Ustawę o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (DzU z 2003 r. nr 90, poz. 844 ze zm., dalej ustawa) muszą stosować zatrudniający co najmniej 20 osób. To znacznie ogranicza zakres ochrony tych, których stosunek pracy jest pod szczególnym nadzorem. Pozwalają one wręczyć im wypowiedzenia zmieniające >patrz ramka. Równocześnie jednak niektóre grupy zatrudnionych mają prawo do dodatku wyrównawczego, gdy wypowiedzenie zmieniające obniży ich pensje.
Jeżeli firma wypowiada warunki pracy i płacy i spowoduje to obniżkę pensji osoby znajdującej się na tej liście, do końca okresu, w którym korzystałaby ze szczególnej ochrony przed wypowiedzenie lub zwolnieniem, dostanie dodatek wyrównawczy. Pracownikowi ma to rekompensować ograniczenie szczególnej ochrony.
Przykład
Pani Anna jest pracownicą w wieku przedemerytalnym. Do uzyskania uprawnień do świadczenia brakuje jej dwóch lat. Z powodów ekonomicznych firma przeprowadza zwolnienie grupowe i także pani Annie wymówiła warunki pracy i płacy. Z tego powodu jej pensja obniżyła się o 300 zł. Szef będzie jej wypłacał dodatek wyrównawczy do momentu osiągnięciu wieku emerytalnego.
Pojedyncze decyzje
Te zasady stosuje się też przy zwolnieniach indywidualnych. Szef może dać wypowiedzenia zmieniające osobom, których stosunek pracy podlega z mocy odrębnych przepisów szczególnej ochronie, a którym umowę wolno wypowiedzieć podczas grupowych zwolnień. Tu jednak musi zastosować tryb konsultacji związkowej z art. 38 k.p. Może wymówić warunki pracy lub płacy z przyczyn niedotyczących tych osób, jeśli nie może ich dalej zatrudniać na tych samych stanowiskach. Gdy obniża im pensje, dodatek wyrównawczy dostaną przez sześć miesięcy. Nie przysługuje on osobom, których szczególna ochrona wynika z art. 41 k.p. (przebywający na urlopach lub w czasie innej usprawiedliwionej absencji; art. 10 ust. 4 ustawy).
Do ustalenia wysokości dodatku stosuje się rozporządzenie MPiPS z 29 maja 1996 r. w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności przewidzianych w kodeksie pracy (DzU nr 62, poz. 289 ze zm.).
Jak obliczyć
Zgodnie z jego § 7 dodatek stanowi różnicę między pensją sprzed przeniesienia do innej pracy i po nim. Wynagrodzenie do jego określania oblicza się według zasad obowiązujących przy ustalaniu płacy za urlop wypoczynkowy. Trzeba więc sięgnąć do rozporządzenia MPiPS z 8 stycznia 1997 r. (DzU nr 2, poz. 14 ze zm.). Składniki wynagrodzenia określone w stawce miesięcznej w stałej wysokości przyjmuje się z miesiąca wypłaty. Dalsze przepisy wskazują szczegółowe zasady obliczania dodatku od składników pensji określonych w stawkach godzinowych albo za inny okres krótszy niż jeden miesiąc oraz zmiennych składników wypłacanych za okresy nie dłuższe niż miesiąc. Podają też sposób obliczenia dodatku według składników wypłacanych za okresy dłuższy niż miesiąc.
—Ryszard Sadlik, sędzia Sądu Okręgowego w Kielcach
Z mocy prawa
Dodatek wyrównawczy z art. 5 ust. 6 ustawy przysługuje pracownikowi z mocy prawa. Należy on się po otrzymaniu wypowiedzenia zmieniającego, choćby nawet pracodawca go nie „przyznał". Tak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z 12 lipca 2012 r. (II PK 304/11). Może mieć to znaczenie np. gdy chodzi o zapłatę odsetek za opóźnienie. Jeśli firma nie wypłacała tych należności po zmianie poziomu wynagrodzenia pracownika, to ma opóźnienie i podwładny będzie miał prawo domagać się wypłaty należnych dodatków z odsetkami ustawowymi za zwłokę.
Kogo obejmie
Zgodnie z art. 5 ust. 5 i 6 ustawy o zwolnieniach grupowych wypowiedzenie zmieniające może dotyczyć pracownika:
