie wyroki i inne orzeczenia zapadłe w stosunku do spółki przekształcanej znajdą zastosowanie do spółki przekształconej. Dotyczy to także orzeczeń w postępowaniu egzekucyjnym (jeżeli przeciwko spółce przekształcanej została nadana klauzula wykonalności, po przekształceniu nie ma potrzeby uzyskiwania nowej klauzuli przeciwko spółce przekształconej i odwrotnie – w przypadku gdy klauzula wykonalności została wydana na rzecz spółki przekształcanej, nie ma potrzeby jej ponownego nadawania dla spółki przekształconej).

W obszarze stosunków administracyjnych spółka przekształcona pozostaje podmiotem w szczególności zezwoleń, koncesji oraz ulg, które zostały przyznane spółce przed przekształceniem, chyba że ustawa lub decyzja o udzieleniu zezwolenia, koncesji albo ulgi stanowi inaczej. Wyliczenie rodzajów decyzji administracyjnych, które objęte są zasadą ciągłości w przypadku przekształcenia, ma charakter jedynie przykładowy. W grę mogą wchodzić zatem inne jeszcze rodzaje rozstrzygnięć administracyjnoprawnych obowiązujące spółkę po jej przekształceniu, np. przyznane dotacje. Zasada ciągłości (kontynuacji) dotyczy wszystkich uprawnień i obowiązków, jakie dotychczas odnosiły się do spółki przekształcanej.

Okoliczność, że spółka przekształcona jest podmiotem zezwoleń, koncesji, ulg lub innych decyzji, może pociągać jednak za sobą określone obowiązki o charakterze ewidencyjnym spoczywające na spółce przekształconej, np. obowiązek dokonania zmiany typu spółki uprawnionej w dowodzie rejestracyjnym pojazdu.

Jakie konsekwencje ma przekształcenie na gruncie podatkowym?

Jak wynika z Ordynacji podatkowej, osoba prawna lub osobowa spółka handlowa zawiązana lub powstała w  wyniku przekształcenia innej osoby prawnej lub przekształcenia spółki niemającej osobowości prawnej wstępuje we wszelkie przewidziane w przepisach prawa podatkowego prawa i obowiązki przekształcanej osoby lub spółki. Na gruncie prawa podatkowego przekształcenie wywiera skutek w postaci sukcesji uniwersalnej spółki przekształconej w stosunku do praw i obowiązków przysługujących spółce przekształcanej, nie zaś kontynuacji. Oznacza to, że w tej sferze spółka przekształcona wstępuje w prawa i obowiązki spółki przekształcanej, nie zaś to, że są one do niej przypisane z mocy prawa.

Jakie skutki ma przekształcenie dla dotychczasowych wspólników spółki?

Ciągłość (kontynuacja) dotyczy też stosunków członkostwa wspólników w spółce. Z dniem przekształcenia wspólnicy spółki przekształcanej stają się wspólnikami spółki przekształconej, z wyłączeniem jedynie sytuacji, kiedy w spółce po jej przekształceniu nie chcą uczestniczyć. Uczestnictwo wspólników w spółce po przekształceniu jest objęte domniemaniem, nie ma potrzeby składania jakichkolwiek dodatkowych oświadczeń czy dokonywania innych czynności związanych z udziałem w spółce przekształconej przez wspólników.

Jak przekształcenie wpływa na dotychczasowe stosunki pracy?

W odniesieniu do stosunków pracowniczych spółka przekształcona staje się stroną dotychczasowych stosunków pracy, a więc wstępuje we wszystkie prawa i obowiązki poprzednika prawnego.

Kontynuacja dotychczasowego stosunku pracy, a więc jego ciągłość bez konieczności dokonywania jakichkolwiek dodatkowych czynności w stosunkach prawa pracy występuje również po stronie pracownika.

Ponieważ przy przekształceniu mamy do czynienia z tym samym podmiotem, który zmienił jedynie formę prawną, nie występuje w tym wypadku przejście zakładu pracy na nowego pracodawcę. Związane z tym obowiązki wynikające z Kodeksu pracy nie obciążają ani spółki przekształcanej, ani spółki przekształconej.

Jak przekształcenie wpływa na sprawy organizacyjne spółki?

W zakresie organizacyjnym obowiązuje zasada ciągłości, zgodnie z którą spółka przekształcona jest tym samym podmiotem co spółka przekształcana. Nie ma potrzeby ponownego tworzenia funkcjonujących oddziałów spółki. Jedynym obowiązkiem spółki przekształconej pozostaje ujawnienie zmiany formy prawnej spółki w nazwie oddziału.

Istotne dla funkcjonowania spółki w zmienionej formie prawnej po przekształceniu pozostaje również to, że zachowuje ona dotychczasowy numer NIP i REGON (nowy NIP i nowy REGON są nadawane spółce jedynie w sytuacji przekształcenia przedsiębiorcy jednoosobowego). Naturalną natomiast konsekwencją przekształcenia jest zmiana numeru KRS – spółka w zmienionej formie prawnej podlega rejestracji w KRS, co powoduje jej funkcjonowanie pod nowym numerem.

Zdaniem autorki

Wioleta Baranowska-Zając, radca prawny w Zespole Prawnym Mariański Group

Przekształcenie spółki w inną spółkę pozostaje skutecznym i szybkim sposobem funkcjonowania w zmienionej, dostosowanej do okoliczności i prowadzonej działalności formie prawnej, z zachowaniem zasadniczo wszelkiej ciągłości dotychczasowego działania. Pełnej kontynuacji podlegają umowy cywilnoprawne, podstawy dotychczasowych relacji z klientami, kontrahentami, dostawcami, jak również pracownikami. Tożsame dla spółki po przekształceniu pozostaje prawo własności i inne prawa rzeczowe, stosunki obligacyjne, prowadzone postępowania sądowe i wydane w ich toku orzeczenia. Spółce po przekształceniu przysługują zasadniczo wydane przed tym procesem koncesje, zezwolenia, ulgi, dotacje, czy inne uprawnienia wynikające z decyzji administracyjnych. Aktualne pozostają przyznane kredyty czy inne źródła finansowania działalności, udzielone pełnomocnictwa, jak również (chociaż tu – na podstawie nieco odmiennej konstrukcji prawnej) uprawnienia i obowiązki podatkowe. Spółka zachowuje dotychczasowe oddziały, tożsamy majątek, funkcjonuje w oparciu o dotychczasowy NIP i REGON. Uczestniczący w spółce wspólnicy zachowują swój status również po zmianie formy prawnej.