- Zapłaciłem składkę na ubezpieczenie chorobowe za maj br. w niepełnej wysokości przez prosty błąd w przestawieniu cyfr. Zorientowałem się po terminie płatności i dopłaciłem resztę kwoty kilka dni po terminie. Zdarzyło mi się to pierwszy raz od rozpoczęcia działalności gospodarczej w 2017 r. Poza tym na pomyłkę miała wpływ utrudniona organizacja pracy w okresie Covid-19, gdzie musiałem wykonywać wiele czynności sam, bez pomocy księgowego. Czy utraciłem ubezpieczenie chorobowe i prawo do zasiłku? – pyta czytelnik.

Przedsiębiorca powinien złożyć do ZUS umotywowany wniosek o wyrażenie zgody na opłacenie składki na ubezpieczenie chorobowe po terminie. Warto odnieść się posiłkowo do utrudnionego prowadzenia działalności gospodarczej w związku z okresem epidemii. Wydaje się, że ZUS ustosunkuje się do wniosku pozytywnie, mając na uwadze uiszczenie już brakującej części składki i dotychczasową pozytywną historię ubezpieczeniową przedsiębiorcy.

Termin zapłaty...

Prawo do zasiłku chorobowego wynika z ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (tekst jedn. DzU z 2021 r., poz. 1133 ze zm.). Z jej art. 6 ust. 1 pkt 1 wynika ogólna zasada, że zasiłek chorobowy przysługuje ubezpieczonemu, który stał się niezdolny do pracy z powodu choroby w czasie trwania ubezpieczenia chorobowego.

W kontekście poruszonej problematyki kluczowe regulacje zawiera jednak ustawa z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn. DzU z 2021 r., poz. 423 ze zm.). Jej regulacje w sposób szczegółowy przewidują sposób przystąpienia i ustania m.in. dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego wynikającego z art. 11 ust. 2 tej ustawy. Z tego ostatniego przepisu wynika, że m.in. osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą, objęte obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi, ubezpieczeniu chorobowemu podlegają dobrowolnie, na swój wniosek.

...ZUS może przywrócić

Odnośnie ustania ubezpieczenia chorobowego, art. 14 ust. 2 pkt 2 ustawy systemowej stanowi, że w przypadku osób prowadzących pozarolniczą działalność dobrowolne ubezpieczenie chorobowe ustaje od pierwszego dnia miesiąca kalendarzowego, za który nie opłacono w terminie składki należnej na to ubezpieczenie. Jednak w uzasadnionych przypadkach ZUS, na wniosek ubezpieczonego, może wyrazić zgodę na opłacenie składki po terminie.

Z powyższej regulacji wynika, że następstwem nieopłacenia składki na ubezpieczenie chorobowe w terminie jest ustanie tego ubezpieczenia. Ustawodawca przewidział jednak pewien wyjątek od tej zasady, dotyczący sytuacji szczególnych i wyjątkowych.

Sprawiedliwe kryteria

W tych przypadkach pozostawiono ZUS margines swobody w zakresie wyrażenia zgody na opłacenie składki po terminie płatności wynikającym z ustawy. Na ten aspekt zwraca się zresztą uwagę w orzecznictwie sądowym. Akcentuje się w nim, że choć art. 14 ust. 2 pkt 2 ustawy systemowej przewiduje możliwość wyrażenia przez organ rentowy zgody na opłacenie składki na dobrowolne ubezpieczenie społeczne po terminie, nie oznacza to, że ZUS jest niczym nieskrępowany w uwzględnieniu lub nieuwzględnieniu wniosku o wyrażenie zgody. Przyznaną kompetencję powinien wykonywać według sprawdzalnych, sprawiedliwych kryteriów (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z 23 grudnia 2020 r., III AUa 945/20).

Sąd Najwyższy w postanowieniu z 28 stycznia 2021 r. (III USK 42/21) uznał, że regulacja określona w art. 14 ust. 2 pkt 2 ustawy systemowej nie powinna być interpretowana z nadmiernym rygoryzmem, mając na względzie dotkliwe skutki ustania w tym trybie dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego przy jednoczesnej woli jego kontynuowania przez ubezpieczonego, który ostatecznie po terminie reguluje jednak składkę.

Natomiast Sąd Apelacyjny w Łodzi w wyroku z 25 września 2013 r. (III AUa 1844/12) podkreślił, że decydujące jest ustalenie przyczyn opóźnienia w opłaceniu składki i ocena, czy opóźnienie stanowi wspomniany uzasadniony przypadek w rozumieniu art. 14 ust. 2 pkt 2 ww. ustawy.

Pomocne może się okazać również stanowisko wyrażone przez Sąd Apelacyjny w Poznaniu w wyroku z 21 lipca 2014 r. (III AUa 1960/13), który wskazał m.in., że: „Uzasadnione jest wyrażenie zgody na opłacenie przez osobę ubezpieczoną składki na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe po terminie, gdy z dotychczasowego przebiegu ubezpieczenia wynika, że przez długi już okres uiszcza ona składki ubezpieczeniowe z tytułu działalności gospodarczej i jest rzetelnym płatnikiem składek, nie dopuszczającym do powstawania zaległości z tytułu składek wobec ZUS".

W podanych uwarunkowaniach faktyczno-prawnych przedsiębiorca powinien skierować do ZUS wniosek z opisem zaistniałej sytuacji i wskazaniem na występowanie szczególnego przypadku, o którym mowa w art. 14 ust. 2 pkt 2 ustawy systemowej. W razie negatywnego rozpoznania wniosku przedsiębiorcy grozi utrata ubezpieczenia chorobowego, czyli m.in. brak prawa do zasiłku chorobowego.

Autor jest radcą prawnym