Porozumienie zmieniające stanowi, obok wypowiedzenia zmieniającego, dopuszczalny sposób modyfikacji warunków pracy lub płacy. Chociaż nie zostało wprost uregulowane w kodeksie pracy, to pracodawcy często stosują je w praktyce. Wynika to z faktu, że zwykle jest to dla nich korzystniejsze niż wypowiedzenie zmieniające i mniej sformalizowane.

Zmiana warunków pracy lub płacy za porozumieniem wymaga zgodnego oświadczenia woli obu stron umowy o pracę, decydujących się na modyfikacje łączącej je umowy. Może ono dotyczyć każdego rodzaju umowy o pracę oraz wszelkich postanowień, ale z zachowaniem minimalnych uprawnień pracowniczych wynikających z norm prawa pracy.

Wola obu stron

Takie porozumienie jest skuteczne, jeśli precyzuje, jakie warunki ulegają zmianie, oraz określa, że jego strony zgodnie wyrażają wolę na dokonanie takiej modyfikacji. Zawierając je, pracownik musi bowiem wiedzieć, jakie warunki pracy lub płacy się zmienią (np. pogorszą) i w jakim zakresie nastąpi ta modyfikacja.

Dla uniknięcia ewentualnych sporów taki dokument najlepiej zawrzeć na piśmie, choć nie jest to forma konieczna do zachowania jego ważności.

Bez domysłów

Zawarcie porozumienia zmieniającego następuje zwykle przez złożenie przez pracodawcę pisemnej propozycji pracownikowi i wyrażeniu przez niego zgody. Tak też wskazywał Sąd Najwyższy w wyroku z 17 listopada 1997 r. (I PKN 349/97, OSNP 1998/19/566). Uzyskanie wyraźnej zgody podwładnego na dokonanie zmian zasad wynagradzania ma istotne znaczenie praktyczne. Brak jego zgody wyklucza bowiem uznanie, że doszło do zawarcia porozumienia zmieniającego. Zwracał na to uwagę SN w wyroku z 2 marca 2006 r. (I PK 153/05). Ponadto w razie sporu w tym zakresie to na firmie ciąży obowiązek wykazania, że faktycznie uzyskał zgodę podwładnego na pogorszenie jego warunków zatrudnienia.

Często porozumienie zmieniające warunki ma postać pisemnego aneksu do umowy ?o pracę, w którym strony zgodnie wskazują, jakie warunki zatrudnienia ulegają zmianie. Aneks ten należy zamieścić ?w aktach osobowych pracownika. Taki dokument daje pracodawcy, w razie ewentualnego sporu, łatwy dowód na wykazanie faktu i treści zawartego układu. W porozumieniu zmieniającym, oprócz wskazania zakresu zmian warunków umowy o pracę, celowe jest też podanie daty, od kiedy nowe warunki płacy mają obowiązywać.

Podpis chronionego

Porozumienie zmieniające można zawrzeć w każdym czasie trwania stosunku pracy. Oznacza to, że można je podpisać również w okresie urlopu lub zwolnienia lekarskiego pracownika albo innej jego nieusprawiedliwionej nieobecności w pracy. Modyfikacja warunków pracy w drodze porozumienia zmieniającego może też dotyczyć pracowników, których zatrudnienie korzysta ze szczególnej ochrony, np. osób w wieku przedemerytalnym czy szczególnie chronionych związkowców. Wskazywał na to wyraźnie SN w wyroku z 13 marca 1997 r. (I PKN 39/97), stwierdzając m.in., że zakaz wypowiedzenia i rozwiązania umowy pracy z pracownikiem będącym członkiem zarządu  zakładowej organizacji związkowej nie dotyczy rozwiązania umowy na mocy porozumienia stron oraz zmiany jej warunków w tym trybie.

Podpisanie porozumienia zmieniającego może dotyczyć także kobiet w ciąży i w okresie urlopu macierzyńskiego.

Autor jest sędzią Sądu Okręgowego w Kielcach

Sposób na pominięcie konsultacji

Zastosowanie porozumienia zmieniającego jest korzystne dla firmy także ze względu na współpracę ze związkami zawodowymi, a raczej brak takiej konieczności. Pracodawca nie musi konsultować z organizacją związkową zamiaru zawarcia takiego układu z pracownikiem, co znacznie ułatwia i przyśpiesza wprowadzenie zmiany zasad wynagradzania.