Niektóre polskie podmioty sporządzają sprawozdania według Międzynarodowych Standardów Sprawozdawczości Finansowej (MSSF)/Międzynarodowych Standardów Rachunkowości (MSR), ale nie jest ich zbyt wiele. Wynika to zarówno z regulacji zawartych w ustawie o rachunkowości, które tylko w wybranych sytuacjach nakazują bądź umożliwiają stosowanie MSSF/MSR, jak również z zakresu ujawnień, które w przypadku MSSF są bardzo szerokie i nie zachęcają do stosowania tych zasad rachunkowości, kiedy nie jest to konieczne.
Ustawa o rachunkowości wskazuje również sytuacje, w których jednostki mogą stosować MSSF/MSR tylko do wybranych transakcji lub innych zdarzeń gospodarczych.
Czytaj też: Kiedy wolno przyjąć rozwiązania ze standardów rachunkowości
Obowiązek stosowania
Ustawa o rachunkowości wskazuje jedynie dwa przypadki, w których istnieje bezwzględny obowiązek sporządzenia sprawozdania zgodnie z MSSF/MSR.
Zgodnie z art.55 ust. 5 ustawy o rachunkowości (dalej: uor) skonsolidowane sprawozdania finansowe emitentów papierów wartościowych, o których mowa w art. 4 uor skonsolidowane sprawozdania finansowe spółek notowanych w obrocie publicznym rozporządzenia (WE) nr 1606/2002 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 19 lipca 2002 r. w sprawie stosowania międzynarodowych standardów rachunkowości (Dz. Urz. WE L 243 z 11.09.2002, str. 1; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 13, t. 29, str. 609, z późn.zm.), oraz banków sporządza się zgodnie z MSR.
Regulacja ta wskazuje, że wymóg stosowania MSSF dotyczy sprawozdań skonsolidowanych spółek notowanych na Giełdzie Papierów Wartościowych oraz banków.
Kto może stosować standardy
Zgodnie z art. 55 ust. 6 i ust. 7 uor przewidziane są sytuacje, w których skonsolidowane sprawozdania finansowe mogą być sporządzane zgodnie z MSSF/MSR. Przepis ten umożliwia sporządzanie skonsolidowanych sprawozdań finansowych zgodnie z MSR:
1) emitentom papierów wartościowych zamierzającym ubiegać się lub ubiegającym się o ich dopuszczenie do obrotu na jednym z rynków regulowanych krajów Europejskiego Obszaru Gospodarczego,
2) sprawozdanie finansowe zgodnie z MSR.
Zgodnie z rrt.55 ust. 8 uor decyzję w sprawie sporządzania skonsolidowanych sprawozdań finansowych zgodnie z MSR przez te jednostki podejmuje organ zatwierdzający jednostki dominującej.
Kwestię dobrowolnego sporządzania sprawozdań jednostkowych zgodnie z MSR reguluje art. 45 uor.
Zgodnie z MSR mogą być sporządzane sprawozdania finansowe:
1) emitentów papierów wartościowych dopuszczonych, emitentów zamierzających ubiegać się lub ubiegających się o ich dopuszczenie do obrotu na jednym z rynków regulowanych krajów Europejskiego Obszaru Gospodarczego.
2) jednostek wchodzących w skład grupy kapitałowej, w której jednostka dominująca sporządza skonsolidowane sprawozdanie finansowe zgodnie z MSR.
Podobnie jak w przypadku sporządzania sprawozdań skonsolidowanych, decyzję w sprawie sporządzania jednostkowych sprawozdań finansowych zgodnie z MSR w wymienionych sytuacjach podejmuje organ zatwierdzający jednostki.
Zgodnie z MSR mogą być również sporządzane sprawozdania oddziałów przedsiębiorcy zagranicznego mogą być sporządzane zgodnie z MSR, jeżeli przedsiębiorca ten sporządza sprawozdanie finansowe zgodnie z MSR.
Uwaga!
W praktyce najczęstszym przypadkiem, w którym podmioty dobrowolnie decydują się na stosowanie MSSF/MSR jest sytuacja, gdy emitent papierów wartościowych to grupa kapitałowa, która ma obowiązek sporządzania skonsolidowanego sprawozdania finansowego zgodnie z MSSF/MSR.
Podmioty te bardzo często podejmują decyzję o stosowaniu MSSF/MSR również dla swoich sprawozdań jednostkowych. W ten sposób unikają prowadzenia podwójnej księgowości i braku spójności między sprawozdaniami jednostkowymi i skonsolidowanymi.
Zaprzestanie stosowania
Artykuł 55 ust. 9 uor wskazuje, że organ zatwierdzający jednostki dominującej może podjąć decyzję w sprawie zaprzestania stosowania MSR przy sporządzaniu skonsolidowanych sprawozdań finansowych przez jednostki w przypadku ustania okoliczności, o których mowa we wspomnianym wcześniej ust. 6 i 7.
W sytuacji, gdy emitent przestanie ubiegać się o dopuszczenie papierów wartościowych do obrotu organ zatwierdzający może podjąć decyzję o zaprzestaniu stosowania MSSFMSR. Podobna sytuacja będzie miała miejsce, gdy jednostka dominująca wyższego rzędu zaprzestanie stosowania MSSF/MSR albo po prostu jednostka niższego rzędu zostanie sprzedana i zmieni grupę kapitałową.
Przepisy te stosuje się również do jednostek, które mają obowiązek sporządzania skonsolidowanego sprawozdania zgodnie z MSSF/MSR (wskazanych w art. 55 ust. 5 uor).
We wszystkich wspomnianych przypadkach nie ma konieczności rezygnacji ze stosowania MSSF/MSR, ale można skorzystać z takiej możliwości.
Podobnie będzie w przypadku sprawozdań jednostkowych. Organ zatwierdzający może podjąć decyzję w sprawie zaprzestania stosowania MSR przy sporządzaniu sprawozdań finansowych przez wskazane jednostki w przypadku ustania okoliczności zezwalających im na stosowanie MSSF/MSR (art.45 uor).
Wybrane zdarzenia gospodarcze
Jednostki sporządzające sprawozdania finansowe zgodnie z Międzynarodowymi Standardami Rachunkowości, Międzynarodowymi Standardami Sprawozdawczości Finansowej oraz związanymi z nimi interpretacjami ogłoszonymi w formie rozporządzeń Komisji Europejskiej, zwanymi dalej „MSR", stosują przepisy ustawy oraz przepisy wykonawcze wydane na jej podstawie, w zakresie nieuregulowanym przez MSR (art. 2 ust. 2 uor).
Przepis ten zobowiązuje jednostki stosujące MSSF/MSR do stosowania zasad określonych w ustawie o rachunkowości i wydanych na jej podsta- wie przepisów wykonawczych w tych obszarach, których MSSF/MSR nie regulują.
Nieco inaczej wygląda kwestia stosowania uregulowań zawartych w MSSF/MSR przez jednostki sporządzające sprawozdania zgodnie z przepisami ustawy o rachunkowości.
Zgodnie z art.10 ustęp 3 uor w sprawach nieuregulowanych przepisami ustawy, przyjmując zasady (politykę) rachunkowości, jednostki mogą stosować krajowe standardy rachunkowości wydane przez Komitet Standardów Rachunkowości a w przypadku braku odpowiedniego standardu krajowego mogą stosować MSR. Przepis ten daje jednostkom możliwość stosowania MSSF/MSR ale tylko wtedy, gdy nie ma stosownych zapisów w ustawie i w Krajowych Standardach Rachunkowości.
Zasada ta nie dotyczy jednostek organizacyjnych działających na podstawie Prawa bankowego, przepisów o obrocie papierami wartościowymi, przepisów o funduszach inwestycyjnych i zarządzaniu alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi, przepisów o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej, przepisów o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych lub przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych (jednostek wskazanych w art. 2 ust. 3 uor).
Uwaga!
Ponieważ ustawa o rachunkowości jest bardzo ogólna, a Krajowe Standardy Rachunkowości regulują tylko wybrane zagadnienia w praktyce często pojawiają się sytuacje, w których przy rozpoznaniu transakcji i innych zdarzeń, w tym operacji gospodarczych w sprawozdaniu finansowym pomocne okazują się MSSF/MSR.
W kwestiach dotyczących możliwości wybiórczego stosowania MSSF/MSR niewątpliwie należy wspomnieć o art. 4 ust. 1b uor mówiącym, że jeśli w wyjątkowych przypadkach stosowanie określonego przepisu ustawy nie pozwoliłoby na rzetelne i jasne przedstawienie sytuacji majątkowej i finansowej oraz wyniku finansowego, jednostka nie stosuje tego przepisu, a w informacji dodatkowej uzasadnia przyczyny jego niezastosowania oraz określa wpływ, jaki niezastosowanie przepisu wywiera na obraz sytuacji majątkowej i finansowej oraz wynik finansowy jednostki.
Przepis ten jest oczywiście ogólny, ale pozwala na zastosowanie innych standardów i zasad, w tym MSSF/MSR, jeśli zastosowanie przepisu ustawy do danego zdarzenia gospodarczego nie pozwoliłoby na rzetelne i prawidłowe jego zaprezentowanie w sprawozdaniu finansowym.
Edyta Kalińska, Regionalny Partner Zarządzający Działem Audytu, Region Zachód
