VAT: Regulacje UE nie mogą ograniczyć zakresu zwolnienia krajowego

Tak orzekł Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w wyroku z 27 października 2016 r. (III SA/Wa 2090/16).

Podatnik zawiera z towarzystwami (zakładami) ubezpieczeniowymi umowy o świadczenie usług pomocniczych w zakresie likwidacji szkód. Czynności mające na celu likwidację szkód wykonywane są przez podatnika w imieniu i na rzecz towarzystw ubezpieczeniowych na zasadzie outsourcingu. Podatnik zadał pytanie, czy pomocnicze usługi ubezpieczeniowe podlegają zwolnieniu z VAT. Zdaniem podatnika, są one bez wątpienia odrębnym, właściwym i niezbędnym elementem usługi ubezpieczeniowej i jako takie podlegają zwolnieniu z VAT.

Organ podatkowy w wydanej interpretacji uznał jednak stanowisko podatnika za nieprawidłowe. Stwierdził, że czynności te nie są działaniami nastawionymi na świadczenie usług ubezpieczeniowych, a jedynie mają na celu sporządzenie dokumentacji przedmiotu ubezpieczenia przed i po zaistnieniu zdarzenia.

WSA w Warszawie uchylił interpretację indywidualną organu podatkowego. W ustnym uzasadnieniu sąd powołał się na orzecznictwo NSA, zgodnie z którym art. 43 ust. 13 ustawy o VAT, odnoszący się do przedmiotowego zwolnienia, dotyczy właśnie usług polegających na podwykonawstwie czy outsourcingu i wykonywanych przez podmioty trzecie na rzecz podmiotów ubezpieczających. Jednocześnie sąd zwrócił uwagę na orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości UE, według którego co do zasady likwidacja szkód nie powinna podlegać zwolnieniu z VAT. Zdaniem sądu, organy podatkowe nie mogą odmówić podatnikom możliwości skorzystania z krajowego przywileju podatkowego, argumentując to brakiem stosownych unormowań w prawie unijnym lub dokonując prowspólnotowej wykładni w celu zawężenia zwolnienia krajowego. Zwolnienie podatkowe przewidziane w art. 43 ust. 1 pkt 37 ustawy o VAT ma szerszy zakres, niż zostało to przewidziane w Dyrektywie 112. Podatnicy są jednak uprawnieni do stosowania przywilejów wynikających z krajowych ustaw podatkowych nawet wtedy, gdy uregulowania te nie są zgodne z prawem unijnym.

—Wojciech Kańtor, współpracownik zespołu zarządzania wiedzą podatkową Deloitte

Komentarz eksperta

Wojciech Saciuk, konsultant w dziale Doradztwa Podatkowego Deloitte

Na podstawie art. 43 ust. 13 w związku z art. 43 ust. 1 pkt 37 ustawy o VAT zwolnieniu z opodatkowania VAT mogą podlegać usługi będące elementem m.in. usługi ubezpieczeniowej, który sam stanowi odrębną całość i jest właściwy oraz niezbędny do świadczenia danej usługi.

Zakres omawianego zwolnienia został odmiennie określony w regulacjach unijnych. Zgodnie bowiem z dyrektywą 112 zwolnieniu podlegają jedynie transakcje ubezpieczeniowe i reasekuracyjne wraz z usługami pokrewnymi świadczonymi przez brokerów ubezpieczeniowych i agentów ubezpieczeniowych. W konsekwencji, faktycznie na poziomie wspólnotowym podatnikiem uprawnionym do skorzystania z tego zwolnienia jest podmiot wykonujący działalność charakterystyczną dla brokerów lub agentów ubezpieczeniowych, która polega na wyszukiwaniu klientów i kontaktowaniu ich z ubezpieczycielem w celu zawarcia umów ubezpieczenia (decydujący w tym zakresie jest charakter działalności, a nie formalny status podmiotu; zob. wyrok TSUE w sprawie Aspiro, z 17 marca 2016 r., C-40/15). Natomiast działalność skarżącego w omawianej sprawie dotyczyła likwidacji szkód, która nie jest związana z wyszukiwaniem klientów i kontaktowaniem ich z ubezpieczycielem w celu zawarcia umów ubezpieczenia, więc na podstawie dyrektywy 112 nie powinna ona korzystać ze zwolnienia.

Tym samym, krajowe regulacje, z uwagi na obowiązujący art. 43 ust. 13 ustawy o VAT, rozszerzają przedmiotowe zwolnienie, umożliwiając w rzeczywistości skorzystanie z niego przez większą grupę podmiotów.

Należy jednak mieć na uwadze, że z początkiem 2017 roku wejdzie w życie nowelizacja ustawy o VAT. Na jej podstawie zostanie uchylony właśnie m.in. art. 43 ust. 13 ustawy. Jak zostało wskazane w uzasadnieniu ustawy nowelizującej, uchylenie tego przepisu ma na celu ściślejsze odwzorowanie przepisów dyrektywy VAT oraz orzecznictwa TSUE.

Zmiany te są niezwykle istotne dla podmiotów świadczących na rzecz instytucji finansowych czy też zakładów ubezpieczeń usługi dotychczas uznawane za element usługi finansowej lub ubezpieczeniowej, które jednak odrębnie nie stanowią takiego świadczenia. Takim przykładem są m.in. usługi likwidacji szkód będące przedmiotem omawianego orzeczenia WSA.

Ustawa nowelizująca przewiduje okres przejściowy dla ww. zmian, które w tym zakresie wejdą w życie 1 lipca 2017 roku. Wówczas wskazane podmioty utracą zwolnienie z opodatkowania, wobec czego będą musiały zmienić sposób prowadzenia rozliczeń VAT lub rozważyć zmianę modelu prowadzonej działalności.