Na podstawie przepisów ustawy o VAT sprzedawca ma możliwość skorygowania podstawy opodatkowania i kwoty podatku należnego, jeśli nabywca nie zapłaci w terminie za usługi lub towary dostarczane na terytorium kraju. Jest to tzw. ulga na złe długi. Warunkiem skorzystania z ulgi jest uprawdopodobnienie nieściągalności wierzytelności. Nieściągalność wierzytelności uznaje się za uprawdopodobnioną, jeśli płatność nie została uregulowana lub zbyta w ciągu 90 dni od dnia upływu terminu płatności wynikającego z umowy lub faktury. Sprzedawca może skorygować podatek należny w rozliczeniu za okres, w którym nieściągalność wierzytelności uznaje się za uprawdopodobnioną, pod warunkiem, że od dnia złożenia przez wierzyciela deklaracji podatkowej za ten okres wierzytelność nie została uregulowana lub zbyta w jakiejkolwiek formie.

Nowelizacja

Od 1 października warunki, jakie należy spełnić dla zastosowania tej ulgi, zostaną uproszczone. Według nowych przepisów sprzedawca może skorzystać z ulgi, jeżeli na dzień poprzedzający dzień złożenia deklaracji podatkowej, w której dokonuje się korekty, jest on zarejestrowany jako podatnik VAT czynny i od daty wystawienia faktury dokumentującej wierzytelność upłynęły trzy lata. Przed zmianą obie strony transakcji muszą być zarejestrowane jako podatnicy VAT czynni. Po zmianie tylko sprzedawca będzie miał obowiązek posiadać status czynnego podatnika VAT. Wydłużono również czas na dokonanie korekty. Będzie on wynosił trzy lata od daty wystawienia faktury dokumentującej wierzytelność, licząc od końca roku, w którym wystawiono fakturę. Obecnie jest to okres dwuletni.

Status kontrahentów

W wyniku zmian uchylono również przepisy dotyczące statusu nabywcy oraz dłużnika. Po zmianach ulgę będzie mógł stosować wierzyciel lub dłużnik będący w trakcie likwidacji lub postępowania restrukturyzacyjnego. W obecnym stanie prawnym postępowanie restrukturyzacyjne lub stan likwidacji wykluczają możliwość skorzystania z ulgi. Należy podkreślić, że przepisy art. 89a i art. 89b ustawy o VAT dotyczące omawianej ulgi były przedmiotem rozstrzygnięcia przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej. W wyroku z 15 października 2020 r. w sprawie C-335/19 TSUE uznał, że „artykuł 90 dyrektywy Rady 2006/112/WE z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej należy interpretować w ten sposób, że stoi on na przeszkodzie przepisom krajowym, które uzależniają obniżenie podstawy opodatkowania podatkiem od wartości dodanej (VAT) od warunku, by w dniu dostawy towaru lub świadczenia usług, a także w dniu poprzedzającym dzień złożenia korekty deklaracji podatkowej mającej na celu skorzystanie z tego obniżenia dłużnik był zarejestrowany jako podatnik VAT i nie był w trakcie postępowania upadłościowego lub w trakcie likwidacji, zaś wierzyciel był w dniu poprzedzającym dzień złożenia korekty deklaracji podatkowej nadal zarejestrowany jako podatnik VAT". Omawianą nowelizację ustawodawca dostosował przepisy ustawy o VAT do ww. orzeczenia.

Nabywcą może być konsument

Z „ulgi za złe długi" pod pewnymi warunkami może także skorzystać nabywca, który nie jest podatnikiem VAT. W ustawie wprowadzono przepis, zgodnie z którym w przypadku dostawy towaru lub świadczenia usług dokonanych na rzecz innego podmiotu niż podatnik VAT czynny korekta może być dokonana, jeżeli wierzytelność została potwierdzona prawomocnym orzeczeniem sądu i skierowana na drogę postępowania egzekucyjnego lub wierzytelność została wpisana do rejestru długów prowadzonego na poziomie krajowym, lub wobec dłużnika ogłoszono upadłość konsumencką na podstawie odrębnych przepisów.

Ulga obejmuje zatem podatników zwolnionych z VAT, przedsiębiorców niezarejestrowanych dla celów VAT, a także konsumentów, czyli osoby indywidualne nieprowadzące działalności gospodarczej.

Bez mocy wstecznej

Nowelizacja nie wprowadza jednak przepisów przejściowych. Wobec tego ulga ma zastosowanie wyłącznie do niezapłaconych należności, których termin płatności upływa po wejściu w życie nowych przepisów, tj. po 1 października 2021 r.

PRZYKŁAD

W ramach prowadzonej działalności gospodarczej spółka A współpracuje z firmą B, której sprzedaje swoje towary. Z powodu trudności finansowych nabywca (B) nie zapłacił spółce A za dostarczone towary. Nabywca nie płaci od lipca br., ogłosił upadłość, a jego zaległość wobec spółki A wynosi 45 tys. zł. Po zmianie przepisów spółka A nie może skorzystać z „ulgi za złe długi", ponieważ nowych przepisów nie można stosować do niezapłaconych należności za okres wsteczny.

Autorka jest konsultantem w Dziale Doradztwa Podatkowego BDO

Podstawa prawna:

- art. 89a ust. 2 i 2a oraz art. 89b ust. 1b ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (tekst jedn. Dz.U. z 2021 r., poz. 685 ze zm.)

- ustawa z 11 sierpnia 2021 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz ustawy Prawo bankowe (Dz.U. z 2021 r., poz. 1626)