Ostatnia nowelizacja przepisów regulująca zasady legalnego pobytu i pracy Ukraińców w Polsce – tj. ustawa z 15 maja 2024 r. o zmianie ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa oraz niektórych innych ustaw (DzU poz. 854) – wprowadziła także zmiany w ustawie o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych. Obowiązujący czasowo i to wstecz – od 1 marca do 31 grudnia 2024 r. – art. 35a znowelizowanej ustawy z 12 marca 2022 r. przewiduje możliwość nieuwzględniania w stanie zatrudnienia, od którego zależy obowiązek wpłat na PFRON i ich wysokość, obywateli Ukrainy, którzy złożyli wniosek o udzielenie urlopu bezpłatnego, aby brać udział w działaniach wojennych w Ukrainie.

Redakcja Rz wystąpiła do Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych o wyjaśnienie, jak wygląda procedura związana z możliwą w związku z tym przeliczeniem nadwyżką wpłat na Fundusz – czy można i jak ją odzyskać, czy też zostanie zaliczona na poczet przyszłych wpłat. Poniżej stanowisko Funduszu.

Urząd radzi

Stanowisko PFRON z 10 lipca 2024 r. w sprawie ustalania stanu zatrudnienia

Art. 35a ustawy z 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa (DzU z 2024 r., poz. 167 z późn. zm.) przewiduje możliwość niewliczania obywateli Ukrainy do stanu zatrudnienia, o którym mowa w art. 21 ust.1 ustawy z 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (DzU z 2024 r., poz. 44), zwana dalej ustawą o rehabilitacji. Przepis ten obowiązuje od dnia 1 lipca 2024 r.

Do wpłat na PFRON jest zobowiązany pracodawca zatrudniający co najmniej 25 pracowników w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy (etaty).

Taki pracodawca może dokonywać wpłat na PFRON albo być z nich zwolniony wskutek osiągania ustawowego wskaźnika zatrudnienia osób niepełnosprawnych lub zwolnienia z wpłat na podstawie art. 21 ust. 2e ustawy o rehabilitacji. Dlatego art. 35a ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa dotyczy zarówno pracodawców składających deklaracje wpłat na PFRON (DEK-1-0, DEK-1-a, DEK-1-b), jak i pracodawców składających informacje INF-1.

Aby pracodawca zobowiązany do wpłat na PFRON mógł skorzystać z takiej możliwości, muszą zostać łącznie spełnione następujące warunki:

- pracownik będący obywatelem Ukrainy nie może być osobą niepełnosprawną w rozumieniu ustawy o rehabilitacji,

- pracownik będący obywatelem Ukrainy przybył na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej z terytorium Ukrainy w związku z działaniami wojennymi prowadzonymi na terytorium tego państwa,

- pracownik będący obywatelem Ukrainy przebywa na urlopie bezpłatnym udzielonym w związku z jego uczestniczeniem w działaniach wojennych na terytorium Ukrainy,

- pracownik będący obywatelem Ukrainy wraz z wnioskiem o udzielenie urlopu bezpłatnego złożył, zatrudniającemu go pracodawcy, pisemne oświadczenie o celu wnioskowanego urlopu.

Dopiero po spełnieniu ww. warunków pracodawca może nie wliczać do stanu zatrudnienia – o którym mowa w art. 21 ust. 1 ustawy o rehabilitacji – pracownika będącego obywatelem Ukrainy.

Przepis art. 35a ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa odnosi się do okresów sprawozdawczych od marca do grudnia 2024 r.

Za okresy sprawozdawcze, które już upłynęły – pracodawca chcący skorzystać z tego uprawnienia – składa do PFRON korekty deklaracji wpłat albo informacji INF-1.

W polu Uwagi – zarówno w przypadku deklaracji wpłat zwykłych i korygujących oraz informacji INF-1 zwykłych i korygujących – pracodawca podaje:

- numer PESEL,

- przeciętny miesięczny wymiar czasu pracy,

- datę zatrudnienia

– pracownika będącego obywatelem Ukrainy, o którym mowa w art. 35a ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa.

Zgodnie z art. 49 ust. 1 ustawy o rehabilitacji do wpłat na PFRON mają zastosowanie przepisy ustawy z 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (DzU z 2023 r., poz. 2383 z późn. zm.). Z treści art. 76 § 1 Ordynacji podatkowej wynika, że nadpłata podlega zaliczeniu z urzędu na poczet zaległości podatkowych wraz z odsetkami za zwłokę, kosztów upomnienia oraz bieżących zobowiązań podatkowych, a w razie ich braku podlega zwrotowi z urzędu, chyba że pracodawca złoży wniosek o zaliczenie nadpłaty w całości lub w części na poczet przyszłych zobowiązań podatkowych.

Jednocześnie należy mieć na uwadze art. 35b ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa, tj.:

- pracownik będący obywatelem Ukrainy podlega wyłączeniu ze stanu zatrudnienia u pracodawcy, u którego jest zatrudniony, proporcjonalnie do jego przeciętnego miesięcznego wymiaru czasu pracy,

- łączny wymiar wyłączenia tego pracownika, u wszystkich pracodawców nie może przekraczać jednego etatu. W przypadku zatrudnienia takiego pracownika w wymiarze czasu pracy ogółem przekraczającym pełny wymiar czasu pracy, podlega ona wyłączeniu ze stanu zatrudnienia na podstawie art. 35a ust. 1 ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa – w pierwszej kolejności u tego pracodawcy, który wcześniej ją zatrudnił.